Azərbaycan dilində olduğu kimi, türk dilində də sifətin üç dərəcəsi var: adi dərəcə; azaltma dərəcəsi; çoxaltma dərəcəsi.
Adi dərəcənin xüsusi şəkilçisi yoxdur. Bu, sifətlərin əsas formasıdır; başqa formalar bundan yaranır:
beyaz, sarı, yeşil, siyah, mavi, lacivert, iyi, kötü.
Azaltma dərəcəsi adi dərəcədəki sifətin əlamət və keyfiyyətinin azlığını göstərir və aşağıdakı şəkilçilər vasitəsilə düzəlir:
a) -(ı) mtrak: mavimtırak, yeşilimtırak, siyahımtırak;
b) -ımsı, -ismi, -umsu, -ümsü; yeşilimisi, morumsu, mavimsi;
c) -rak, -rek: acırak, ekşirek; küçürek, ufarak;
Çoxaltma dərəcəsi adi dərəcədəki sifətin əlamət və keyfiyyətinin çoxluğunu, yüksək dərəcəsini bildirir. Çoxaltma dərəcəsi həm morfoloji, həm də sintaktik yolla düzəlir.
a) Morfoloji üsulla
Sifətin birinci hecası götürülüb həmin sifətə yenidən əlavə edilir. Əgər həmin heca açıqdırsa, sonuna p, m, s samitlərindən biri artırılır; qapalıdırsa, götürülən hecanın son samiti p, m, s samitlərindən biri ilə əvəz edilir:
beyaz — bembeyaz; yeşil — yemyeşil; siyah — simsiyah,
kırmızı -kıpkırmızı; sarı — sapsarı; mavi — masmavi
Bir sıra sifətlərin çoxaltma dərəcəsi götürülən heca ilə həmin sifət arasına -a, -e saitlərindən biri və ya -ıl morfoloji əlaməti əlavə edilməklə düzəlir:
sağlam — sapasağlam
düz — düpedüz
çıplak — çırılçıplak
yalnız — yapayalnız
gündüz — güpegündüz
b) Sintaktik üsulla
1) Sifətin təkrarı ilə: serin serin, kuru kuru, iri iri. Sifətlərin təkrarı zamanı araya -mı, -mi, -mu, -mü ədatı gətirməklə məna daha qüvvətləndirilir.
serin mi serin; iri mi iri; siyah mı siyah; güzel mi güzel
2) Sifətin əvəzinə «daha», «en», "çok", «pek» və s. sözləri gətirməklə:
güzel — daha güzel; siyah — daha siyah; acı — çok acı;
kötü — pek kötü; iyi — en iyi; iyi kumaş — daha iyi kumaş — en iyi kumaş.
Müqayisə dərəcəsi yalnız sifətə məxsus məsələ deyil. Azərbaycan dilində olduğu kimi, türk dilində də ayrı-ayrı predmetlər, müxtəlif nitq hissələri ilə ifadə olunan sözlər (əşya, canlı varlıq və s.) cümlədə bir-birilə qarşılaşdırılmaqla müqayisə edilirlər.
a) Müqayisə edilənlərin bərabərliyi, eyniliyi və oxşarlığı türk dilində «gibi» və «kadar» qoşmalarının köməyi ilə ifadə edilir:
Orhan Mehmet kadar akıllıdır
Bu karpuz bal gibi tatlıdır
Bu kız, ablası kadar güzeldir
Çocuk balık gibi yüzüyor.
b) Müqayisə edilənlərdən birinin o birindən kəmiyyət və ya keyfiyyət fərqi həm morfoloji (-dan, -den çıxışlıq hal şəkilçisi vasitəsilə), həm də sintaktik (daha; daha ziyade;
daha fazla; daha az; daha çok; biraz; bir kat daha; birkaç misli və s. sözlərin köməyi ilə) üsulla ifadə edilir.
Kemal Ali'den çalışkandır.
Ben senden büyüğüm.
Bu yol daha kısadır.
Bu topraklar o topraklardan daha ziyade üzüm verir.
Bu kent o kentten biraz küçüktür.
O kumaş bundan birkaç misli ucuzdur.
c) Müqayisə zamanı «nisbetle», «nisbeten», «oranla» sözlərindən də istifadə edilə bilər:
Kemal Ali'ye nisbetle daha çalışkandır.
Bu yıl geçen seneye oranla daha çok yağmurludur.
gen bana nisbeten daha genç ve yakışıklısın.