Layk
Layk
Mən deyim, siz inanmayın: bir də görəcəyik, çöldə-bayırda qəfildən kiminsə olan-qalan ağlı da yerindən oynadı, başını itirdi, başladı ki, bəs axı nədən yarım saatdan bəri bu mərkəzi küçədə gəzişirəm, amma bir adam balası da yaxınlaşıb təzə köynəyimi, yeni saç düzümümü layk – like eləmir?! Noolub şəhərimizin 3D-5D gözlü sakinlərinə?! Yox, görünür bu işdə bir iş var, yəqin, “public” görünmürəm…
Özüm eşitmişəm, avtobusda sağollaşan iki rəfiqədən biri o birinə elə beləcə də dedi: “Axşam qızlara da xəbər elə, çatda görüşək…”
Belə baxanda, nəyi pisdi ki? Məsafələr şəffaflaşıb yoxa çıxır, hamı olur laməkan…
Belə baxanda, nəyi yaxşıdır ki? Jestlərinə, mimikasına, səsinə alışdığımız, məsəl üçün, adının Klark Kent olduğunu bildiyimiz adam o tərəfə – virtuala aləmə keçən kimi dönüb olur Supermen.
Baxmaq olmur. Baxmamaq olmur.
Facebookun epik xarakterinə baxanda, twitter, yəqin ki, haykudur. Bu “retweet” və “tag etmək” funksiyaları isə, görünür intertekstuallıq deyilən məsələdir. Bəs, görəsən, bu elektron dedi-qodu dünyasında biz hansı zövqün “paylaş” düyməsini döyəcləyirik? Nəyi paylaşanda “like”-ımızın üzü gülür? Nəyə “tag” olunuruq, virtual dünyadakı yaşılı-qırmızısı yananları nəyə qonaq edirik? “Status”umuz necədir?
Bir də görürsən, günün günorta çağı qəfil belə bir status qırmızı işıqda keçdi: “Çimib çıxandan sonra Kafka oxumağın ləzzəti ayrıdır”.
Ya da, gecənin bir aləmi, “təzə dillə” desək, belə bir paylaşım çıxır adamın qabağına: “Bu gün Kunderanı oxuyurdum, qapı döyüldü, dayımgil gəldi, mütaliəm yarımçıq qaldı”.
Bir anlıq, adama elə gəlir ki, bu Kafka hər kimdirsə, onu çimib paklanmamış oxumaq, haşa üzünüzdən, qəbahətdir. Və yaxud da, elə bil əsas məsələ Kunderanın yazdıqlarında yox, elə qapının döyülməyində, açılıb-örtülməyində, sonra örtülüb-açılmağındadır. Bütün hallarda oxunan kitabdakı yaxşı-pis mətləblər haqqında yox, eləcə oxucunun məişəti barəsində “maariflənirik”.
Yoox, qətiyyən yox, elə bilməyin fikrinizdən keçənləri sezmirəm. Ona görə də tez-bazar deməliyəm ki, mənə görə, bir kitab, bir film haqqında heç nəsiz “çoz gözəldi”, ”superdi, mütləq oxuyun” yazmaq, hamam-qapı söhbətindən on dəfə xeyirlidir. Çünki birinci variantda kitab da, müəllif də, əslində profil sahibinin özünü daim canlı yayımda tutmaq istəyinə fondursa, yəni, Kafka da, Kundera da burada bir növ “intellektual suvenir” durumundadırsa, ikinci halda, natamam da olsa, istək, azart, ürək döyüntüsü var.
İtalo Kalvinonun “Əgər bir qış gecəsi bir yolçu” romanının kişi və qadın qəhrəmanları ayrı-ayrı vaxtlarda eyni kitabı alırlar. Hər ikisi oxuyanda başa düşür ki, kitabda bəzi səhifələr yoxdur və beləliklə, yenidən kitab evinə yollanıb həmin kitabın həqiqi nüsxəsini axtarmaq qərarına gəlirlər. Uzatmayaq, sonradan kişi və qadın eyni kitabın axtarışı prosesində rastlaşırlar, hətta yarımçıq, natamam kitab belə onları birləşdirir. Hə, bir də, əlbəttə ki, axtarış birləşdirir onları.
Hər dəfə düşünürəm ki, görəsən, yarımçıq, natamam kitablar roman qəhrəmanlarını birləşdirsə də, bəs biz niyə virtuallıqda və gerçəklikdə tam, bütöv kitabların ətrafında birləşə bilmirik? Bəlkə “layk”ımız çatmır, hə?!
Qismət Rüstəmov
Özüm eşitmişəm, avtobusda sağollaşan iki rəfiqədən biri o birinə elə beləcə də dedi: “Axşam qızlara da xəbər elə, çatda görüşək…”
Belə baxanda, nəyi pisdi ki? Məsafələr şəffaflaşıb yoxa çıxır, hamı olur laməkan…
Belə baxanda, nəyi yaxşıdır ki? Jestlərinə, mimikasına, səsinə alışdığımız, məsəl üçün, adının Klark Kent olduğunu bildiyimiz adam o tərəfə – virtuala aləmə keçən kimi dönüb olur Supermen.
Baxmaq olmur. Baxmamaq olmur.
Facebookun epik xarakterinə baxanda, twitter, yəqin ki, haykudur. Bu “retweet” və “tag etmək” funksiyaları isə, görünür intertekstuallıq deyilən məsələdir. Bəs, görəsən, bu elektron dedi-qodu dünyasında biz hansı zövqün “paylaş” düyməsini döyəcləyirik? Nəyi paylaşanda “like”-ımızın üzü gülür? Nəyə “tag” olunuruq, virtual dünyadakı yaşılı-qırmızısı yananları nəyə qonaq edirik? “Status”umuz necədir?
Bir də görürsən, günün günorta çağı qəfil belə bir status qırmızı işıqda keçdi: “Çimib çıxandan sonra Kafka oxumağın ləzzəti ayrıdır”.
Ya da, gecənin bir aləmi, “təzə dillə” desək, belə bir paylaşım çıxır adamın qabağına: “Bu gün Kunderanı oxuyurdum, qapı döyüldü, dayımgil gəldi, mütaliəm yarımçıq qaldı”.
Bir anlıq, adama elə gəlir ki, bu Kafka hər kimdirsə, onu çimib paklanmamış oxumaq, haşa üzünüzdən, qəbahətdir. Və yaxud da, elə bil əsas məsələ Kunderanın yazdıqlarında yox, elə qapının döyülməyində, açılıb-örtülməyində, sonra örtülüb-açılmağındadır. Bütün hallarda oxunan kitabdakı yaxşı-pis mətləblər haqqında yox, eləcə oxucunun məişəti barəsində “maariflənirik”.
Yoox, qətiyyən yox, elə bilməyin fikrinizdən keçənləri sezmirəm. Ona görə də tez-bazar deməliyəm ki, mənə görə, bir kitab, bir film haqqında heç nəsiz “çoz gözəldi”, ”superdi, mütləq oxuyun” yazmaq, hamam-qapı söhbətindən on dəfə xeyirlidir. Çünki birinci variantda kitab da, müəllif də, əslində profil sahibinin özünü daim canlı yayımda tutmaq istəyinə fondursa, yəni, Kafka da, Kundera da burada bir növ “intellektual suvenir” durumundadırsa, ikinci halda, natamam da olsa, istək, azart, ürək döyüntüsü var.
İtalo Kalvinonun “Əgər bir qış gecəsi bir yolçu” romanının kişi və qadın qəhrəmanları ayrı-ayrı vaxtlarda eyni kitabı alırlar. Hər ikisi oxuyanda başa düşür ki, kitabda bəzi səhifələr yoxdur və beləliklə, yenidən kitab evinə yollanıb həmin kitabın həqiqi nüsxəsini axtarmaq qərarına gəlirlər. Uzatmayaq, sonradan kişi və qadın eyni kitabın axtarışı prosesində rastlaşırlar, hətta yarımçıq, natamam kitab belə onları birləşdirir. Hə, bir də, əlbəttə ki, axtarış birləşdirir onları.
Hər dəfə düşünürəm ki, görəsən, yarımçıq, natamam kitablar roman qəhrəmanlarını birləşdirsə də, bəs biz niyə virtuallıqda və gerçəklikdə tam, bütöv kitabların ətrafında birləşə bilmirik? Bəlkə “layk”ımız çatmır, hə?!
Qismət Rüstəmov
