***
Konservatoriyanın direktoru maestro Mario Tamburlani konsertdən çıxıb evinə qayıdanda, — onun mənzili də elə konservatoriyanıın içində idi, — saatların zəngi gecə birin yarısını vururdu. O, evinin qapısına çatar-çatmaz, əlindəki açarı qapıdakı deşiyə salıb, bir dəfə fırlatmışdı ki, arxadan kiminsə pıçıltısını eşitdi: “Maestro, Maestro!” O, birdən geri çevriləndə, qarşısında dayanmış Appaşeri gördü.
Tamburlani mahir diplomat, necə deyərlər savoir faire (bacarıqlı—fransızca), tədbirli, həyatda işlərini ehtiyatla tutmağı bacaran bir adam kimi tanınırdı. Həmin bu məziyyətləri və ya qüsurları, — onu, cüzi xidmətlərinə rəğmən, cəmiyyətdə daha yüksək səviyyəyə qaldıra bilmişdi. O, vəziyyəti bircə göz qırpımında qiymətləndirdi.
“Ah, mənim əzizim” — deyə maestro mehriban və həyəcanlı bir səslə şirin-şirin dilləndi, — o, əllərini skripkaçıya tərəf uzadır, eyni zamanda ona bir metrdən çox yaxınlaşmamağa çalışırdı. “Mənim əzizim, əzizim… sən əgər bilsəydin qəlbimdəki bu boşluq…”
“Necə, necə?”— deyə qulaqdan bir az zəif olan Appaşer, — belə ki, xülyalarda hissiyyat adətən kütləşmiş olur, — təkrar soruşdu. “Sən bir qədər hövsələ et, mən daha əvvəlki tək eşitmirəm…”
“Oh, başa düşürəm, əzizim, başa düşürəm… Ancaq nə etməli, bağıra bilmərəm ki! İçəridə Ada yatıb, bir də ki…”
“Bağışla… əlbəttə… ancaq sən məni bircə dəqiqəlik içəri buraxmazdın? Neçə saatdır ayaq üstəyəm.”
“Yox, yox, Allah xatirinə, Blits duyub eləsə, batdıq.”
“Necə? Necə dedin?”
“Blitsi deyirəm, mənim qoyun itimi. Sən ki, onu görmüsən… O elə hay-küy qaldırar ki… Gözətçi dərhal oyanar… sonra da, Allah bilir…”
“Deməli heç mümkün deyil ki, mən bir-neçə gün…”
“Nə? Bizdə qalasan? Oh, əzizim Appaşer, əlbəttə, əlbəttə!… Təsəvvür et ki, sənin kimi bir dost üçün … Ancaq, bağışla, bəs itlə nə edək?”
Bu cür cavabdan Appaşer pərt oldu. O, bu insanın yatmış hissiyyatını oyatmaq istədi: “Bir ay əvvəl orada, qəbiristanlıqda üstümü torpaqla örtməzdən əvvəl nitq söyləyərkən sən ağlayardın, maestro, ağlayırdın… Xatırlayırsanmı? Elə bilirsən mən sənin hıçqırıqlarını eşitmirdim? ”
“Oh, mənim əzizim, onu demə, onu demə… mən burada (o, əli ilə ürəyini tutdu) elə bir ağrı gəzdirirəm ki…. Aman Allah, deyəsən Blitsdır! ”
Həqiqətən də, qapının arxasından boğuq, təhdidedici bir mırıltı eşidildi.
“Gözlə, əzizim, bircə dəqiqə gözlə, qoy bu dözülməz heyvanı bir qədər sakitləşdirim, sonra … Bircə dəqiqə əzizim, bircə dəqiqə”
O, ilan kimi cəld içəri sivişərək, qapını arxasınca bağlayıb, siyirməni möhkəm-möhkəm yerinə oturtdu. Aralığa sakitlik çökdü.
Appaşer bir neçə dəqiqə gözlədi. Sonra pıçıltı ilə “Tamburlani, Tamburlani” — deyə dostunu səslədi. O biri tərəfdən hay verən olmadı. Onda Appaşer barmaqlarının ucu ilə qapını astaca tıqqıldatmağa başladı. Cavabı — tam sükut idi.
Gecə tükənmək bilmirdi. Appaşer bəxtini yüngül əxlaqlı, canıyanan bir qız olan, dəfələrlə vaxt keçirdiyi Cannanın yanında sınamaq istədi. Canna mərkəzdən uzaqda, kirayənişinlərlə dolu köhnə binadakı iki balaca otaqda qalırdı. Appaşer ora gəlib çatanda gecə saat üçdən keçmişdi. Bəxtindən, adətən bütün belə qələbəliklərdə olduğu kimi, küçə qapısı bağlı deyildi. O, əziyyətlə altıncı mərtəbəyə qalxa bildi, — gəzib- dolaşmaqdan artıq tamam əldən düşmüşdü.
Qalereyada qatı qaranlıq olsa da, o, giriş qapısını tapmaqda elə bir çətinlik çəkmədi. Qapını astaca döydü. İçəridən həyat əlaməti gələnə qədər qapını hələ bir xeyli döyməli oldu. Nəhayət, qızın yarıyuxulu səsi eşidildi: “Kimdir?… Kimdir yenə gecənin bu vaxtı?”
“Canna, təksən? Aç… mənəm, Toniyəm”
“Gecənin bu vaxtı?”— deyə Canna həvəssiz, ancaq özünəməxsus sakit itaətkarlıqla təkrar etdi. “Gözlə, indi gəlirəm”.
İçəridən tənbəl-tənbəl, şappıltılı ayaq səsləri eşidildi, işıq qoşucusu çıqqıldadı, açar buruldu. “Bu nə vaxtın gəlməyidir belə, xeyir ola?” — deyə Canna qapını açıb, onu bağlamağı gələnin ixtiyarına buraxaraq, tələsik yatağına cummaq istəyirdi ki, Appaşerin qeyri-adi görkəmi onu heyrətə gətirdi. Qız çaşqın halda ayaq saxlayıb, onu nəzərdən keçirməyə başladı və yalnız bundan sonra həqiqət yuxu dumanı arxasından onun şüuruna yeridi. “Axı sən… axı sən…. axı sən” O, demək istəyirdi ki, axı sən ölmüsən, indi mən bunu yaxşı xatırlayıram… Ancaq bunları söyləməyə onun cəsarəti çatmadı. O, Appaşer yaxın gələrsə onu geri itələməkdən ötrü əllərini irəli uzadaraq, dal-dala geri çəkildi. “Axı sən … axı sən” Birdən Canna ucadan çığırdı: “Çıx get… Allah xatirinə, çıx get!” — qız dəhşət içində gözlərini bərəldərək ona yalvarır, Appaşer isə: “Canna, xahiş edirəm… Mən sadəcə, bir az dincəlmək istəyirdim”— deyə dil tökürdü. “Yox, yox, çıx get! Heç ağlına da gətirmə … Sən məni dəli edəcəksən! Çıx get! Çıx get deyirəm! Yoxsa, bütün binanı yuxudan oyatmaq istəyirsən?”
Belə ki, Appaşer yerindən heç qımıldanmırdı da, qız gözünü ondan çəkmədən əlini arxaya aparıb, oradakı komodu tələsik eşələməyə başladı. Əlinə birinci keçən qayçı oldu.
“Gedirəm, gedirəm” — deyə Appaşer çaşqın halda söylədi, ancaq qız ümidsizlikdən doğan bir cəsarətlə artıq bu gülünc silahı onun sinəsinə dirəmişdi. Qayçının hər iki ağzı heç bir müqavimət görmədən, çox asanlıqla xülyanın bədəninə girdi. “Ah, Toni, bağışla mən bunu etmək istəmirdim” — deyə qız vahimə içərisində çığırdı. “Yox, yox… ay, qıdığım gəlir, yalvarıram, eləmə, qıdığım gəlir!” — deyə Appaşer əsəbi halda ucadan pıqqıldayaraq, birdən-birə, dəli kimi gülməkdən uğunub getdi.
Bayır tərəfdən, həyətdə pəncərələrdən biri zərblə açıldı. Kimsə acıqlı səslə bağırdı: “Bilmək olar orada nə baş verir? Saat dördə qalıb! Biabırçılıqdır, lənət şeytana!”
Ancaq, Appaşer dabanına tüpürüb, yel kimi aradan çıxmışdı.
***
Görəsən, daha kimə müraciət etməli? Bəlkə şəhərin girişindəki San Kalisto kilsəsinin keşişinə? Ölüm yatağında onun son dini ayinlərini icra etmiş köhnə gimnaziya yoldaşı, mehriban don Raymondoya?
“Dəf ol, dəf ol, şeytan əməli!” — deyə möhtərəm keşiş onun yanına gəlmiş skripkaçını bu sözlərlə qarşıladı.
“Bu mənəm, don Raymondo, Appaşerəm, yoxsa tanımadın?… Don Raymondo, icazə ver burada sənin yanında gizlənim. Bir azdan səhər açılacaq. Heç kəs mənə sığınacaq vermir. Dostlar üz döndərib. Bəlkə, heç olmasa sən…”
“Mən bilə bilmirəm sən kimsən” — deyə keşiş kədərli səslə, ibarəli bir tərzdə söylədi. “Bəlkə sən iblissən, yainki duyğularımın mubhəm görüntülərisən, bilmirəm! Yox, əgər sən həqiqətən də Appaşersənsə, onda buyur, — bu mənim yatağım, bu da sən, uzan, dincəl!..”
“Çox sağ ol, çox sağ ol don Raymondo, mən bilirdim, bilirdim ki…”
“Sən heç təşvişə düşmə” — deyə keşiş riyakar mehribanlıqla sözünə davam elədi, — “heç təşvişə düşmə ki, mənim adım artıq çoxdan yepiskopun qara dəftərindədir… Təşvişə düşüb eləmə ki, sənin burada olmağın mənim üçün son dərəcə ağır hallarla nəticələnə bilər… Müxtəsəri, mənim barəmdə narahat olma. Əgər səni ona görə bura göndəriblərsə ki, mənim evimi birdəfəlik yıxasan, onda neynək, — Tanrı özü bilən məsləhətdir!.. Bura bax, sən nə edirsən? Gedirsən, nədir?”
***
Bax, elə buna görədir ki, xülyalar, — əgər nə vaxtsa, hansısa talesiz bir varlıq yer üzündə bir qədər yubanmağa səylə cəhd edirsə də, — bizimlə qalmaq istəməyərək, baxımsız evlərdə, qədim qəsrlərin xarabalıqlarında, meşələrin qoynunda itib-batmış kimsəsiz kilsələrdə, ya da tənha qayalarda gizlənirlər və dəniz dalğaları bu qayaları döyəcləyir, döyəcləyir, onlar da tədricən dağılaraq, məhv olurlar.
İtalyan dilindən tərcümə edəni: Cəmşid CƏMŞİDOV