Xalq şairi Cabir Novruz
Xalq şairi Cabir Novruz
Neçə vaxtdır, “Həyat sən nə qəribəsən” deyib, şerlərində bizi həyatın qəribəliklərinin seyrinə daldıran, “Sızlar yada düşəndə ürəyimin telləri, o mehriban, o əziz tələbəlik illəri” deyib, hamımızı o gözəl tələbəlik illərinə qaytararaq bizdə nostalji hisslər yaşadan, “Kaş millətdə ruh yaşasın” və ya “Özünü qoru, xalqım” deyib, xalqda vətənpərvərlik hissləri aşılayaraq, onları daim ayıq- sayıq olmağa, torpaqları qorumağa səfərbər edən, “Tələsin insanlar əldən tutmağa, tələsin ömür edib sən yaşamağa” deyib insanları yaxşılıq etməyə, ülviyyətə səsləyən, “Həm həqiqət, həm əfsanə, məhəbbət” deyərək bizi saf, ülvi məhəbbətə çağıran bir şairimiz -Xalq şairi Cabir Novruz üçün qəribsəmişik.Vəfatından illər keçsə də, heç vaxt unudulmur, daim xatırlanır. 
70 ildə sakit, təlatümsüz zamanlarda, surətlə dəyişən, püskürən, qloballaşan dövrlərdə də həm şair, həm də bütöv insan, şəxsiyyət kimi bütün sınaqlardan, həyatın keşməkeşlərindən ləyaqətlə, dəyanətlə çıxan vüqarını gözləyən ədib 1933-cü il mart ayının 12-də bəşəriyyətə Cəfər Cabbarlı, Mikayıl Müşfiq kimi nəhəng qələm sahibləri yetişdirən Xızı rayonunun Upa kəndində dünyaya göz açıb:
Mən dövlətli ailədə doğulmadım,
Şan-şöhrətli ailədə doğulmadım,
Ən sadəcə bir insandı atam mənim,
Zər- xaralı yataqlarda yatammadım,
Məst olmadım, incə, zərif qucaqlarda
Boy atmadım meydan-meydan otaqlarda.
Mən doğuldum … payız yerə qəm yazanda
Bu dünyanın ən balaca komasında.
Şair həmin kəndin bulaqlarından, dağ havasından qaynaqlanaraq ötən əsrin 50- ci illərində ədəbiyyata gəldi.Milli irsimizin zəngin ənənələrini müasir ədəbi cərəyanların tələbləri ilə ülvi şəkildə birləşdirən C.Novruzun ədəbiyyatda gəlişi səssiz, haraysız olmadı. Təbiətində qaynarlıq olan şair gəlişi ilə ədəbiyyata bir sıçrayış, tərpəniş etdi. Lirik, romantik, vətənpərvər şerləri ilə oxuyucularını maraqlandırdı, düşündürdü, tərbiyələndirdi, nəğmələriilə milyonların qəlbinə nüfuz edərək, onlara xoş anlar, zərif duyğular bəxş elədi.
Uşaqlığı dağlarla, meşələrlə əhatə olunmuş Xızının “Upa” kəndində keçən Cabirin ilk eşitdiyi səs, təbii ki, ən ülvi, ən müqəddəs ana laylasından sonra, ən əsrarəngiz səs bulaq şırıltısı və cəh-cəh vuran quşların səsi olub. Təmiz dağ havası udub, meşələrdəki ağacları, gül-çiçəkləri, otları, təbiətdəki heyvanat aləmini seyr edib. Bütün bunlar C. Novruzun yaradıcılığında çox incəliklə, poetik notlarla əks olunub:
Uşaqlığım qaynar, odlu,
Şirəsini sizdən tutdu,
Siz piyada mən sə atlı,
Bulaq suyu, dağ havası
Zirvələrin başı qarlı, meşələrin içi barlı,
Ay kökünə etibarlı- bulaq suyu, dağ havası.
Qanım sizdən mayalandı-
Yaxşılara sağlığında yaxşı deyin,
Sağlığında yaman deyin yamanlara.
Yalnız, yalnız sağ olanda,
Hər kəs əsl qiymətini bilər onda,
Bu sözlərim düz olmasa töhmət edin.
Sizdən rica eləyirəm milyon kərə,
Şairlərə sağlığında hörmət edin,
Gələcəyə inanan,
Tələbə, tələbə, tələbə.
Sızlar yada düşəndə,
Ürəyimin telləri.
O mehriban, o əziz,
Tələbəlik illəri.
Ürəyimin al qanını döndərib kabab edirəm,
Başıma çəkib içirəm səni unutmaqdan ötrü,
Müqəddəs, ulu xalqım,
Gözümün nuru, xalqım,
Ən qorxulu zamandır,
Özünü qoru, xalqım.
Bir tora ilişmisən,
Çaynaqları dərində.
Bir oyuna düşmüsən,
Oyuncaqlar əlində.
Üzərində əsirlər
Qara yellər görürəm.
Sənə quyu qazırlar,
Mənfur əllər görürəm.
Oğul, sözüm sənədir,
Özünü qoru, xalqım
İnsan onu, o insanı yaradıb,
Bu həyatın əlifbası məhəbbət,
Ən ilk nəğmə, ən ilk yazı, məhəbbət
Hər ömürdə bir ulduza dönər o,
Gah şimşək tək birdən çaxıb sönər o,
Gizli gələr, fəqət aşkar dinər o,
Canda nəfəs, damarda qan məhəbbət
Həm var olan, həm yox olan məhəbbət
O dəryadı kükrəyəndə, daşanda,
O gövhərdir üzüklərin qaşında,
O sevdadir hey dolanır başımda,
Gah ağıllı, gah divanə məhəbbət
Həm həqiqət, həm əfsanə məhəbbət.
Azərbaycan ədəbiyyatında və ictimai fikir tarixində əvəzsiz rolu Cabir Novruz həqiqətən də sadə, səmimi bir insan, bütöv şəxsiyyət idi. Vətənpərvər, həqiqət və inam, sevgi və gözəllik şairi, məhəbbət şairi, insan qəlbinin mühəndisi Xalq şairi Cabir Novruzun söz dünyası və qəlbləri fəth edən həzin mahnılara dönmüş şeirləri daim onu əbədi yaşar edəcək, xalqın əbədi sevgisi daim var olacaqdır.
70 ildə sakit, təlatümsüz zamanlarda, surətlə dəyişən, püskürən, qloballaşan dövrlərdə də həm şair, həm də bütöv insan, şəxsiyyət kimi bütün sınaqlardan, həyatın keşməkeşlərindən ləyaqətlə, dəyanətlə çıxan vüqarını gözləyən ədib 1933-cü il mart ayının 12-də bəşəriyyətə Cəfər Cabbarlı, Mikayıl Müşfiq kimi nəhəng qələm sahibləri yetişdirən Xızı rayonunun Upa kəndində dünyaya göz açıb:
Mən dövlətli ailədə doğulmadım,
Şan-şöhrətli ailədə doğulmadım,
Ən sadəcə bir insandı atam mənim,
Zər- xaralı yataqlarda yatammadım,
Məst olmadım, incə, zərif qucaqlarda
Boy atmadım meydan-meydan otaqlarda.
Mən doğuldum … payız yerə qəm yazanda
Bu dünyanın ən balaca komasında.
Şair həmin kəndin bulaqlarından, dağ havasından qaynaqlanaraq ötən əsrin 50- ci illərində ədəbiyyata gəldi.Milli irsimizin zəngin ənənələrini müasir ədəbi cərəyanların tələbləri ilə ülvi şəkildə birləşdirən C.Novruzun ədəbiyyatda gəlişi səssiz, haraysız olmadı. Təbiətində qaynarlıq olan şair gəlişi ilə ədəbiyyata bir sıçrayış, tərpəniş etdi. Lirik, romantik, vətənpərvər şerləri ilə oxuyucularını maraqlandırdı, düşündürdü, tərbiyələndirdi, nəğmələriilə milyonların qəlbinə nüfuz edərək, onlara xoş anlar, zərif duyğular bəxş elədi.
Uşaqlığı dağlarla, meşələrlə əhatə olunmuş Xızının “Upa” kəndində keçən Cabirin ilk eşitdiyi səs, təbii ki, ən ülvi, ən müqəddəs ana laylasından sonra, ən əsrarəngiz səs bulaq şırıltısı və cəh-cəh vuran quşların səsi olub. Təmiz dağ havası udub, meşələrdəki ağacları, gül-çiçəkləri, otları, təbiətdəki heyvanat aləmini seyr edib. Bütün bunlar C. Novruzun yaradıcılığında çox incəliklə, poetik notlarla əks olunub:
Uşaqlığım qaynar, odlu,
Şirəsini sizdən tutdu,
Siz piyada mən sə atlı,
Bulaq suyu, dağ havası
Zirvələrin başı qarlı, meşələrin içi barlı,
Ay kökünə etibarlı- bulaq suyu, dağ havası.
Nəğməm sizdən havalandı,
Şerim sizdən cilalandı,Qanım sizdən mayalandı-
Bulaq suyu, dağ havası.
Ədəbiyyata yenilik, coşqu gətirən Cabir Novruz yaradıcılığının ilk illərindən yüksək bəşəri – mənəvi, ideya – bədii dəyərləri tərənnüm edən şeirləri ilə diqqət çəkirdi. Onun qələminin məhsulu olan bəşəri hiss və duyğuları özündə ehtiva edən lirik şerləri ədibə tez bir zamanda geniş oxucu məhəbbəti, rəğbəti qazandırıb.
Saf, pak qəlbli insan olan Cabir Novruzun Allahin ona bəxş etdiyi sadəlikdən, səmimi və insani hisslərdən yoğrulan, ürəyi ilə dili, düşündükləri ilə əməlləri arasında heç bir fərq qoyulmayan yaradıcılığı daim oxucuda maraq doğurur, düşündürür, həyata düzgün baxış formalaşdırır. Şairin yaradıcılığında “Sağlığında qiymət verin insanlara” adlı şeri ədibin sanki bir növ həyat pasportuna çevrilib. Dillərdə zərb məsələ kimi yuva salıb:Bir arzum var, ay adamlar, qoyun deyim,
Sağlığında qiymət verin insanlara,Yaxşılara sağlığında yaxşı deyin,
Sağlığında yaman deyin yamanlara.
Yalnız, yalnız sağ olanda,
Hər kəs əsl qiymətini bilər onda,
Bu sözlərim düz olmasa töhmət edin.
Sizdən rica eləyirəm milyon kərə,
Şairlərə sağlığında hörmət edin,
Sağlığında heykəl qoyun ölməzlərə…
Gözəllik, bəşəri hiss və duyğular, saf məhəbbət, sevgi kimi ali dəyərlər C.Novruzun lirikasın əsas leytmotivini təşkil edir. Bu şerlərdə bir harmoniya var, musiqi var. Bəlkə elə bu səbəbdəndir ki, onun şerlərinə bəstəkarlarımız ölməz mahnılar bəstələyiblər. Başda SSRI Xalq artisti Zeynəb Xanlarova olmaqla demək olar ki, bütün müğənnilər bu mahnılara müraciət edib. Xalq artisti Oqtay Kazımı ilə birgə iş C. Novruz nəğməkar şair etməklə böyük nəğmə silsiləsi yaranmasına səbəb olub.
Elə bir insan tapılmaz ki,Tələbəlik illərinin xiffətini çəkməsin. O, illərin sevimli çağları, macəraları, çətinlikləri, xoş anları daim qəlbimizdə dərin kök salır, sızıldayır. Məhz bu sızları C. Novruz məharətlə, qələmə alaraq, bizdə daim bu illərin həsrətini, xoş xatirələrini yaşadır:Çox-çox adi dolanan,
Dünyaya,cahana,insana.Gələcəyə inanan,
Tələbə, tələbə, tələbə.
Sızlar yada düşəndə,
Ürəyimin telləri.
O mehriban, o əziz,
Tələbəlik illəri.
Azərbaycan ədəbiyyatında çox nadir hallarda “İblis” obrazı insanla bir araya gətrilir. Böyük Hüseyn Cavidin:
İblis nədir? Cümlə xəyanətlərə bais...Ya hər kəsə xain olan insan nədir?–İblis!”_ aksiyomasından sonra Cabir Novruz yaradıcılığında “İblisə” xitab edir:
“Ən dözülməz ağrılara, acılara tab edirəm.
Şeytandan ümid umuram, iblisə xitab edirəm!
Ürəyimin al qanını döndərib kabab edirəm,
Başıma çəkib içirəm səni unutmaqdan ötrü,
Arzumu kəsib biçirəm səni unutmaqdan ötrü…
Təbiətin, insan qəlbinin ülviliyini, həyat gözəlliklərini vəsf edən C. Novruz həm də daim vətəndaşlıq mövqeyini nümayiş etdirən bir vətənpərvər, mübariz şair idi.
Xalqımızın həyatında baş verən tale yüklü məsələlərə dərhal reaksiya verən şair daim ictimai- siyasi proseslərin fövqündə oldu, onun fəal iştirakçısına çevrildi:Müqəddəs, ulu xalqım,
Gözümün nuru, xalqım,
Ən qorxulu zamandır,
Özünü qoru, xalqım.
Bir tora ilişmisən,
Çaynaqları dərində.
Bir oyuna düşmüsən,
Oyuncaqlar əlində.
Üzərində əsirlər
Qara yellər görürəm.
Sənə quyu qazırlar,
Mənfur əllər görürəm.
Təklənmisən yenə də,
Əyilməz, ulu xalqım.Oğul, sözüm sənədir,
Özünü qoru, xalqım
Ədib həm də gənclik şairi, məhəbbət şairi idi. Daim gənclik şövqü ilə yazıb yaradırdı:
O bu boyda bir cahanı yaradıb,
Yeri göyü asimanı yaradıb.İnsan onu, o insanı yaradıb,
Bu həyatın əlifbası məhəbbət,
Ən ilk nəğmə, ən ilk yazı, məhəbbət
Hər ömürdə bir ulduza dönər o,
Gah şimşək tək birdən çaxıb sönər o,
Gizli gələr, fəqət aşkar dinər o,
Canda nəfəs, damarda qan məhəbbət
Həm var olan, həm yox olan məhəbbət
O dəryadı kükrəyəndə, daşanda,
O gövhərdir üzüklərin qaşında,
O sevdadir hey dolanır başımda,
Gah ağıllı, gah divanə məhəbbət
Həm həqiqət, həm əfsanə məhəbbət.
Azərbaycan ədəbiyyatında və ictimai fikir tarixində əvəzsiz rolu Cabir Novruz həqiqətən də sadə, səmimi bir insan, bütöv şəxsiyyət idi. Vətənpərvər, həqiqət və inam, sevgi və gözəllik şairi, məhəbbət şairi, insan qəlbinin mühəndisi Xalq şairi Cabir Novruzun söz dünyası və qəlbləri fəth edən həzin mahnılara dönmüş şeirləri daim onu əbədi yaşar edəcək, xalqın əbədi sevgisi daim var olacaqdır.
Müəllif: Qafar Əsgərzadə Əməkdar Jurnalist, Pedaqoqika üzrə fəlsəfə doktoru, dosent.
Mənbə: modern.az
