Tarixin şəxsiyyət yaddaşı – Adolf Hitler

Adolf Hitler:“İnsanları daha yaxşı tanıdıqca, itləri daha çox sevməyə başlayıram”
Əslində milyonlarla insanın həyatına son qoyan bir şəxsin belə ifadəsi bir o qədər də təəccüblü görünmür. Təəccüblü görünən odur ki, məhz belə bir şəxs on iki il müddətində Almaniyanın siyasi və hərbi müstəvisində lider olaraq dünyaya sahib olmaq iddiası ilə yaşayıb. Modern.az tarixi vərəqləyir...

Adolf Hitler 1889-cu ilin aprelin 20-də Avstriyanın Braunau şəhərində anadan olub. Ziddiyətli xarakterə malik olan Hitler yeniyetməlik illərində öz tənbəlliyi ilə həmyaşıdlarından həmişə geridə qalıb. Elə bunun nəticəsi olaraq orta təhsilini başa vurduqdan sonra buraxılış imtahanlarından kəsildiyinə görə orta təhsil haqqında şəhadətnamə ala bilməyib. Ancaq buna baxmayaraq Adolf həmin illardə öz rəssamlıq qabiliyyəti ilə fərqlənir. Rəssam olmaq arzusu onu Vyanaya aparır. O, burada İncəsənət Akademiyasına daxil olmaq istəyir. Lakin bu istəyi də baş tutmur. Akademiyadan rədd cavabı alan Adolf Münhen şəhərinə köçür. Minimum yaşayış tələbatını ödəmək üçün akvarel satmaqla məşğul olur.

Bir neçə dəfə hərbi xidmətdən yayınan Hitler birinci Dünya müharibəsi başlananda alman ordusu sıralarına daxil olur. Bavariya alayının tərkibində qərb cəbhəsinə göndərilir. Burada o, yefreytor rütbəsi alır və bütün müharibə boyu ön cəbhədə vuruşur. Müharibədə ilk dəfə yaralandıqdan sonra göstərdiyi qəhrəmanlıqlara görə “Dəmir xaç nişanı” ilə mükafatlandırılan Hitler müharibədən sonra təbliğatçı kimi bolşevuzmə qarşı mübarizə aparır, alman milliyətçiliyinin təbliği ilə fəal məşğul olur. Qısa müddətdən sonra Adolf Hitler 1919-cu ilin payızında ordudan uzaqlaşır. 

Yeni yaradılan “Alman Fəhlə Partiyası”na daxil olan Hitler tezliklə partiyada mövqelərini möhkəmlədərək onun lideri olur. O öz liderlik səlahiyyətlərindən istifadə edərək partiyanın adını dəyişir, onu “Almaniya Nasional Sosialist Fəhlə Partiyası” adlandırır. Partiya rəhbərliyinə güclü şəxsiyyətləri cəlb edən Hitler dövlət idarəçiliyini ələ keçirmək haqqında düşünür.

1923-cü ildə Rur ərazisinin Fransa tərəfindən işğal edilməsi Almaniyada yeni gərginlik yaradır. Əvvəlcə xalqı mübarizəyə səsləyərək ölkədə iqtisadi böhrana səbəb olan sosial-demokrat hökuməti, sonradan Fransanın tələblərini qəbul etməklə həm sağ təmayüllü qüvvələr, həm də kommunistlər tərəfindən tənqidlərə məruz qalır. Bu şəraitdə nasistlər Bavariyada hakimiyyətdə olan sağ konservativ-separatçılarla ittifaqa girərək Berlindəki sosial-demokrat hökumətinə qarşı birlikdə çıxış etməyə qərar verirlər. Bavariya sağlarının rəhbəri və Bavariya torpağının diktator səlahiyyətlərinə malik olan komissarı fon Karr rəsmi Berlinin bəzi tələblərinə əməl etməkdən, xüsusilə də nasist dəstələrini buraxmaq və «Xalqın nəzarətçiləri» qəzetini bağlamaqdan imtina edir. Lakin alman Baş Qərargahının qəti mövqeyi qarşısında geriyə addım atan Bavariya rəhbərləri Hitlerə bildirirlər ki, hələ Berlin hakimiyyətinə qarşı açıq şəkildə çıxış etməyə hazır deyillər. Bu, Hitleri vəziyyəti öz əlinə almaq istəyinə sövq və məcbur edir. 

1923-cü ilin noyabrın 8-də axşam saat 9-da Hitler Bavariya hökuməti rəhbərlərinin mitinqinin keçirildiyi Münhenin «Bürgerbroykeler» pivəxanasına gəlir. İçəri girərək «Berlindəki xain hökumət»in devrildiyini elan edir. Noyabrın 9-u səhər tezdən isə Hitler və Lüdendorf üç min nəfərlik dəstə ilə birlikdə Hərb Nazirliyinə tərəf irəliləməyə başlayırlar. Lakin, Rezidentştrasse küçəsində polis dəstəsi onların qarşısını kəsərək atəş açır və qiyamçılar dağıdılır. On altı partiya üzvünün həlak olduğu bu hadisə Almaniya tarixinə «Pivə qiyamı» kimi düşür.

1924-cü ilin fevral-mart aylarında keçirilən məhkəmənin qərarı ilə Adolf Hitler beş il müddətinə həbsə məhkum edilsə də, cəmi 10 ay sonra azadlığa buraxılır. Həbsdə olduğu müddətdə özünün məşhur «Mənim mübarizəm» adlı kitabını yazır. Tezliklə bu kitab partiyanın əsas ideya mənbəyinə çevrilir.

Hitler həbsxanada olduğu dövrdə partiyasınınnın fəaliyyətində kifayət qədər zəifləmə müşahidə olunur. Ona görə də o, məhbəs həyatından sonrakı elə ilk günlərdən partiyanın mövqeyinin möhkəmlənməsinə çalışır. Özündə sonsuz inam və hədsiz güc hiss edən Hitler hakimiyyətə doğru addımlarında uğurlar qazanır. O, daha yüksək təbəqələr arasında özünə dəstək axtarır, ordu rəhbərliyinin bir hissəsini özünə yaxınlaşdıra bilir, sənaye maqnatları ilə əlaqələr qurur. 1930 və 1932-ci illərdəki parlament seçkiləri nasistlərin Reyxstaqdakı sayını ciddi surətdə artırır. Bu hal digər parlament partiyalarını nasistlərə daha ciddi yanaşmağa, onlarla hesablaşmağa və hətta koalisiya hökumətində ortaq kimi nəzərdən keçirməyə sövq edir. 1930-cu il seçkilərində partiya 18,3 faiz səs toplayaraq 107 yerə, 5 mart 1933-cü ildə keçirilmiş seçkilərdə isə səslərin 43,9 faizini toplayaraq 288 yerə sahib olur və Reyxstaqda hakim partiyaya çevrilir.

Adolf Hitler 30 yanvar 1933-cü ildə hakimiyyətə gəldikdən sonra Almaniyada nasistlər xeyli güclənirlər. Hitler ilk günlərdən etibarən ölkədə demokratik azadlıqları ləğv etməyə və siyasi rəqiblərinə qarşı açıq terrora başlayır. Buna haqq qazandırmaq məqsədilə 1933-cü ilin fevralın 27-də Reyxstaqın binasının yandırılması təşkil olunur. Bunun təqsiri kommunistlərin üzərinə atılır və 1933-cü ilin sentyabrında Leypsiqdə qondarma mühakimə prosesi də keçirilir. Fevralın 28-də faşist hökumətinin təklifi əsasında prezident Paul fon Hindenburq «Xalqı və dövləti müdafiə etmək» adlı fövqəladə fərmanla Veymar konstitusiyasının müəyyən etdiyi bütün azadlıqları ləğv edir. Bununla da Almaniyada Nasist partiyası istisna olmaqla bütün siyasi partiyaların fəaliyyəti dayandırılır. 1933-cü ilin martında Hitler federativ dövlətin tərkibinə daxil olan alman torpaqlarının muxtariyyətini ləğv edir. 1934-cü ilin avqustunda prezident Hindenburqun ölümündən sonra bütün hakimiyyət Hitlerin əlində cəmləşir.

Adolf Hitler 1933-cü il dekabrın 18-də Versal müqaviləsinin bütün hərbi müddəalarını ləğv etməyə, alman ordusunun sayını artırmağa, bütün silah növlərinin istehsalının bərpa olunmasına, hərbsizləşdirilmiş Reyn zonasına ordu yeridilməsinə icazə verilməsini tələb edir. Hitlerçilərin səyi nəticəsində Almaniya Avropada müharibə ocağına çevrilir. Nəhayət, 1939-cu ilin sentyabrın 1-də Alman qoşunlarının Polşaya hücumu ilə ikinci dünya müharibəsi başlayır. Hitler diktaturası dünyanı özünə ram etmək ehtirası ilə yaşayır.

İki gün sonra buna cavab olaraq Polşa ilə aralarındakı müttəfiqlik sazişinə əsasən İngiltərə və Fransa Almaniyaya müharibə elan edirlər. Tezliklə müharibənin miqyası genişlənir və Avropanı, sonra isə İtaliyanın səyləri ilə Şimali Afrikanı və Yaponiyanın qoşulması ilə Şərqi və Cənub-şərqi Asiyanı bürüyür. İkinci dünya müharibəsi çox böyük miqyas alır, demək olar ki, bütün dövlətləri əhatə edir. Qazandığı ilk uğurlardan eyforiyaya düşən Adolf Hitler məğlubiyyətini heç ağlına da gətirmir. 1941-ci ilin yazında o, Yuqoslaviya və Yunanıstanı işğal edir. Rusiya qoşunları müharibənin birinci mərhələsində darmadağın edilir. Estoniya, Litva, Belorusiya,Ukrayna, Moldova və Russiyanın bir hissəsi işğal olunur. Bu ərazilərdə çox sərt qanunlar qoyulur. Lakin 1942-ci ilin sonu, 43-cü ilin başlanğıcında Hitler Stalinqradda və Misirdə məğlubiyyət acısına dözməli olur. 1944-cü il Sovet ərazisi işğal olunmuş əraziləri bərpa edir. Qırmızı ordu Polşa və Baltikyanı ölkələri işğaldan boşaldır. Elə bu vaxt İngilis-Amerikan qoşunları Fransa və Normandiyanın bir çox ərazilərini işğalçılardan təmizləyir. 1945-ci ilin başlanğıcında ruslar və amerikanlar 3-cü reyxə hücum etmək qərarı verrilər. Bununla da əzəmətli Alman İmperiyası şərqdən və qərbdən ABŞ və SSRİ`nin hücumlarına məruz qalaraq süquta uğrayır.



Faşizmin törətdiyi bu müharibə on milyonlarla insanın ölümünə səbəb olur – döyüşlərdə və əsirlikdə iyirmi yeddi milyondan artıq hərbçinin həyatına son qoyulur, iyirmi beş milyon dinc əhali bu müharibənin qurbanına çevrilir. Hitlerin dünyaya ağalıq iddiası məğlubiyyətlə sona çatır. 1945-ci ildə Antihitler Koalisiyası faşizm üzərində qələbə çalır. Dünyanın siyasi xəritəsi dəyişikliyə uğrayır. Beynəlxalq əməkdaşlıq qurmaq və növbəti toqquşmalara imkan verməmək üçün BMT yaradılır.

“Mənim ömrüm alman xalqına məxsusdur. Mən həyatımı qadına bağlaya bilmərəm” söyləyən və məğlubiyyətlə barışmayan Adolf Hitler məşuqə kimi yanında saxladığı Yeva Braunla 1945-ci ilin aprelin 29-da yeraltı bunkerdə bir neçə nəfərin şahidliyi ilə rəsmi nigaha girir. Və nigah mərasimi başa çatdıqdan sonra hər ikisi intihar edir.

Son illər bəzi təhqiqatçıların araşdırmalarına görə Hitler Yeva Braunla birlikdə 1964-cü ilə qədər Argentinada yaşayıb. Ümumiyyətlə Adolf Hitlerin həyatı ilə bağlı bu günə qədər də bir sıra müəmmalı fərziyyələr irəli sürülür. Bütün bu fərziyyələrə baxmayaraq ən əsası odur ki, bəşəriyyət 1945-ci ildə Hitler amansızlığından yaxa qurtara bildi.

modern.az