Felin əmr şəkli

Felin əmr şəkli

Türk dilində felin əmr şəkli əmr, xahiş, istək və s. bildirir və xüsusi intonasiya ilə tələffüz edilir.
Azərbaycan dilindən fərqli olaraq, türk dilində felin əmr və arzu şəkillərinin I şəxs tək və cəminin şəkilçiləri eynidir. Buna görə də türkologiyaya aid ədəbiyyatda bəzən türk dilində felin əmr şəklinin I şəxs tək və cəminin xüsusi qrammatik əlaməti olmadığı qeyd edilir.
Felin əmr şəkli türk dilində aşağıdakı şəkilçilər vasitəsilə əmələ gəlir.

tək


1. şəxs: (y) ayım, -(y) eyim
2. şəxs: -
3. şəxs: -sın, -sin, -sun, -sün

cəm


1. şəxs: -(y) alım, -(y) elim
2. şəxs: (y) ın, -(y) in, -(y) un, -(y) ün; (y) ınız, -(y) iniz, -(y) unuz, -(y) ünüz
3. şəxs: -sınlar, -sinler, -sunlar, -sünler.
Mötərizəyə alınan «y» samiti saitlə bitən fel kökü ilə şəkilçi arasına əlavə edilir.
  • Ben alayım, geleyim, okuyayım, güleyim
  • Sen al, gel, oku, gül
  • O alsın, gelsin, okusun, gülsün
  • Biz alalım, gelelim, okuyalım, gülelim
  • Siz alın (alınız), gelin (geliniz), okuyun (okuyunuz), gülün (gülünüz)
  • Onlar alsınlar, gelsinler, okusunlar, gülsünler.
Qeyd: Kökü «a» və «e» saitləri ilə bitən fellərin I şəxs tək və cəminin iki, bəzən də üç cür yazılışı müşahidə olunur.
  • başlayayım-başlıyayım;
  • söyleyeyim-söliyeyim-söylüyeyim;
  • deyeyim-diyeyim;
  • oynayalım-oynuyalım-oynıyalım;
  • saklayalım-saklıyalım;
Felin əmr şəklinin inkar forması fel kökünə «ma», «me» inkar şəkilçiləri artırılmaqla düzəlir:
  • Ben almayayım (almıyayım), gelmeyeyim (gelmiyeyim);
  • Sen alma, gelme;
  • O almasın, gelmesin;
  • Biz almayalım (almıyalım), gelmeyelim (gelmiyelim);
  • Siz almayın (almayınız), gelmeyin (gelmeyiniz);
  • Onlar almasınlar, gelmesinler;
Felin əmr şəkli zaman şəkilçisi qəbul etmir və felin zamanları üzrə dəyişmir, mənasına görə gələcək zamana aid olur.
Top