Çak Palanikdən yazmaq haqqında 12 qanun
Çak Palanikdən yazmaq haqqında 12 qanun
1. Bişirmə saatınızı tənzimləyin: İki il əvvəl bu sınaqların ilkini yazdığımda bu sınaq mənim yazarlığımın “bişirmə saatım” haqqında idi. Bu sınağı heç bir zaman görə bilmədiniz, amma metodum budur: Yazmaq istədiyiniz zaman bir bişirmə saatını bir saatlıq zaman hissəsinə (diliminə) tənzimləyin (və ya yarım saat da ola bilər) və vaxt bitənə qədər oturub yazın.
Əgər yazmağa hələ də nifrət edirsinizsə, sonrakı bir saat üçün azadsınız. Amma normalda xəbərdarlıq siqnalı (alarm) başladığı zaman özünüzü gördüyünüz işə adaptasiya olmuş görəcəksiniz. Bunu edərkən çox zövq alacaqsınız və yazmağa davam edəcəksiniz. Bişirmə saatı yerinə paltar və ya qurutma maşınına paltar atıb bunu özünüz üçün bir zamanlayıcı olaraq tənzimləyə bilərsiniz.
Dönüşümlü olaraq fərqli işlər görməyiniz məsələn, camaşırxanada axmaqcasına işləmək və ya qabyuyan olmağınız sizə hadisələri qurmaqda lazımlı yeni fikirləri, mənaları, fərqli qavrama yollarını yaradacaq parçalar verəcəkdir. Əgər hekayədə növbədəki hadisəni bilmirsinizsə, tualetinizi təmizləyin. Yataq örtüyünü dəyişdirin. Allah eşqinə, kompyuterinizin tozunu alın. Ağlınıza mütləq daha yaxşı bir fikir gələcəkdir.
2. Fərqli hekayə formalarından istifadə edin: İzləyiciləriniz təxmin edə biləcəyinizdən daha ağıllıdırlar. Fərqli zamanlama və hekayə formalarından istifadə etməkdən çəkinməyin. Mənim şəxsi nəzəriyyəmə görə, gənc oxucular bir çox kitabı əvvəlkilərdən axmaq olduqlarına görə deyil, tam əksinə, günümüzün oxucuları daha ağıllı olduğu üçün kiçik hesab edirlər (gözlərində kiçildirlər). Filmlər hekayə izahı haqqında bizi öyrətdi və buna görə də izləyicinizi təəccübləndirmək təxmin edə bilməyəciyiniz qədər çətin bir hal aldı.
3. Hekayənin skeletini qurduqdan sonra yazmağa başlayın: Bir səhnəni yazmağa oturmamışdan əvvəl bu səhnənin sizin hekayənizdə nə kimi bir anlamı olduğunu düşünün. Öncə nəyi qursanız səhnə yaxşı bir nəticə verəcək? Hansı səhnə daha sonra gəlməlidir?Qurduğunuz intriqanı hansı şəkildə daha çox uzada bilərsiniz? İşləyərkən, avtomobil sürərkən, bir şey sınayarkən ağlınızda sadəcə bu sual olsun. Fikirlərinizlə əlaqəli qeydlər aparın.
4. Özünüzü təəccübləndirin: Əgər hekayəni sizi heyrətə salacaq bir nöqtəyə gətirə bilsəniz, ya da buraxın hekayə sizi gətirsin, oxucularınızı da təəccübləndirə bilərsiniz. Yaxşı planlanmış təəccübləndirici bir səhnə sizin o çoxbilmiş oxuyucunuzun fikirlərini dəyişdirəcəkdir.
5. İlişdiyiniz zaman əvvəldə yazdığınız səhnələri təkrar oxuyun: Orada kənarda qalmış personajlardan birini təkrar canlandırın, ”basdırılmış silahlar” kimi. «Döyüşçü Klubu»-nun sonunu yazarkən plazlarla nə edəcəyimə dair heç bir fikirim yox idi. İlk səhnəni təkrar oxumaq nitronun parafinlə qarışdırılması ilə əlaqəli kənarda qalmış bir fikri xatırladım və bu plastik partlayıcı düzəldilməsinin qəti olmayan bir metodu idi.
6. Yazmağı yığıncaq təşkil etmək üçün bəhanə olaraq istifadə edin: Bu partiyə istəsəniz atelye (emalatxana) də deyə bilərsiniz. Canınızın istədiyi qədər zamanı yazmağınıza dəyər verən və sizi dəstəkləyən insanlarla keçirin. Bu yazarkən tək başınıza keçirtdiyiniz zamanı nizamlayacaq. Əgər bir gün yazdığınız şeyi satsanız, yalnız keçirtdiyiniz zamanları qarşılayacaq bir məbləğ almayacaqsınız. ”Ödəmənizi” əvvəlcədən alın, yazmağı insanlarla birlikdə vaxt keçirtmək üçün bəhanə olaraq istifadə edin.
7. Özünüzü bilinməzliyə buraxın: Bu kiçik tövsiyyə yüzlərcə məşhurdan Tom Spanbauera, ondan mənə, məndən sizə ötürülür. Bir hekayəni şəkilləndirməyə izn verməyiniz hekayənin sonunu şəkilləndirməyə icazə verər. Tələsməyin və bir hekayə və ya kitabı bitirmək üçün özünüzü məcbur etməyin. Tək bilməyinizin lazım olduğu şey bir sonraki səhnə və ya bir neçə səhnədir. Başdan sona qədər bütün səhnələri bilməyiniz lazım deyil.
8. Obrazların adını dəyişdirin: Əgər hekayədə daha çox sərbəstliyə ehtiyac görürsünüzsə, qaralamadan-qaralamaya personajların adlarını dəyişdirin. Obrazlar gerçək deyillər və bu obrazlar siz də deyilsiniz. Kefinizdən asılı olaraq adları dəyişdirmək bir obraza məsafə qoymağınıza səbəb olar və beləliklə, bu obraza hər cür əziyyət verə bilərsiniz və ya daha pisi, əgər hekayədə ölməyi lazım gördüyünüz bir obrazı yox edin, öldürün.
9. Üç tip izah şəkilini də istifadə edin: Bundan əmin deyiləm, amma bir seminarda dinlədiyim zaman mənə məntiqli gəldi. Üç tip bunalrdır: təyin edici, öyrədici və canlı izah. Təyin edici: Günəş yüksəlmişdi. Öyrədici: Get, qaçma. İzah edici: Off.
Əksər roman yazarları bu formaların bir ya da ikisindən istifadə edirlər. Siz üçündən də istifadə edin. Hamısını bir-birinə qarışdırın. Çünki insanlar belə danışır.
10. Oxumaq istəyəcəyiniz bir kitab yazın: Sizin belə oxumaq istəməyəcəyiniz şeyləri niyə başqası üstəlik pul verib oxumaq istəsin?
11. Kitab üzü şəkli çəkdirin: Kitab üzündə istifadə etmək üçün şəkilinizi çəkdirin və bunların neqativlərini və müəlliflik haqqlarını alın.
Çak Palanik: “Yeraltı” ədəbiyatının “yerüstü” kralı.
Tərcümə: Hüseyn Bəhruz
Əgər yazmağa hələ də nifrət edirsinizsə, sonrakı bir saat üçün azadsınız. Amma normalda xəbərdarlıq siqnalı (alarm) başladığı zaman özünüzü gördüyünüz işə adaptasiya olmuş görəcəksiniz. Bunu edərkən çox zövq alacaqsınız və yazmağa davam edəcəksiniz. Bişirmə saatı yerinə paltar və ya qurutma maşınına paltar atıb bunu özünüz üçün bir zamanlayıcı olaraq tənzimləyə bilərsiniz.
Dönüşümlü olaraq fərqli işlər görməyiniz məsələn, camaşırxanada axmaqcasına işləmək və ya qabyuyan olmağınız sizə hadisələri qurmaqda lazımlı yeni fikirləri, mənaları, fərqli qavrama yollarını yaradacaq parçalar verəcəkdir. Əgər hekayədə növbədəki hadisəni bilmirsinizsə, tualetinizi təmizləyin. Yataq örtüyünü dəyişdirin. Allah eşqinə, kompyuterinizin tozunu alın. Ağlınıza mütləq daha yaxşı bir fikir gələcəkdir.
2. Fərqli hekayə formalarından istifadə edin: İzləyiciləriniz təxmin edə biləcəyinizdən daha ağıllıdırlar. Fərqli zamanlama və hekayə formalarından istifadə etməkdən çəkinməyin. Mənim şəxsi nəzəriyyəmə görə, gənc oxucular bir çox kitabı əvvəlkilərdən axmaq olduqlarına görə deyil, tam əksinə, günümüzün oxucuları daha ağıllı olduğu üçün kiçik hesab edirlər (gözlərində kiçildirlər). Filmlər hekayə izahı haqqında bizi öyrətdi və buna görə də izləyicinizi təəccübləndirmək təxmin edə bilməyəciyiniz qədər çətin bir hal aldı.
3. Hekayənin skeletini qurduqdan sonra yazmağa başlayın: Bir səhnəni yazmağa oturmamışdan əvvəl bu səhnənin sizin hekayənizdə nə kimi bir anlamı olduğunu düşünün. Öncə nəyi qursanız səhnə yaxşı bir nəticə verəcək? Hansı səhnə daha sonra gəlməlidir?Qurduğunuz intriqanı hansı şəkildə daha çox uzada bilərsiniz? İşləyərkən, avtomobil sürərkən, bir şey sınayarkən ağlınızda sadəcə bu sual olsun. Fikirlərinizlə əlaqəli qeydlər aparın.
4. Özünüzü təəccübləndirin: Əgər hekayəni sizi heyrətə salacaq bir nöqtəyə gətirə bilsəniz, ya da buraxın hekayə sizi gətirsin, oxucularınızı da təəccübləndirə bilərsiniz. Yaxşı planlanmış təəccübləndirici bir səhnə sizin o çoxbilmiş oxuyucunuzun fikirlərini dəyişdirəcəkdir.
5. İlişdiyiniz zaman əvvəldə yazdığınız səhnələri təkrar oxuyun: Orada kənarda qalmış personajlardan birini təkrar canlandırın, ”basdırılmış silahlar” kimi. «Döyüşçü Klubu»-nun sonunu yazarkən plazlarla nə edəcəyimə dair heç bir fikirim yox idi. İlk səhnəni təkrar oxumaq nitronun parafinlə qarışdırılması ilə əlaqəli kənarda qalmış bir fikri xatırladım və bu plastik partlayıcı düzəldilməsinin qəti olmayan bir metodu idi.
6. Yazmağı yığıncaq təşkil etmək üçün bəhanə olaraq istifadə edin: Bu partiyə istəsəniz atelye (emalatxana) də deyə bilərsiniz. Canınızın istədiyi qədər zamanı yazmağınıza dəyər verən və sizi dəstəkləyən insanlarla keçirin. Bu yazarkən tək başınıza keçirtdiyiniz zamanı nizamlayacaq. Əgər bir gün yazdığınız şeyi satsanız, yalnız keçirtdiyiniz zamanları qarşılayacaq bir məbləğ almayacaqsınız. ”Ödəmənizi” əvvəlcədən alın, yazmağı insanlarla birlikdə vaxt keçirtmək üçün bəhanə olaraq istifadə edin.
7. Özünüzü bilinməzliyə buraxın: Bu kiçik tövsiyyə yüzlərcə məşhurdan Tom Spanbauera, ondan mənə, məndən sizə ötürülür. Bir hekayəni şəkilləndirməyə izn verməyiniz hekayənin sonunu şəkilləndirməyə icazə verər. Tələsməyin və bir hekayə və ya kitabı bitirmək üçün özünüzü məcbur etməyin. Tək bilməyinizin lazım olduğu şey bir sonraki səhnə və ya bir neçə səhnədir. Başdan sona qədər bütün səhnələri bilməyiniz lazım deyil.
8. Obrazların adını dəyişdirin: Əgər hekayədə daha çox sərbəstliyə ehtiyac görürsünüzsə, qaralamadan-qaralamaya personajların adlarını dəyişdirin. Obrazlar gerçək deyillər və bu obrazlar siz də deyilsiniz. Kefinizdən asılı olaraq adları dəyişdirmək bir obraza məsafə qoymağınıza səbəb olar və beləliklə, bu obraza hər cür əziyyət verə bilərsiniz və ya daha pisi, əgər hekayədə ölməyi lazım gördüyünüz bir obrazı yox edin, öldürün.
9. Üç tip izah şəkilini də istifadə edin: Bundan əmin deyiləm, amma bir seminarda dinlədiyim zaman mənə məntiqli gəldi. Üç tip bunalrdır: təyin edici, öyrədici və canlı izah. Təyin edici: Günəş yüksəlmişdi. Öyrədici: Get, qaçma. İzah edici: Off.
Əksər roman yazarları bu formaların bir ya da ikisindən istifadə edirlər. Siz üçündən də istifadə edin. Hamısını bir-birinə qarışdırın. Çünki insanlar belə danışır.
10. Oxumaq istəyəcəyiniz bir kitab yazın: Sizin belə oxumaq istəməyəcəyiniz şeyləri niyə başqası üstəlik pul verib oxumaq istəsin?
11. Kitab üzü şəkli çəkdirin: Kitab üzündə istifadə etmək üçün şəkilinizi çəkdirin və bunların neqativlərini və müəlliflik haqqlarını alın.
Çak Palanik: “Yeraltı” ədəbiyatının “yerüstü” kralı.
Tərcümə: Hüseyn Bəhruz
