Kişilər, kişilər...
Kişilər, kişilər...
Marqaret Dürasın «Məşuq» povestinin təsirindən tez çıxsaydım və homoseksualla xoşbəxt həyat sürən yazıçının indi yazacağım fikirləri ilə rastlaşmasaydım, heç bu yazını da yazmayacaqdım. Madam Düras müsahibələrinin birində belə deyib: «Rober Antelm, gecə-gündüz yolunu gözlədiyim, düşərgələrdən qayıdıb gizlicə təqib etdiyim, bağlandığım, nə inkar, nə də unuda bildiyim insandır. Onu bundan artıq sevə bilməzdim. Dionis Maskolo isə, sadəcə mənə həyatın mənasını və oğlum Janı bağışladı.»
Fikir verək: yazıçı sevdiyi insan haqda ard-arda sözlər sıraladığı halda, sevmədiyi insan barəsində yalnız bir bağlayıcıdan istifadə edir. Bağlılıq bu mənada bağlayıcılardan keçsə gərək… Azərbaycanlı məntiqinin, əxlaqi dəyərlərinin «islah etdiyi» sevgi, zərurət yarandıqda Əsəd Cahangir demiş, qapının yanından keçir. Bizdə yazılmamış qanunlara tabe olmaq bir növ «qırmızıda keçməyə» bənzəyir. Bu, başqa söhbətin mövzusudu. Niyə ideal insan haqda yalnız təsəvvür formalaşdırırıq? Mumiyalayıb qoruduğumuz «ağ atlı prens»in yollarını mamır, ot-ələf, üstünü toz basmadımı? Bu obraz o vaxta qədər əlçatmazlığını qoruyub saxlayacaq ki, həyatda ideal insan obrazlarına canlı-canlı rast gəlinsin. Həyatda «ağ atlı şahzadə»nin olmadığına inananlar yəqin bilir ki, böyük Üzeyir Hacıbəyov həyat yoldaşı Məleykə xanıma konservatoriyaya daxil olmaqda yardımçı olub. Hüseyn Cavid savadsız Müşgünaz xanıma özü dərs keçməyə başlayıb və çox keçmədən Müşgünaz xanım onun ilk oxucusu olub. Cəfər Cabbarlı Sona xanımın onun ilk oxucusu olduğunu və buna görə özünü çox xoşbəxt hiss etdiyini deyirmiş. Belə misallardan çox çəkə bilərik. (Avropanın BOMJ yazarlarına baxanda bizimkilər daha ideal təsir bağışlayır… )
Biz o vaxt xoşbəxt oluruq ki, özümüzə tək fiziki ehtiyacımızı ödəmək üçün partnyor yox, eyni zamanda mənəvi ehtiyacımızı ödəmək-dərdimizi, sevincimizi paylaşmaq, fikirlərimizə şərik etmək üçün dost seçirik… Bununla iş bitmir… Ailənin təməli kiçik xəyanətlər qismində kiçik təkanlarla laxlayır. Sevdiyimiz insanla eyni nöqtəyə baxmaq, bir-birimizə hörmət etmək yetmir. Sevgimizi paylaşmağı bacarmalıyıq. Qadınlar bu barədə kişilərdən az qınanmalıdır. Yaxşı kişinin sevgilisi, arvadı kor olur-ərindən başqa heç kimi görmür, onu sevdikcə sevir…
Yaxşı kişi tək ailəsinin maddi ehtiyaclarını ödəyənlərə deyilmir. Yaxşı kişi olmağın ən yaxşı göstəricisi qadınının qədrini bilmək, onu başının tacı hesab etmək qabiliyyətinə malik olmasıdır. Fikir vermisinizmi, əri, ailəsi üçün gecəsini-gündüzünü şam kimi əridən, ərinə layiq olduğundan artıq dəyər verən ideal bir qadının həmin həyat yoldaşı onun kəsilib atılan dırnağına belə dəyməyən qadınlara gözlərinin bərəlmiş variantı ilə baxır. Bəzən «insan bir yeməyi nə qədər yeyər» kimi azərbaycanlı məntiqinin qazana, boşqaba söykənən fundamentinə əsaslanan səfeh mülahizələrlə öz hərəkətlərinə bəraət qazandırırlar. Bu, nə deməkdi? Vaxt keçdikcə sevgi ölürmü, əcəba? Kim sevginin haçansa tükənəcəyi haqda absurd təsdiqə imza ata bilər ki? Heç kim… Bu yazıya görə həyata baxışıma təəccüb etməyə gərək yox. Sartr, Bovuar belə qadınların düşüncəsinə təsir edə bilməmişdi. Çünki qadınlar hər zaman haqlı. Hətta allahın İbrahim Tatlısəsi də tez-tez təkrarlayır ki, qadın haqlarını müdafiə etməyə gərək yox, onlar hər zaman haqlıdır.
Yazının janrını dəyişmək zorundayam: Möhtərəm kişilər, siz cürbəcür qadınları qucaqlayıb yatan zaman qadınlarınızın öz dizlərini necə qucaqlayıb kədərləndiyini, yolunuzu gözlədiyini düşünün. Onlar sizin üçün bəzənir, zövqünüzü oxşamağa çalışırlar; qarınqululuğunuza canfəşanlıqla xidmət etdikləri üçün peşəkar aşpaza çevrilirlər; uşaqlarınıza dayəlik edir, evinizin xanımından çox xadiməsi funksiyasını yerinə yetirirlər. Əziz başınıza and olsun ki, yataq-yataq dəyişdiyiniz, uğrunda soğan kimi soyulduğunuz qadınlar sizi evdə pəncərə önündə boynunu bükən zavallılar qədər dəyərləndirə bilməz. Onlar sizdən bilirsizmi nə istəyirlər-onlara məxsusluğunuzu hiss etmək… Ruhunuzla, qəlbinizlə onların olduğunuzu duymaq… Çoxmu şey istəyirlər???
Yaradılan ən möhtəşəm əsərlərin leytmotivini sevgi təşkil edir-savadlılarınız bunu bilməmiş olmaz. Bilmək olmaz, bəlkə siz onlardan tez öldünüz, onlar da bu qədər zillətin qarşılığında başqası ilə həyatlarını paylaşdılar və öz həyatları haqda ən yumşaq halda Marqaret Düras kimi danışdılar… Ən pis halda gorunuza modern «rəhmət» oxudular.
***
Atam danışırdı ki, bir ailə vardı. Arvad bədbəxt bir qarnı ac, bir qarnı tox uşaqlarını böyüdür, əri isə qazandığı pulları yüngül həyat tərzi keçirən qadınlara xərcləyirdi (hərçənd özü də ondan geri qalan deyildi-müəll.). Bir gün kişi ölür. Ölmür eeeee, gəbərir. Arvad uşaqlarını yığır başına, deyir ki, övladlarım, hələ qohum-qonşuya səs salmayın. O maqnitofonu qoşun, oynayacam. Arvad doyunca oynayır, qəhqəhə çəkir, sevinir, sonra başlayır şüvən salmağa ki, ay haray, kişim öldü...
***
Möhtərəm kişilər, bu şeirimi də P.S əvəzi oxuyun...
Maksimalist
sən
şəhvəti sevgi bildin
yatağını paylaşdığın qadınlarla
ürəyini paylaşa bilmədin
qollarını açdığın qadınlara
ürəyini aça bilmədin
sevmədin
mənə qədər...
sən
qadınları yoldan çıxardıqca
onlar səni adamlıqdan çıxardı
onları soyundurduğun kimi
həqiqəti soyundura bilmədin
həqiqət çılpaq olanda daha
gözəl olur amma-
sevə bilmədin
mənə qədər...
qadınlar bir-bir həyatından
çəkildikcə
sükutu çəkdin ciyərlərinə
tənhalığa söykədin üzünü
elə bildin həyat budur
özün demişkən,
həyatın oldu xak ilə yeksan
ey maksimalist oğlan
boynuna al ki
sən məni sevəndən sonra
anladın
bir qucaq qadın
yumruq boyda ürəyindəki
sevgidən
kiçikdir...
Müəllif: Xuraman Hüseynzadə
Mənbə: Ədalət qəzeti
Fikir verək: yazıçı sevdiyi insan haqda ard-arda sözlər sıraladığı halda, sevmədiyi insan barəsində yalnız bir bağlayıcıdan istifadə edir. Bağlılıq bu mənada bağlayıcılardan keçsə gərək… Azərbaycanlı məntiqinin, əxlaqi dəyərlərinin «islah etdiyi» sevgi, zərurət yarandıqda Əsəd Cahangir demiş, qapının yanından keçir. Bizdə yazılmamış qanunlara tabe olmaq bir növ «qırmızıda keçməyə» bənzəyir. Bu, başqa söhbətin mövzusudu. Niyə ideal insan haqda yalnız təsəvvür formalaşdırırıq? Mumiyalayıb qoruduğumuz «ağ atlı prens»in yollarını mamır, ot-ələf, üstünü toz basmadımı? Bu obraz o vaxta qədər əlçatmazlığını qoruyub saxlayacaq ki, həyatda ideal insan obrazlarına canlı-canlı rast gəlinsin. Həyatda «ağ atlı şahzadə»nin olmadığına inananlar yəqin bilir ki, böyük Üzeyir Hacıbəyov həyat yoldaşı Məleykə xanıma konservatoriyaya daxil olmaqda yardımçı olub. Hüseyn Cavid savadsız Müşgünaz xanıma özü dərs keçməyə başlayıb və çox keçmədən Müşgünaz xanım onun ilk oxucusu olub. Cəfər Cabbarlı Sona xanımın onun ilk oxucusu olduğunu və buna görə özünü çox xoşbəxt hiss etdiyini deyirmiş. Belə misallardan çox çəkə bilərik. (Avropanın BOMJ yazarlarına baxanda bizimkilər daha ideal təsir bağışlayır… )
Biz o vaxt xoşbəxt oluruq ki, özümüzə tək fiziki ehtiyacımızı ödəmək üçün partnyor yox, eyni zamanda mənəvi ehtiyacımızı ödəmək-dərdimizi, sevincimizi paylaşmaq, fikirlərimizə şərik etmək üçün dost seçirik… Bununla iş bitmir… Ailənin təməli kiçik xəyanətlər qismində kiçik təkanlarla laxlayır. Sevdiyimiz insanla eyni nöqtəyə baxmaq, bir-birimizə hörmət etmək yetmir. Sevgimizi paylaşmağı bacarmalıyıq. Qadınlar bu barədə kişilərdən az qınanmalıdır. Yaxşı kişinin sevgilisi, arvadı kor olur-ərindən başqa heç kimi görmür, onu sevdikcə sevir…
Yaxşı kişi tək ailəsinin maddi ehtiyaclarını ödəyənlərə deyilmir. Yaxşı kişi olmağın ən yaxşı göstəricisi qadınının qədrini bilmək, onu başının tacı hesab etmək qabiliyyətinə malik olmasıdır. Fikir vermisinizmi, əri, ailəsi üçün gecəsini-gündüzünü şam kimi əridən, ərinə layiq olduğundan artıq dəyər verən ideal bir qadının həmin həyat yoldaşı onun kəsilib atılan dırnağına belə dəyməyən qadınlara gözlərinin bərəlmiş variantı ilə baxır. Bəzən «insan bir yeməyi nə qədər yeyər» kimi azərbaycanlı məntiqinin qazana, boşqaba söykənən fundamentinə əsaslanan səfeh mülahizələrlə öz hərəkətlərinə bəraət qazandırırlar. Bu, nə deməkdi? Vaxt keçdikcə sevgi ölürmü, əcəba? Kim sevginin haçansa tükənəcəyi haqda absurd təsdiqə imza ata bilər ki? Heç kim… Bu yazıya görə həyata baxışıma təəccüb etməyə gərək yox. Sartr, Bovuar belə qadınların düşüncəsinə təsir edə bilməmişdi. Çünki qadınlar hər zaman haqlı. Hətta allahın İbrahim Tatlısəsi də tez-tez təkrarlayır ki, qadın haqlarını müdafiə etməyə gərək yox, onlar hər zaman haqlıdır.
Yazının janrını dəyişmək zorundayam: Möhtərəm kişilər, siz cürbəcür qadınları qucaqlayıb yatan zaman qadınlarınızın öz dizlərini necə qucaqlayıb kədərləndiyini, yolunuzu gözlədiyini düşünün. Onlar sizin üçün bəzənir, zövqünüzü oxşamağa çalışırlar; qarınqululuğunuza canfəşanlıqla xidmət etdikləri üçün peşəkar aşpaza çevrilirlər; uşaqlarınıza dayəlik edir, evinizin xanımından çox xadiməsi funksiyasını yerinə yetirirlər. Əziz başınıza and olsun ki, yataq-yataq dəyişdiyiniz, uğrunda soğan kimi soyulduğunuz qadınlar sizi evdə pəncərə önündə boynunu bükən zavallılar qədər dəyərləndirə bilməz. Onlar sizdən bilirsizmi nə istəyirlər-onlara məxsusluğunuzu hiss etmək… Ruhunuzla, qəlbinizlə onların olduğunuzu duymaq… Çoxmu şey istəyirlər???
Yaradılan ən möhtəşəm əsərlərin leytmotivini sevgi təşkil edir-savadlılarınız bunu bilməmiş olmaz. Bilmək olmaz, bəlkə siz onlardan tez öldünüz, onlar da bu qədər zillətin qarşılığında başqası ilə həyatlarını paylaşdılar və öz həyatları haqda ən yumşaq halda Marqaret Düras kimi danışdılar… Ən pis halda gorunuza modern «rəhmət» oxudular.
***
Atam danışırdı ki, bir ailə vardı. Arvad bədbəxt bir qarnı ac, bir qarnı tox uşaqlarını böyüdür, əri isə qazandığı pulları yüngül həyat tərzi keçirən qadınlara xərcləyirdi (hərçənd özü də ondan geri qalan deyildi-müəll.). Bir gün kişi ölür. Ölmür eeeee, gəbərir. Arvad uşaqlarını yığır başına, deyir ki, övladlarım, hələ qohum-qonşuya səs salmayın. O maqnitofonu qoşun, oynayacam. Arvad doyunca oynayır, qəhqəhə çəkir, sevinir, sonra başlayır şüvən salmağa ki, ay haray, kişim öldü...
***
Möhtərəm kişilər, bu şeirimi də P.S əvəzi oxuyun...
Maksimalist
sən
şəhvəti sevgi bildin
yatağını paylaşdığın qadınlarla
ürəyini paylaşa bilmədin
qollarını açdığın qadınlara
ürəyini aça bilmədin
sevmədin
mənə qədər...
sən
qadınları yoldan çıxardıqca
onlar səni adamlıqdan çıxardı
onları soyundurduğun kimi
həqiqəti soyundura bilmədin
həqiqət çılpaq olanda daha
gözəl olur amma-
sevə bilmədin
mənə qədər...
qadınlar bir-bir həyatından
çəkildikcə
sükutu çəkdin ciyərlərinə
tənhalığa söykədin üzünü
elə bildin həyat budur
özün demişkən,
həyatın oldu xak ilə yeksan
ey maksimalist oğlan
boynuna al ki
sən məni sevəndən sonra
anladın
bir qucaq qadın
yumruq boyda ürəyindəki
sevgidən
kiçikdir...
Müəllif: Xuraman Hüseynzadə
Mənbə: Ədalət qəzeti
