Buddanın həyatı
Buddanın həyatı
Buddanın həyatı
Buddanın əsl adı Siddhardhadır. Şakya tayfasının başçılarından biri olan Şuddxodananın oğlu Budda bu tayfanın yaşadığı ərazinin paytaxtı Kapilavastada anadan olmuşdur. Siddhartha doğulandan bir həftə sonra anası Mayya dünyasını dəyişmişdir. Onun tərbiyəsi ilə, sonralar Şuddxodananın arvadı olan xalası Maxapracapati məşğul olmuşdur. Kşatrilər nəsli (tayfası) nədənsə brəhmənlərin bir qolu ilə adlandırıldıqlarına görə Şakyalar eyni zamanda Qautama (Gautama, Gotama) adını daşıyırdılar və çox güman ki, Buddanın adının qarşısında olan bu ad da elə bununla əlaqədardır. Buddanın uşaqlığı əmin-amanlıq içərisində keçib. Yəqin ki, onun atası çox zəngin adam olmuşdur. Oğlunu ərköyün böyüdən ata ona öz sinfi üçün vacib hesab edilən hərbi təlim keçməmişdir. Siddhartha çox erkən yaşlarında öz seçdiyi qızla evlənmişdir. Onun arvadının adı qədim mətnlərdə göstərilməsə də, sonrakı dövrlərdə yaranan pali yazılarında Bxaddaqaçça, şimal mənbələrində isə Yaşoda və Qopa (Yaşoda, Gopa) kimi verilmişdir. Bu izdivacdan Siddharthanın çox sevdiyi Raxula adlı oğlu olmuşdur. Ancaq nə var-dövlət, nə də xoşbəxt ailə həyatı Buddanı təmin o,ni dərk etməyə çalışmışdır. İnsanın xəstələnməsi, qocalması və ölmə məhkum olması fikri onu narahat edir. О, bu bəlalardan xilas yolunu axtarmaq qərarına gəlir. Bunun üçün isə gərək dünya nemətlərindən imtina edəsən və zahid həyatı keçirəsən.
Atasının və yaxınlarının istəyinyan olur ki, xəstə adamla, ixtiyar qoca ilə, ölü bədənlə və rahiblə qarşılaşacağı zaman oğlu ata evini tərk edəcək. Atası çalışır ki, oğlunu belə hallarla rastlaşmasının qarşısını alsın və onun bu yolu seçməsinə mane olsun. Lakin Budda bu hallarla rastlaşdığı zaman öz qərarını verərək ata evini tərk edir.
Əfsanələrdə şeytan Maranın Buddanı yolundan azdırmaq istəməsi də qeyd olunur. O, Siddhardhaya bu yoldan cəkinməyi təklif edir və deyir ki, əvəzində 7 gündən sonra o, dünya üzərində hakim olacaqdır. Siddhardha əvvəlcə zahid Alar-Kalamın sonra isə Udraka Ramaputranınyanına gedir. Bu muəllimlər Yogasisteminin davamçıları idilər. Bu, asketik hərəkətlərə üstünlük verən din Sankya sistemi idi. Buddizmin nəzəri əsasmda bu sistem əhəmiyyətli yer tutmasına baxmayaraq, Siddhardha bu muəllimlərin yanında çox qala bilmir və Nairancançayı üzərində yerləşən Urubilvaadlı bir yerdə özünə məskən salır və burada çox ciddi şəkildə öz bədəninə işgəncələr verir. Onun belə ciddi həyat tərzi beş zahidi özünə cəlb edir. Onlar hər gün onun «ilahiləşəcəyini» gözləyirlər. Ancaq aclıq və digər hərəkətlər Qautamanın gücünün tükənməsinə gətirib çıxarır; günlərin bir günü o, huşunu itirir və zahidlər elə bilirlər ki, o, ölüb. Ancaq o, bir müddətdən sonra ayılır və bundan sonra о, belə bir qənaətə gəlir ki, asketizm arzu olunan yola aparmır və aclıq etməklə bədəninə işgəncə verməkdən imtina edir. Zahidlər bunu zəiflik hesab edərək ondan uzaqlaşırlar. Qautama yalqız qalır və axtarışını davam etdirir.
Evini tərk edəndən 6 il sonra Qautama gecə vaxtı, xurma ağacının altında oturduğu zaman "ali biliyə" (bodhi) çatıb Budda olur. Bu müqəddəs insan bir həftə yerindən tərpənmədən həqiqətin dərkindən ləzzət alır. Mara bu dəfədə Buddanı yoldan çıxarmağa çalışır. Pali mətnlərinin qədim versiyalarının birində deyilir ki, Mara ona məqsədinə çatdığını artıq "kamil bilik" qazandığına görə Nirvanayа daxil olmağı təklif edir. Budda bu riyakar təklifi rədd edir və ətrafına şagirdlər toplayaraq öz təlimini yaymaq istəyir. Bu zaman Buddanın ürəyinə şübhə toxumları düşür. Mara Buddaya özünə işgəncə verdiyi vaxt müraciət edir və deyir ki, öz-özünə əzab və işgəncə verməkdənsə Qautama xeyirxah işlər görsə daha yaxşı olar. Qautama yenə bu təklifi rədd edərək onun 9 əlaltısının adını sadalayır. Bunlar ehtirası təcəssüm etdirən - şəhvət, narazılıq, şübhə və s. kimi qüvvələrdir. Budda ilk müəllimlərinin yanına yollanır, onların artıq öldüyünü eşidəndən sonra o, Benaresə beş zahidin yanına gəlir. Bu zahidlər əvvəlcə Buddanı soyuq qarşılasalar da, sonra onun təlimini dinləyərək qəbul edirlər.
Bu andan etibarən Buddanın fəaliyyət dövrü başlayır. Tezliklə, varlı gənc Yaşas, sonra isə onun qohumları Buddaya və onun qanununa inam gətirirlər. Bundan sonra Budda Urubtlvaya gedərək oraa təlimini qəbul edir və "Bambuk talası" adlanan yeri ona bağışlayır. Sonra Budda öz vətəni Kapilavastaya gedir. Orada onu çox soyuq qarşılayırlar. Ancaq tezliklə qohumlarının ona münasibəti dəyişir. Atası əvvəlcə oğlunu rahibliyi qəbul etdiyinə görə qınasa da, sonra о da bu dini qəbul edir. Yavaş-yavaş Şakyilərin hamısı Buddanın təlimini qəbul edir.
Budda öz təliminə başlayandan beş il sonra atası Şyir. Hər yerdə başına toplaşmış adamlara onların səviyyəsi və qabiliyyətinə görə təlim keçir.
Sonra Budda bir мüddət dincəlir, çimir və bir qədər keçmiş, yenidən ətraf ərazilərdən rahiblər onun başına toplaşır və müxtəlif suallar verirlər. Gecənin bir hissəsini о dincəlir, bir hissəsini is "Sizin ağlınıza belə bir fıkir gələ bilər ki, guya təlim müəllimdən məhrum olur, artıq müəllim yoxdur. Bu doğ
Buddanın əsl adı Siddhardhadır. Şakya tayfasının başçılarından biri olan Şuddxodananın oğlu Budda bu tayfanın yaşadığı ərazinin paytaxtı Kapilavastada anadan olmuşdur. Siddhartha doğulandan bir həftə sonra anası Mayya dünyasını dəyişmişdir. Onun tərbiyəsi ilə, sonralar Şuddxodananın arvadı olan xalası Maxapracapati məşğul olmuşdur. Kşatrilər nəsli (tayfası) nədənsə brəhmənlərin bir qolu ilə adlandırıldıqlarına görə Şakyalar eyni zamanda Qautama (Gautama, Gotama) adını daşıyırdılar və çox güman ki, Buddanın adının qarşısında olan bu ad da elə bununla əlaqədardır. Buddanın uşaqlığı əmin-amanlıq içərisində keçib. Yəqin ki, onun atası çox zəngin adam olmuşdur. Oğlunu ərköyün böyüdən ata ona öz sinfi üçün vacib hesab edilən hərbi təlim keçməmişdir. Siddhartha çox erkən yaşlarında öz seçdiyi qızla evlənmişdir. Onun arvadının adı qədim mətnlərdə göstərilməsə də, sonrakı dövrlərdə yaranan pali yazılarında Bxaddaqaçça, şimal mənbələrində isə Yaşoda və Qopa (Yaşoda, Gopa) kimi verilmişdir. Bu izdivacdan Siddharthanın çox sevdiyi Raxula adlı oğlu olmuşdur. Ancaq nə var-dövlət, nə də xoşbəxt ailə həyatı Buddanı təmin o,ni dərk etməyə çalışmışdır. İnsanın xəstələnməsi, qocalması və ölmə məhkum olması fikri onu narahat edir. О, bu bəlalardan xilas yolunu axtarmaq qərarına gəlir. Bunun üçün isə gərək dünya nemətlərindən imtina edəsən və zahid həyatı keçirəsən.
Atasının və yaxınlarının istəyinyan olur ki, xəstə adamla, ixtiyar qoca ilə, ölü bədənlə və rahiblə qarşılaşacağı zaman oğlu ata evini tərk edəcək. Atası çalışır ki, oğlunu belə hallarla rastlaşmasının qarşısını alsın və onun bu yolu seçməsinə mane olsun. Lakin Budda bu hallarla rastlaşdığı zaman öz qərarını verərək ata evini tərk edir.
Əfsanələrdə şeytan Maranın Buddanı yolundan azdırmaq istəməsi də qeyd olunur. O, Siddhardhaya bu yoldan cəkinməyi təklif edir və deyir ki, əvəzində 7 gündən sonra o, dünya üzərində hakim olacaqdır. Siddhardha əvvəlcə zahid Alar-Kalamın sonra isə Udraka Ramaputranınyanına gedir. Bu muəllimlər Yogasisteminin davamçıları idilər. Bu, asketik hərəkətlərə üstünlük verən din Sankya sistemi idi. Buddizmin nəzəri əsasmda bu sistem əhəmiyyətli yer tutmasına baxmayaraq, Siddhardha bu muəllimlərin yanında çox qala bilmir və Nairancançayı üzərində yerləşən Urubilvaadlı bir yerdə özünə məskən salır və burada çox ciddi şəkildə öz bədəninə işgəncələr verir. Onun belə ciddi həyat tərzi beş zahidi özünə cəlb edir. Onlar hər gün onun «ilahiləşəcəyini» gözləyirlər. Ancaq aclıq və digər hərəkətlər Qautamanın gücünün tükənməsinə gətirib çıxarır; günlərin bir günü o, huşunu itirir və zahidlər elə bilirlər ki, o, ölüb. Ancaq o, bir müddətdən sonra ayılır və bundan sonra о, belə bir qənaətə gəlir ki, asketizm arzu olunan yola aparmır və aclıq etməklə bədəninə işgəncə verməkdən imtina edir. Zahidlər bunu zəiflik hesab edərək ondan uzaqlaşırlar. Qautama yalqız qalır və axtarışını davam etdirir.
Evini tərk edəndən 6 il sonra Qautama gecə vaxtı, xurma ağacının altında oturduğu zaman "ali biliyə" (bodhi) çatıb Budda olur. Bu müqəddəs insan bir həftə yerindən tərpənmədən həqiqətin dərkindən ləzzət alır. Mara bu dəfədə Buddanı yoldan çıxarmağa çalışır. Pali mətnlərinin qədim versiyalarının birində deyilir ki, Mara ona məqsədinə çatdığını artıq "kamil bilik" qazandığına görə Nirvanayа daxil olmağı təklif edir. Budda bu riyakar təklifi rədd edir və ətrafına şagirdlər toplayaraq öz təlimini yaymaq istəyir. Bu zaman Buddanın ürəyinə şübhə toxumları düşür. Mara Buddaya özünə işgəncə verdiyi vaxt müraciət edir və deyir ki, öz-özünə əzab və işgəncə verməkdənsə Qautama xeyirxah işlər görsə daha yaxşı olar. Qautama yenə bu təklifi rədd edərək onun 9 əlaltısının adını sadalayır. Bunlar ehtirası təcəssüm etdirən - şəhvət, narazılıq, şübhə və s. kimi qüvvələrdir. Budda ilk müəllimlərinin yanına yollanır, onların artıq öldüyünü eşidəndən sonra o, Benaresə beş zahidin yanına gəlir. Bu zahidlər əvvəlcə Buddanı soyuq qarşılasalar da, sonra onun təlimini dinləyərək qəbul edirlər.
Bu andan etibarən Buddanın fəaliyyət dövrü başlayır. Tezliklə, varlı gənc Yaşas, sonra isə onun qohumları Buddaya və onun qanununa inam gətirirlər. Bundan sonra Budda Urubtlvaya gedərək oraa təlimini qəbul edir və "Bambuk talası" adlanan yeri ona bağışlayır. Sonra Budda öz vətəni Kapilavastaya gedir. Orada onu çox soyuq qarşılayırlar. Ancaq tezliklə qohumlarının ona münasibəti dəyişir. Atası əvvəlcə oğlunu rahibliyi qəbul etdiyinə görə qınasa da, sonra о da bu dini qəbul edir. Yavaş-yavaş Şakyilərin hamısı Buddanın təlimini qəbul edir.
Budda öz təliminə başlayandan beş il sonra atası Şyir. Hər yerdə başına toplaşmış adamlara onların səviyyəsi və qabiliyyətinə görə təlim keçir.
Sonra Budda bir мüddət dincəlir, çimir və bir qədər keçmiş, yenidən ətraf ərazilərdən rahiblər onun başına toplaşır və müxtəlif suallar verirlər. Gecənin bir hissəsini о dincəlir, bir hissəsini is "Sizin ağlınıza belə bir fıkir gələ bilər ki, guya təlim müəllimdən məhrum olur, artıq müəllim yoxdur. Bu doğ
yova
