Hər bir ailənin və cəmiyyətin gigiyena barədə aşağıdakıları bilməsi vacib və çox əhəmiyyətlidir. İlk baxışda sadə görünən mühafisə tədbirləri əslində ən vacib olanlardır. Aşağıdakı əsas 7 mərhələyə diqqət yetirək.
2. Usaqlar daxil olmaqla butun ailə uzvləri nəcis ilə təmasdan sonra və eləcə də digər yeyinti məhsulları ilə təmasda olmazdan oncə və usaq yedirməzdən əvvəl əllərini su və sabun və yaxud kul ilə yaxsıca yumalıdırlar. Əllərin su və sabun, yaxud kul ilə yuyulması patogen orqanizmlərin məhv edilməsinə gətirib cıxarır. Barmaqların sadəcə suda calxalayaraq isladılması kifayət deyildir, əllərin hər ikisi sabun və ya kul surtulərək yaxsıca yuyulmalıdır. Bu, mikroorqanizmlərin və eləcə də cirkli yeyinti məhsullarının, əllərin uzərinə və həmcinin ağız bosluğuna dusməsinin qarsısını alır. Əllərin yuyulması həmcinin helmintlərə yoluxmanın da qarsısını alır. Su, sabun və eləcə də kul ayaqyolu və yaxud da tualetin yaxınlığında istifadəyə rahat yerdə olmalıdır. Usaqlar cox vaxt oz əllərini ağızlarına aparırlar, bu səbəbdən korpələrin əlləri cox tez - tez yuyulmalıdır, bunu xususən usağın heyvanlar ilə və yaxud torpaqla oynamasından dərhal sonra icra etmək lazımdır. Usaqlar cox tez - tez helmintlərə yoluxurlar, onlar da oz novbəsində usaqların orqanizmindəki qidalı maddələri mənimsəyirlər. Helmintlər və onların yumurtaları insan və heyvanların nəcisində, sidiyində, dayaz sularda, torpaqda, və eləcə də tam bisirilməmis ətdə askar edilir. Usaqlar ayaqyolu və tualetlərin, və eləcə də defekasiya ucun istifadə olunan yerlərin yaxınlığında oynamamalıdırlar. Ayaqyolu yaxınlığında olarkən onlar ayaqqabı geyinməlidirlər, bu da oz novbəsində helmintlərin ayaq dərisi vasitəsi ilə orqanizmə daxil olmasının qarsısını alacaqdır. 3. Uzun gundəlik olaraq su və sabun vasitəsi ilə yuyulması goz infeksiyalarının əmələ gəlməsinin qarsısını alır. Dunyanın bəzi regionlarında goz infeksiyaları traxomaya gətirib cıxarır, bu da ki oz novbəsində korluq əmələ gətirən səbəblərdən biridir. 4. Yalnız təhlukəsiz mənbədən goturulmus və yaxud təmizlənmis sudan istifadə edilməlidir. Suyun təmiz qalması ucun, su rezervuarları qapalı səraitdə saxlanılmalıdır. 5. Çiy və ya yarımçıq istifadə olunmus qida məhsulları hokmən yuyulmalı və ya istiliyin təsirinə məruz qoyulmalıdırlar. Hazırlanmıs qida dərhal istifadəyə verilməli və ya yenidən yaxsıca qızdırılmalıdır. Duzgun icra edilmis texniki emaldan sonra mikroorqanizmlər məhv olurlar. Yeyinti məhsulları, ozəlliklə ət və ev qusu əti daha yaxsı bisirilməlidir. Patogen mikroorqanizmlər isti qida məhsullarında tez coxalırlar. Qida məhsulları hazırlandıqdan dərhal sonra istifadə edilməli, bununla mikroorqanizmlərin coxalmasının qarsısı alınmalıdır. 6. Yeyinti məhsulları, yeməyin hazırlanması zamanı istifadə edilən mətbəx ləvazimatları və eləcə də digər vasitələr təmiz olmalıdır. Yeyinti məhsulları qapalı qablarda saxlanılmalıdır. Yeyinti məhsulları uzərində məskun salmıs patogen mikroorqanizmlər insan orqanizminə dusdukdə onlar xəstəlik torədə bilərlər. Yeyinti məhsullarının patogen mikroorqanizmlərdən mudafiəsi ucun asağıdakılar icra olunmalıdır: 7. Butun məisət tullantılarının təhlukəsiz qaydada aradan qaldırılması xəstəliklərin qarsısını almaqda koməklik gostərəcək. Patogen mikroorqanizmlər tullantılar ilə, məsələn yemək qalıqları və eləcə də meyvə və tərəvəzin qabıqları ilə qidalanan milcəklər, tarakanlar, sicovul və sicanlar vasitəsi ilə yayılır. Əgər rayonda umumi tullantıların yığılması sistemi movcud deyilsə, hər bir ailə səxsi tullantıların yığılması vasitəsinə malik olmalı, bu da ki məisət tullantılarının basdırılması və yaxud da yandırılması ilə musayiət edilməlidir. Evlərin və eləcə də ev ətrafının təmiz və səliqəli saxlanılması və bu ərazidə nəcislərin, tullantıların və cirkab suların olmamağı xəstəliklərin qarsısını almağa koməklik gostərir. Məisət mənsəli cirkab sular cirkab su calası və yaxud da həyətyanı bağcaya və ya tarlaya aparan arxın qazılması yolu ilə təhlukəsiz surətdə aradan qaldırıla bilər. Pestisid və herbisid kimi kimyəvi maddələr həddən artıq təhlukəli ola bilərlər. Bu cur kimyəvi maddələrin hətta kicik miqdarları belə su təchizatı sisteminə və yaxud qida məhsulları və bədən uzvləri uzərinə dusdukdə bu yenə də cox təhlukəli olaraq qalmaqdadır. Kimyəvi maddələrin istifadəsi ilə aparılmıs islər zamanı geyilmis paltarların və istifadə olunmus qabların yuyulması zamanı suyun təchizatı mənbələrindən kifayət qədər məsafə saxlanılmalıdır. Pestisidlər və eləcə də digər kimyəvi maddələr evlərin və ya su təchizatı mənbələrinin yaxınlığında istifadə edilməməlidir. Kimyəvi maddələri icməli su cənlərinin icərisində və ya onların yaxınlığında, və eləcə də yeyinti məhsullarının yaxınlığında saxlamaq olmaz. Yeyinti məhsullarını və suyu pestisidlər və gubrələr ucun nəzərdə tutulmus qabların icərisində saxlamaq qəti qadağandır.
1. Butun nəcislər təhlukəsiz yolla aradan qaldırılmalıdır. Ən səmərəli usul ayaqyolu və tualet vasitələrinin istifadəsidir - Xəstəliklərin əksər hissəsi insan nəcisində askar edilmis patogen mikroorqanizmlər tərəfindən torədilir. Əgər bu cur mikroorqanizmlər su, yeyinti məhsulları, əllər, qidanın hazırlanması və qəbulunda istifadə olunan mətbəx ləvazimatları və ya səthlər uzərinə dusərsə insan onları udaraq xəstəliyə ducar ola bilər. Patogen mikroorqanizmlərin yayılmasının qarsısının alınmasının yeganə və əsas usulu - həm insan həm də heyvanların butun nəcislərinin təhlukəsiz qaydada aradan qaldırılmasıdır. Đnsan nəcisinin aradan qaldırılması ucun ayaqyolu və yaxud da tualet vasitələrindən istifadə edilməlidir. Ayaqyolu hər zaman təmiz və səliqəli vəziyyətdə saxlanılmalıdır.
Ayaqyolundan istifadə etmə imkanının olmadığı hallarda, defekasiya prosesi evlərin, yasayıs məskənlərinin, yolların, su mənbələrinin və eləcə də usaqlar ucun insa edilmis oyun meydancalarının kifayət qədər uzaqlığında həyata kecirilməlidir. Nəcis dərhal torpaq ilə ortulməlidir. Butun nəcislərdə, usaq nəcisləri də daxil olunmaqla, patogen mikroorqanizmlər movcuddur; bu səbəbdən onlar sağlamlıq ucun həddən artıq boyuk təhlukə kəsb edirlər. Usaqların tualetdən, ayaqyoludan və yaxud gecə guvəcindən [qorsokundan] istifadə etmədikləri hallarda onların nəcisləri dərhal ortadan goturulməli və ayaqyoluya aparılmalıdır, və yaxud da torpağa basdırılmalıdır. Ayaqyolu və tualet vasitələrinin vaxtasırı təmizlənməsi zəruridir. Ayaqyolular qapalı olmalıdır, tualetlərdə isə yuyunmaq ucun avadanlıq olmalıdır. Yerli hokumət orqanları və eləcə də qeyri hokumət təskilatları yerli icmalara gigiyenik tələblərə cavab verən ayaqyoluların insasında onlara bahalı olmayan ayaqyolu vasitələrinin layihələsdirilməsinə və tikintisinə dair tovsiyələrin təqdim edilməsi vasitəsi ilə koməklik gostərə bilərlər.
Uz cirkli olduqda o ozunə muxtəlif milcəkləri cəzb edir; bu cur həsəratlar isə patogen mikroorqanizmlərin insandan insana kecməsini təmin edir. Əgər gozlər təmiz və sağlam olmasa, onlarda iltihab halları əmələ gələ bilər, bu da ki oz novbəsində gormə qabiliyyətinin məhdudlasmasına və ya da tamamilə itirilməsinə gətirib cıxara bilər. Gozlərin sağlam olduğu təqdirdə onların zulal qisaları təmiz olur, ozləri isə nəm və parlaq olurlar, bu cur olduqda adamın gormə qabiliyyəti iti sayılır. Əgər gozlər həddən artıq quru, yaxud qırmızı və iltihablıdırsa gələcəkdə muxtəlif ifrazatlar və gormə problemləri movcuddursa, usaq dərhal tibb iscisinə gostərilməlidir.
Su təchizatının kifayət qədər olduğu yerlərdə və bu cur təchizat vasitələrinin patogen mikroorqanizmlərdən mudafiə olunduğu təqdirdə ailə uzvləri arasında xəstələnmə halları daha az rast gəlinir. Suyun cirkli olduğu təqdirdə o qaynadılaraq və ya filtrlərdən suzulərək təmizlənməlidir. Təmiz su mənbələrinə siyahısına muvafiq səkildə insa edilmis və texniki xidmətlə təmin edilmis boru - kəmər sistemləri, qazılmıs quyular və bulaqlar daxildir. Təhlukəli su mənbələrinə isə su hovzələri, caylar, acıq rezervuarlar və eləcə də oyrənilmis zonaların hududlarından kənarda yerləsən buruqlar daxildir. Hası ki, qaynadılmaqla təhlukəsiz hala gətirilə bilər. Təmiz saxlanılması ucun su kip ortulmus qapalı qablarda saxlanılmalıdır. Suyun ailələr və ictimaiyyət tərəfindən cirkləndirilməsindən qorunma usulları: