Adenoviruslar xarici qişası olmayan ,təqribən 70-90 nm diametrli sadə quruluşlu viruslardır.252 kapsomerdən ibarətdir. Onların 240-ı hekson formada olur, onlar virionun səthində tillər əmələ gətirir. Kapsomerlərin12-si penton formada olur, virionun səthində vertikallar əmələ gətirən bu pentonlardan xaricə doğru fibrillər uzanır.Adenovirusların genomu struktur və qeyri-struktur zülalları kodlaşdıran xətti ikisaplı DNT molekulundan ibarət olub, zülallarla birləşərək virusun özək hissəsini əmələ gətirir. Hekson və penton kapsomerləri virionun əsas səthi zülalları təşkil edir. Bu zülallardaqrup və tip spesifikliyinə malik antigenlər vardır.Penton kapomerləri və onlardan uzanan fibrllər antigen cəhətdən müxtəlifdir. Hemaqqlütinin xassəsinə malik olan fibrillər tip spesifikliyinə malikdir, onların əsasında adenoviruslar serotiplərə bölünür.
Virusların ilk reproduksiyası tənəffüs yollarının ,konyuktivanın,bağırsaqların selikli qişalarında və regional limfa vəzlərinin limfoid toxumasında baş verir və adətən onların hüdudlarından kənara çıxmır. C qrupundan olan adenoviruslar ilkin yoluxmadan sonra adenoidlərdə və udlaq badamcıqlarında illərlə persistensiya edir.Bəzi adenoviruslar fekal-oral yoluxmadan sonra bağırsaq epitelində replikasiya olunaraq nəcislə aylarla ifraz olunur, lakin daha çox subklinik infeksiyalar törədir.
Həssas hüceyrələrin zədələnmə xarakterinə görə infeksiyanın produktiv, abortiv və persistensiyalı tipləri ayırd edilir. Produktiv infeksiya virion populayasiyasının azad olunması və sahib hüceyrələrin ölümü ilə müşaiyət olunur. Abortiv infeksiya zəif həssaslığa malik hüceyrələrin yoluxması hallarında müşahidə edilir, bu zaman virionların hüceyrədən çıxması ümumiyətlə müşahidə olunmur. Virusun reprodiksiya sürətini zəifləməsi zamanı persistensiyalı infeksiya müşahidə olunur. Belə infeksiya xroniki və simptomsuz gedişə malik olur.
Xəstəliyin klinik formasından asılı olaraq müayinə materialı kimi burun – udlaq, əsnək, konyuktiva ifrazatı, nəcis və sidik götürülə bilər. Adenovirusları insan embrionu böyrək epiteli kulturalarında əldə etmək mümkündür.Hüceyrə kulturasında virusları sitopatik təsirin xarakterinə görə induksiya etmək və İFR, İFA, HALR, NR vasitəsilə identifikasiya etmək mümkündür. Toxuma nümunələrində, eləcə də bioloji mayelərdə adenovirusları ZPR vasitəsilə aşkar etmək olar.
Xəstələrin qan zərdabında adenovirusların qrup antigenlərinə qarşı anticisimləri KBR vasitəsilə aşkar etmək mümkündür. Xəstəliyin kəskin və rekonvalesensiya dövrlərində götürülmüş qoşa zərdablarda anticisimlərin titrinin 4 dəfə, yaxud daha çox artması keçirilmiş xəstəliyi göstərir.Adenovirus infeksiyalarının spesifik müalicəsi yoxdur, simptomatik müalicə aparılır.
Adenovirus infeksiyalarının qeyri-spesifik profilakikası şəxsi gigyena qaydalarına riayət etmək ( əllərin diqqətlə yuyulması, fərdi dəsmallardan istifadə və s.). Əşyaların dezinfeksiyası üçün kalium hipoxlorit tətbiq edilə bilər. Üzgüçülük hovuzlarının suyu xlorlaşdırılır.Adenovirusların 4 və 7-ci tiplərindən hazırlanmış peroral vaksin ABŞ-da 1971-ci ildən başlayaraq tətbiq edilmişdir. Vaksinasiyadan sonra viruslar bağırsaq epitelində çoxalmaqla virusneytrallaşdırıcı anticisimlər induksiya edir. Yüksək effektə malik olan bu vaksinin istehsalı adenovirusların onkogenlik xassələrinə görə 1999-cu ildən etibarən dayandırılmışdır.
