Dərslərimizdən birində pristavkalar (sözönləri) haqqında danışarkən demişdik ki,
про, -по, -под, -от, -до pristavkalarını
оilə yazmaq lazımdır. Və birdən, gözlənilmədən qarşımıza
прадед (ulu baba, dədə-baba) və
паводок (sel, daşqın; güclü sel) sözləri çıxdı. həmin sözlərdə
дед və
вод kökləri aydın surətdə ayrılır (qohum sözləri müqayisə edək:
дедушка—дедовский; вода—наводнение, половодье— daşqın, sel və s). Buradan, deməli, belə çıxır ki,
пра və
па pristavkalardır.
Doğrudan da, bunlar pristavkalardır, çox qədim, dədə-baba pristavkalardır. Lap qədimdə bu pristavkalar isimlərin yaranmasında iştirak edərdilər.
Пра pristavkası daha qədimdir;
правнук—nəvənin övladı nəticə,
пращур—ulu babanın (ulu nənənin) atası, uzaq əcdad,
праязык—ulu dil.
Па pristavkası isə «əlavə» mənasını verirdi:
пасынок—ökey oğul, oğulluq;
патрубок—qol boru;
пасека—arıxana, pətəklik;
память (yaddaş, hafizə),
патока—patka (tam şəkərləşməmiş nişastadan ibarət qəliz maddə). Son üç sözdə pristavka tamamilə köklə birləşmişdir.
Siz indi
пра və
па-nı pristavka kimi yox, sözün ayrılmaz tərkib hissəsi kimi—kökə daxil olan hissə kimi bilməlisiniz. Çox az təsadüf edilən (sözlərdə) qədim pristavkalardan biri də
су-dur. Bu sözlərin yazılışını və mənasını yadda saxlayın:
сумерки—toran, qaşqaralan vaxt, alaqaranlıq;
сумрак—alaqaranlıq, toran;
супесь—qumluq, qumlu torpaq;
сукровица—zərdab, qanlı irin;
суглинок—giltorpaq, gilli torpaq;
сурепица—türşəng (bitki);
сутки—gün, bir gecə-gündüz;
сумятица—qarışıqlıq, çaxnaşma.
Пословицы и поговорки
Если у воина железное сердце, то и деревянный меч в его руках — грозное оружие.
Как бы глаза ни были велики, а бровей не перерастут.
Как волка ни корми, он всё влес смотрит.
Хорошо накормить — и плохой конь будет скакуном.
Боль свою открывай тому, кто сам её испытал.
Продают лису, которая ещё в лесу.
Камень, брошенный по согласию, далеко летит.
Запоздалый совет — всё равно что дождь после жатвы.
Не засыпай старого колодца, пока новый не выкопан.
Знание — сокровище, которое всюду следует за тем, кто им обладает.
Кто вперёд идёт, тот не пропадёт.
Кто в труде впереди, у того орден на груди.
Передовым везде у нас дорога.
Перо смелее языка.
Одно слово песни не делает.
Пишут не пером, а умом.
Написанное не пропадает.
С поклона голова не заболит.
Кто за правду стоит смело, тот совершит всё дело.
Не дорог обед, дорог привет.
Приветливое слово гнев побеждает.
Противник до тех пор нахал, пока в плен не попал.
По верному пути хорошо идти.
Пчела летает и все хорошее собирает.
