5.6 Üstünlüklər matrisi

Mövcud bazarlarda strateji qrupların müəyyənləşdirilməsindən sonra, bu qrupların müxtəlif mənfəətlilik səviyyəsinə malik olduğu aydın olur. Misal üçün, dəzgahqayırma sahəsində ənənəvi tokar dəzgahları çox geniş yayılmış məhsullar hesab olunur və onları tez-tez minimal xərclərlə üçüncü dünya ölkələrində hazırlayırlar. Lakin bu sahənin digər tərəfində, deyək ki, elastik istehsal sistemlərinin buraxılışı sferasında xüsusi tex­nologiyaya malik kompaniyalar kifayət qədər yüksək mənfəət əldə edə bilərlər. Belə modelin mövcudluğunun etirafı Boston Consulting Group firmasını (1979) bir sahə daxilində rəqabətli ətraf mühitin müxtəlif növlərini təsnifləşdirməyə imkan verən üstünlüklər matrisini hazır­lamasına səbəb oldu. Bu struktur iki parametri fərqləndirir: bazarda üstünlüyün əldə edilməsi üçün metodların sayı və həcmdən potensial üstünlük. Şəkil 5.6-da üstünlük matrisinin sektorlarında nisbi həcm və aktivlərin gəlirliyi arasında arasında əlaqənin necə müxtəlif olduğu göstərilib.

Matrisin dalan sektoru üstünlük əldə etmə üsullarının kifayət etmədiyi, həcmdən potensial üstünlüyün kiçik olduğu bazarlara uyğun gəlir. Deməli, belə strateji qrupa daxil olan kompaniyalar öz kommersiya fəaliyyətini kütləvi istehlak malları ticarətinə analoji olaraq aparırlar. Burada nisbətən mürəkkəb məhsullar təqdim oluna bilər, misal üçün, stolüstü kompü­ter­lərin istehsalı və satışı sahəsində, texnologiya yaxşı məlumdur, texnoloji təkmilləşdirməyə baxmayaraq, məhsulun dizaynı oxşardır və bütün iştirakçılar eyni bir təchizat mənbəyindən istifadə edirlər. Həm iri, həm də kiçik istehsalçılar xarici təchizatçıların xidmətlərinə müraciət edirlər, istehlakçılar isə tamamilə bir məhsulu digəri ilə müqayisə edə bilirlər. İBM kompaniyasın PS2  təklifi kimi bazarı təbəqələşdirmək cəhdləri uğur­suzluqla nəticələnmişdir. Buna görə də rəqiblər, əsas etibarilə, səmə­rəli istehsal və bölüşdürmə əsasında rəqabət aparmağa məcburdurlar. 
Təbəqələşdirmək üçün əlverişli imkanların əvvəlki kimi az, lakin, həcmdən potensial üstünlüyü əhəmiyyətli olan bazarlar həcmli sektorda təqdim olunub. Belə situasiyalar stolüstü kompüterlər üçün bəzi periferiya qurğular bazarları üçün  xarakterikdir. Xüsusən də printerlər istehsalı sahəsində Canon, Hewlett-Packard və İBM kompaniyaları liderliyə yüksəliblər. Bunun səbəbi printer istehsalçılarının tələbatları ilə mexaniki çap bloklarının kütləvi istehsal arasında fərqlərin aradan qalxmasıdır. Mikro­kompüterlər istehsalı sahəsində istehsal prosesi dəqiq müəy­yən­ləş­dirilmiş qaydada standart komponentlərin yığılmasından ibarətdir. Prin­terlərə gəldikdə isə hər bir istehlakçıya məlumdur ki: kağızların verilməsi və çap probleminin bir çox həlli üsulları mövcuddur. Məhz elə bu xüsu­siyyət, sonda, bir neçə ən nüfuzlu təchizatçının istehsal miqyası artı­mından qənaət əldə edə biləcəyi sahənin formalaşmasına gətirib çıxartdı. Belə bazarların olduğu təqdirdə həcmin artırılması və miqyas artımından qənaət uğrunda mübarizə həlledici olacaqdır. Hakim kompaniya xərclərin azaldılmasından əldə etdiyi üstünlüklə müəyyən vaxt ərzində öz liderlik mövqeyini qoruya biləcək. Lakin daima, yeni texnologiyanın meydana gəlməsi ilə xərclərin azaldılmasıından üstünlüyün heçə yenmə təhlükəsi var. Hewlett-Packard kompaniyası bu yolla istehsalçılar qrupunda liderlərdən birinə çevrilə və yenicə yaranan lazer printerləri bazarında sahə standartını təcəssüm etdirə bildi.
İxtisaslaşmış bazarlar, müəyyən bazarlarda fəaliyyət göstərən kompaniyaların  fəaliyyət miqyasdından gəlirliliyi ilə fərqləndiyi vaxt formalaşır. Bu, mikrokompüterlər üçün proqram təminatı ilə məşğul olan təchizatçılar arasında adi haldır. Proqram təminatı ümumi bazarı daxilində hər birinin öz lideri olduğu aydın seçilən sektorlar var. Həmçinin o da məlumdur ki, bazarın liderləri tanınmalarından və etibarlı hesab edildik­lə­rindən öz məhsullarına daha yüksək qiymət qiya bilərlər. Misal üçün, Microsoft Office ofis üçün birləşmiş proqram təminatı sektorunda əsas rəqiblərinə nisbətən yüksək qiymətlər təyin edərək öz hökmranlığını sürətlə təsbit edir. Atari oyun sektorunda qiymətləri diktə etmək üçün o qədərdə geniş imkanlara malik deyil, ancaq, bu kompaniyanın sahədə hökmranlığı, onun öz bazar seqmenti daxilində həcm üstünlüyündən uğurla istifadə etdiyini göstərir. Nəticədə, biz, ixtisaslaşdırılmış bazarlarda situasiyanı əks etdirən qrafikdə ayrı-ayrı kompaniyaların inkişafına uyğun gələn bir neçə təcrübə əyrisini görürürk. İxtisaslaşdırılmış bazarlarda, ən uğurlu kompaniyalar, iki seqmentin birində üstünlük əldə edə bilən kompaniyalar olacaqdır. Proqram təminatı bazarında bu o deməkdir ki, li­derlik yeni nəsil məhsul yaradan kompaniyalara məxsus olacaq: belə ki, Microsoft kompaniyası Windows əməliyyat sistemini buraxaraq və bu­nunla da İBM PC-ni onunla rəqib Apple Mac kimi istehlakçılar üçün əlverişli edərək lider oldu.
Bazar tələbatının dalanlı, həcmli və ya ixtisaslaşmış bazarlarda olduğu kimi aydın müəyyənləşdirilməməsi fraqmentləşdirilmiş bazar­ların meydana gəlməsinə səbəb olur. Kompüterlər üçün əlavə qurğular bazarının bəzi hissəsi fraqmentləşdirilmiş struktura malikdir. Printerlərə tələbdən fərqli olaraq plotterlərdən istifadə edən mütəxəssislər böyük tələblər irəli sürürlər, rəngin və yüksək ixtiyarın verilməsi imkanı isə istehsalçılar qarşısında müxtəlif diferensiasiyalaşdırılmış məhsullar bura­xılışı üçün qeyri-məhdud perspektivlər yaradır. Analoji qaydada, mü­hasibat uçotunun aparılması üçün proqram təminatı təchizatı sferasında bir çox alternativ spesifikasiyalar var və buna görə də bazarın bir sektorunda müxtəlif qiymətlərlə satılan müxtəlif məhsulların olması mümkündür. Belə fraqmentləşdirmə şəraitində uğur, məhsulun konkret spesifi­kasi­yasına tələbatın olduğu bazar oyuğunun axtarılmasından asılıdır. Çətin ki, bir oyuqda artım üçün kifayət qədər imkan olsun və buna görə də, inkişaf etmək istəyən kompaniyanın uğuru, güman ki, onun, miqyasın artımından qənaət əldə etməyə imkan verəcək müəyyən ümumiliyiə malik bir neçə oyuq tutmasından asılı olacaq.