Günvurma nədir?
Günvurma nədir?
Günvurma nədir?
Günəş şüaları altında uzun müddət dayanma nəticəsində bədəndə temperaturun kəskin artmasına günvurma deyilir. Günvurmanın əsas əlamətləri tərləmə, ürək döyüntülərinin artması, bədən temperaturunun bəzən 40 dərəcədən də çox olması, halsızlıq, kəskin susuzluq hissi, başağrısı, ürəkbulanma və s.-dir.
Əlamətləri
İsti havalarda ən əhəmiyyətli problem gün vurmasıdır. Bu zaman bədənin istiliyini nizamlayan sistem pozulur, həddən artıq su və duz itirilir. Qızdırma, təzyiqin düşməsi, nəbzin sürətlənməsi, həddən artıq yorğunluq, əldən düşmə, bədən ağrıları, ürəkdə ritm pozuqluğu, baş ağrısı, narahatlıq, ruhi pozğunluq baş verir. Qarşısı alınmayan günvurma sonradan müalicə olunsa da, heç bir nəticə vermir ki, bu da ya orqanizmdə müxtəlif fəsadlar törədir, ya da ölümlə nəticələnir.
Kimlər risq altındadır?
Xüsusilə uşaqlar, yaşlılar, xroniki xəstəliyi (ürək-damar xəstəliyi, yüksək təzyiq, taxikardiya, tənəffüs sistemi xəstəliyi, böyrək xəstəliyi, diabet və digər endokrin xəstəliklər, qaraciyər xəstəliyi, Alzheimer, Parkinson və s.) olanlar, depressiya və ağıl xəstəliyi olanlar, içkili vəziyyətdə olanlar, tək yaşayanlar, müxtəlif dərman müalicəsində olanlar, hamilə qadınlar və şişmanlar, istidə ağır fiziki işlə məşğul olanlar risq altındadır. Risk fərdi vəziyyətə, istiyə məruz qalma səviyyəsinə, isti havaya adaptasiya qabiliyyətinə görə dəyişir.
İlk yardım
İstidə və ya günəş altında olan şəxsdə qızdırma, həddindən artıq halsızlıq, huşunu itirmə və ya dəridə həddindən artıq quruluq fərq edilsə, dərhal sərin və hava axını olan bir yerə alınmalı, geyimləri çıxarılmalı və bədəni yaş dəsmala bükərək soyudulmalıdır.
Ventilyator qarşısında dəri isladıla, soyuq su ilə duş aldırıla və ya qoltuq altına, boyun və ombalarına soyuq kompres tətbiq oluna bilər. Bu zaman ancaq sudan istifadə etmək lazımdır.
Şüuru açıqdırsa, bol su və duzlu ayran verilməlidir. Əgər huşunu itiribsə, vaxt itirmədən xəstəxanaya aparılmalıdır. Belə halda qızdırma salıcıların faydası yoxdur. Xəstənin soyudulması və bol mayenin verilməsi vacıbdır.
İstilərdə necə bəslənməli?
— İsti havalarda itirilən suyu və duzları bərpa etmək lazımdır. Buna görə də bol maye (susamağı gözləmədən gündə ən azı 2- 2.5 litr) qəbul edilməlidir. Sidiyin tünd sarı rəngdə olması bədəndə su əskikliyinin göstəricısıdır. Mütləq yanınızda su şüşəsi daşıyın.
— Bol miqdarda duzlu ayran için.
— Spirtli və kofeinli içkilərdən uzaq durun.
— Ağır və yağlı yeməklərdən imtina edin. Tərəvəz və meyvələrdən çox istifadə edin.
— Çöldə, açıq vəziyyətdə satılan yeməkləri almayın. Tez xarab olan qidalar (ət, yumurta, süd və s.) açıq vəziyyətdə saxlanmamalı, qidaların hazırlanması və bişirilməsi mərhələlərində gigiyena qaydalarına əməl edilməlidir.
Necə geyinməli?
— Açıq rəngli, pambıq, ya da kətan parçalardan tikilmiş bol və rahat geyimlər seçmək lazımdır. Sintetik parçadan olan geyimlər istini artırır.
— Çölə çıxarkən geniş kənarlı papaq, çətir və günəş gözlüyündən istifadə edilməlidir.
Məsləhət deyil!
Günün ən isti saatlarında (saat 12.00-16.00 arası) məcburiyyət olmadıqca çölə çıxmamalı. Bu saatlarda dənizə — hovuza girməməli, günəş vannası qəbul etməməli, çöldə idman edilməməlidir. Qaralmaq üçün günəşin altında saatlarla yatmaq olmaz. Səhər və axşamtərəfi günəşdən qoruyucu kremdən istifadə etməklə qısa müddətlərlə günəş vannası qəbul edilməlidir.
İstilərdə işləyərkən nələrə diqqət yetirməli?
Ofisdə: Ofislərin kifayət qədər havalandırılmasına diqqət göstərilməlidir. Kondisionerlər vasitəsilə sərinlik təmin edilməlidir. Günorta saatlarında zərurət olmadıqca çölə çıxmayın.
Avtomobildə: Bağlı və durdurulmuş vəziyyətdə olan avtomobilin içində uzun müddət qalmayın. Nəqliyyat vasitələri kifayət qədər havalandırılmalı, kondisionerlər sərinliyi təmin edəcək və soyuğu birbaşa üzərinizə vurmayacaq şəkildə nizamlanmalıdır. Xüsusilə körpə, uşaq, əlil və heyvanlar bağlı və durdurulmuş nəqliyyat vasitələrində buraxılmamalıdır.
Çöldə: Açıq havada işləyənlər xüsusilə risq altındadırlar. Bu səbəblə çöldəki işlərinizi havanın vəziyyətinə görə planlaşdırın. Günorta saatlarında (saat 12.00 ilə 16.00 arası) mümkünsə çölə çıxmayın. Tez-tez sərin yerlərdə fasilə verin. Özünüzlə su götürməyi unutmayın.
