Fyodor Mixayloviç Dostoyevski - "Ölü evdən qeydlər" romanından

Qartal cinsindən «qara quş» dəxi bir müddət bizim məhbəsin dairəsində yaşadı. Kim isə onu yaralı və əzilmiş bir halda dairəyə (həyətə) gətirmişdi. Zavallı uça bilmirdi, sağ qanadı yerdən sürünür, bir ayağı da arxasından gəlirdi. Ətrafdakı izdihamı necə dönərək qorxunc bir baxışla seyr etdiyini və öz həyatını baha bir qiymətə satmaq üçün dimdiyinin necə bir tövr təhdid olaraq açılıb-yumulduğunu indi də xatırlayıram.
— Vəhşi təslim olmur! – deyirdilər.
Sonra "Şarik" də qartala artıqlaması ilə əziyyət verməyə başlamışdı. Köpəyin qorxusu da artıq götürülmüş, qısqırdıldığı zaman zavallı quşun yaralı qanadından yapışırdı. Qartal dimdiyi, caynağı və var qüvvətilə çırpınır, mütəəzzimanə (əziyyətli) bir halda müdafiə olunur, yaralı bir padşah kimi ona tamaşa edənləri acılı bir baxışla süzürdü. Axırı hər kəs yorulur və qara quşu unudurdular.
Məni görür-görməz qartal yerinə qoşur, başını arxaya ataraq dimdiyini açır və tüklərini ürpədərək hərbə hazırlanırdı. Mən onu hər cür təltif və nəvazişlə özümə ram edə bilmirdim, dimdikləyir, çırpınır, əlimdəki əti almır və daima qorxunc gözlərini gözlərimə dikib baxır, bir an qəflət etmirdi. Əvət, o kimsəyə etimad göstərmir, kimsə ilə sülh etmir, barışmaz bir düşmən qalaraq ölümünü gözləyirdi.
Artıq iki ay oldu ki, kimsə qara quşu xatırlamır, onu düşünmürdü. Fəqət son günlərdə hər kəsdə ona qarşı bir mərhəmət hissi oyandı, qartalı dairədən xilas etməyə qərar verdilər. Məhbuslardan bəzisi: "Ölsə də barı dairədə – məhbəsdə ölməsin” dedilər.
Bizim kimi deyil, demək, – deyə bir başqası əlavə elədi.
Bəs görmürsən ki, o quşdur, biz adamıq.
Qartal bilmirsiniz, arkadaşlar, ormanların padşahıdır… – deyə boşboğaz Skuratov başladı… Fəqət bu kərə ona qulaq asan olmadı.
Bir kərə nahardan sonra idi ki, təbil vuruldu.
İşə girmək zamanı gəlmişdi. İşə yenə qartalı aldılar. Dimdiyini sıxdılar — çünki o, müdhiş bir sürətdə hücum edirdi. Hasara girdilər, quşu yola salan 20 kişi fövqəladə bir maraqla quşun haraya gedəcəyini görmək istəyirdi. Qəribə şey: hər kəs məmnun və müstərih (rahatlanmış) kimi nəzərə gəlirdi.
Elə bil ki, bir dərəcəyədək özləri azad olurdular.
Quşu aparmaqda  olan məhbus:
Əcaib şey, nə yaman məxluq, nə yaxşılıq edirsən də dimdikləyir! – deyə kəmali-şəfqətlə qorxunc quşa baxmaqda idi.
Mitqa, haydı, burax getsin!
Qartalı hasarın üzərinə çıxardılar və oradan çölə buraxdılar. Bu payız günlərindən soyuq və tutqun bir gündə idi. Saralmış payız səhrasında külək acıqlı fışqırıqlar veriyordu. Qartal sağ olan qanadı ilə çırpınmağa və olanca qüvvətilə qaçmağa başladı. Elə bil ki, bizdən uzaqlaşmağa fövqəladə əcələ edirdi. Məhbuslar maraqla baxır və haraya getdiyini təqib edirdilər.
Birisi mütəfəkkiranə:
Görüyormusan, – dedi.
Heç dönüb baxmır da– deyə o biri əlavə etdi.
Heç bir dəfə də olsun, dönmədi, qaçır.
Sənə dönüb təşəkkürmü edəcək – zənn etdin, – deyə üçüncüsü sordu...
Məlum! Hürriyyət! Azad olmuş!
Demək, Svaboda!
Artıq görünməyir, qardaşlar...

Mütərcimi: M.Ə.RƏSULZADƏ,