Uşaqların inkişafında tətbiq olunan metodlar
Uşaqların inkişafında tətbiq olunan metodlar
Gənc analar uşaqları təlim və tərbiyə metodikaları üzrə kitabları aktiv şəkildə dərindən öyrənirlər. Bəzən ilk baxışda zərərsiz mövzular əsl söz döyüşləri yarada bilər, çünki hər bir istiqamətin tərəfdaşları (onların sayı az deyil) öz nöqteyi-nəzərini müxtəlif forum və bloqlarda şiddətlə müdafiə edirlər. Biz müasir yanaşmaların fərqliliyindən baş çıxarmağa çalışacağıq və hər bir metodikanın müsbət və mənfi cəhətlərini müəyyən edəcəyik.
Uşağın ilkin inkişafı
İlkin inkişaf uşaqla məşğul olmanı onun həyatının ilk aylarından başlamağı nəzərdə tutur. Gənc vunderkind böyütmək istəyirsinizsə, şirin danışmalarla vaxt itirməyin, Napoleon planlarını məhz bu gündən həyata keçirməyə başlayın. Populyar metodiklardan biri — Qlen Domanın kartlarıdır. Metodun əsasında hər bir uşağın dahi olmaq imkanının olduğu iddia edilir. 3-6 aylıqdan etibarən uşağa mütəmadi olaraq oxuma, hesab öyrənməyə və ensiklopedik bilik qazanmağa imkan verən kartlar göstərilir.
Zaytsev kubikləri metodikasının populyarlığının sirri çox sadədir. Metodika oyun prosesində kubiklərin köməyilə oxuma öyrətməyi təklif edir. Hadisələrin təbii gedişatına ilkin müdaxiləyə əks olanlar hesab edirlər ki, bu mərhələdə uşağa belə material öyrənmək lazım deyil. O, dünyanı hislərin və fantaziyaların köməyilə özünəməxsus şəkildə öyrənir. Bu metodikalarla öyrənən uşaqlar bağçada və məktəbin ibtidai siniflərində uğurlu olsalar da, nəticədə təhsildə gözlənilmədən mövqelərindən kənara çəkilməyə başlayırlar. Bu isə beynin sol yarımkürəsinin sağ yarımkürəyə ziyan olaraq həddindən artıq inkişaf etməsi səbəbindən baş verir. İnkişaf etməmiş sağ yarımkürə ilə uşaq hərf, rəqəm, notları əla idarə edəcək, ancaq heç vaxt yaradıcı insana çevrilməyəcək.
Ən sadiq metodikalardan biri olanMaria Montessori sistemi get-gedə daha çox populyarlıq əldə etməyə başlayır. Metodikanın hədəfi uşağı özünütərbiyə və özünüinkişafa həvəsləndirməkdir. Metodun şüarı belədir: «Bunu özüm etməyimə kömək et». Onun sayəsində uşaq özü geyinməyi, yuyunmağı, təmizləməyi, kəsməyi, boyamağı, rəsm çəkməyi öyrənir. Eyni zamanda metodika heç də bütün uşaqlara uyğun deyil. Məsələn, hiperaktiv uşağa bu metodika ilə məşğul olmaq çətin olacaq. Metodika məktəb standartlarına da uyğun deyil, çünki müstəqil hərəkət etməyə öyrəşən uşağa sinif çərçivəsində bu çox çətin olacaq. Tez-tez Montessorinin yaratdığı dünyanı əşyalarla çox dolu olmaqda, bir növ sünilikdə ittiham edirlər.
Gənc anaların diqqətini tez-tez Sesil Lupanın "Öz uşağına inan" kitabı cəlb edir. Sesil valideynlərə uşağın yaranan marağını dəstəkləməyi, doğuşdan üzmə ilə məşğul olmağı, hər gün uşağa mahnı oxumağı, gəzməyi, masaj, gimnastika etməyi, rəsmli kitabları, öyrədici kartları bir yerdə nəzərdən keçirməyi tövsiyə edir. Metodun əsas şüarı belədir: «Uşaq doldurulmalı olan damar deyil, yandırılmalı olan alovdur».
Eyni zamanda metodikanın çatışmazlıqları da var. Bu, əsasən məlumatı toxunma hisləri ilə qəbul edə bilən uşaqlara uyğundur, müəllif özü isə anadan gəlmə qabiliyyətlərinə görə uşaqları fərqləndirmək üçün dəqiq biliklərə sahib deyil. Sesil öz müşahidə qabiliyyətinə əsaslanır, bu isə bildiyimiz kimi, həmişə işləmir.
Hansı inkişaf metodikasını seçməyinizdən asılı olmayaraq, unutmayın ki, bu, sizin uşağınıza uyğun olmalı və onun üçün əyləncəli olmalıdır.
Uşağın ilkin inkişafı
İlkin inkişaf uşaqla məşğul olmanı onun həyatının ilk aylarından başlamağı nəzərdə tutur. Gənc vunderkind böyütmək istəyirsinizsə, şirin danışmalarla vaxt itirməyin, Napoleon planlarını məhz bu gündən həyata keçirməyə başlayın. Populyar metodiklardan biri — Qlen Domanın kartlarıdır. Metodun əsasında hər bir uşağın dahi olmaq imkanının olduğu iddia edilir. 3-6 aylıqdan etibarən uşağa mütəmadi olaraq oxuma, hesab öyrənməyə və ensiklopedik bilik qazanmağa imkan verən kartlar göstərilir.
Zaytsev kubikləri metodikasının populyarlığının sirri çox sadədir. Metodika oyun prosesində kubiklərin köməyilə oxuma öyrətməyi təklif edir. Hadisələrin təbii gedişatına ilkin müdaxiləyə əks olanlar hesab edirlər ki, bu mərhələdə uşağa belə material öyrənmək lazım deyil. O, dünyanı hislərin və fantaziyaların köməyilə özünəməxsus şəkildə öyrənir. Bu metodikalarla öyrənən uşaqlar bağçada və məktəbin ibtidai siniflərində uğurlu olsalar da, nəticədə təhsildə gözlənilmədən mövqelərindən kənara çəkilməyə başlayırlar. Bu isə beynin sol yarımkürəsinin sağ yarımkürəyə ziyan olaraq həddindən artıq inkişaf etməsi səbəbindən baş verir. İnkişaf etməmiş sağ yarımkürə ilə uşaq hərf, rəqəm, notları əla idarə edəcək, ancaq heç vaxt yaradıcı insana çevrilməyəcək.
Ən sadiq metodikalardan biri olanMaria Montessori sistemi get-gedə daha çox populyarlıq əldə etməyə başlayır. Metodikanın hədəfi uşağı özünütərbiyə və özünüinkişafa həvəsləndirməkdir. Metodun şüarı belədir: «Bunu özüm etməyimə kömək et». Onun sayəsində uşaq özü geyinməyi, yuyunmağı, təmizləməyi, kəsməyi, boyamağı, rəsm çəkməyi öyrənir. Eyni zamanda metodika heç də bütün uşaqlara uyğun deyil. Məsələn, hiperaktiv uşağa bu metodika ilə məşğul olmaq çətin olacaq. Metodika məktəb standartlarına da uyğun deyil, çünki müstəqil hərəkət etməyə öyrəşən uşağa sinif çərçivəsində bu çox çətin olacaq. Tez-tez Montessorinin yaratdığı dünyanı əşyalarla çox dolu olmaqda, bir növ sünilikdə ittiham edirlər.
Gənc anaların diqqətini tez-tez Sesil Lupanın "Öz uşağına inan" kitabı cəlb edir. Sesil valideynlərə uşağın yaranan marağını dəstəkləməyi, doğuşdan üzmə ilə məşğul olmağı, hər gün uşağa mahnı oxumağı, gəzməyi, masaj, gimnastika etməyi, rəsmli kitabları, öyrədici kartları bir yerdə nəzərdən keçirməyi tövsiyə edir. Metodun əsas şüarı belədir: «Uşaq doldurulmalı olan damar deyil, yandırılmalı olan alovdur».
Eyni zamanda metodikanın çatışmazlıqları da var. Bu, əsasən məlumatı toxunma hisləri ilə qəbul edə bilən uşaqlara uyğundur, müəllif özü isə anadan gəlmə qabiliyyətlərinə görə uşaqları fərqləndirmək üçün dəqiq biliklərə sahib deyil. Sesil öz müşahidə qabiliyyətinə əsaslanır, bu isə bildiyimiz kimi, həmişə işləmir.
Hansı inkişaf metodikasını seçməyinizdən asılı olmayaraq, unutmayın ki, bu, sizin uşağınıza uyğun olmalı və onun üçün əyləncəli olmalıdır.
