Kəsilmələr, deşilmələr, yaralar zamanı ilk yardım

Dəridə istənilən yara və ya kəsikləri, xüsusən də söhbət uşaqlardan gedirsə, nəzarətsiz qoymaq olmaq. Uşaqlarda dərinin hətta kiçik zədələnməsi belə, ağır irinli prosesin, həmçinin tetanusun inkişaf etməsinə də səbəb ola bilər!

Tetanus – sinir sistemini zədələyən infeksion xəstəlikdir. Onu Clostridium tetani bakteriyası törədir. Bu xəstəliyin simptomları – baş ağrıları, əsəbilik, bədən əzələlərinin spazmı, qıcolmalar, tənəffüsün dayanması. Belə xəstəyə vaxtında təcili tibbi yardım göstərilməzsə, o, həlak ola bilər. Tetanusun ən yaxşı profilaktikası – vaksinasiyadır (bütün uşaqlara planlı şəkildə uşaq poliklinikalarda vurulan “ADS” və ya “AKDS” peyvəndi).

Bundan əlavə istənilən, hətta ən kiçik yara və ya cızılma sahəsi əsaslı şəkildə diqqətlə işlənməlidir. Vaxtında peyvənd olunmuş uşaqlara, adətən, əlavə profilaktika tələb olunmur. Lakin hər halda zədə almış uşaq həkimin müayinəsindən keçməlidir və məhz həkim tetanus əleyhinə xüsusi zərdabın bu uşağa vurulub-vurulmaması ilə bağlı məsələləri həll etməlidir!

“AKDS” və ya “ADS” peyvəndi almayan uşaqlara həkimin təyinatına əsasən tetanus əleyhinə zərdab vurulur. Diqqət! Zərdab xüsusi sxem üzrə və hazırlıqlı tibb personalı tərəfindən vurulmalıdır!

Tetanus yalnız uşaqlarda deyil, böyüklərdə də inkişaf edə bilər. Bu xüsusən, dəri dərin şəkildə kəsildikdə, deşildikdə (məsələn, ülgüc, mıx və s. ilə), yara torpaq, heyvan peyini ilə çirkləndikdə baş verir. Məhz buna görə, belə hallar baş verdikdə, tez bir zamanda tibb müəssisəsinə müraciət etmək lazımdır. Həkim xəstəni müayinə edib onun yarasının ilkin cərrahi işlənməsini yerinə yetirdikdən sonra lazımi halda zərdab təyin edir.

Həm uşaqlarda, həm də böyüklərdə həkimə qədərki ilk tibbi yardım məqsədi ilə cızılmış, kəsilmiş, deşilmiş kiçik yaraları ilk növbədə təmiz su ilə yaxşı-yaxşı yumaq, daha sonrahidroqen peroksid məhlulu ilə təmizləmək lazımdır: məhlulu tökərkən əmələ gələn köpüklər yaradakı torpaq və digər çirklənmə hissəciklərini yaradan xaric edir. Daha sonra təmizlənmiş yaranı antiseptik məhlulla (yod, brilyant yaşılı -“zelyonka”) silmək və üzərinə təmiz quru tənziflə sarğı qoymaq lazımdır. Yüngül cızılmış sahələri, çox kiçik yaraları açıq saxlamaq olar.

Yadda saxlayın ki, yara səthini (sıyrıntılı, cızılmış kiçik sahə yox, dərinin məhz kifayət qədər böyük sahəsi zədələndikdə!) heç bir halda yod, brilyant yaşılı (“zelyonka”) və s. ilə silmək olmaz! Bu zaman yaranı 3%-li hidrogen peroksid məhlulu ilə yumaq (olmadıqda qaynadılmış və ya təmiz içməli su ilə), sonra isə ətrafına yod və ya “zelyonka” çəkərək yaraya təzyiqedici (sıxıcı) sarğı qoymaq lazımdır.

Belə sarğı necə qoyulur? Yaranı təmizlədikdən sonra üzərinə steril tənzif salfet (furasilin məhlulunda islatmaq da olar), onun üzərindən bir topa sıx bükülmüş pambıq qoyub, daha sonra bintin dairəvi hərəkəti ilə sıx şəkildə sarıyırlar.

Bintləmə qaydaları:

— xəstəyə mümkün qədər rahat vəziyyət vermək lazımdır ki, ağrıları artmasın; 
— yaranın bintlə sarınması bintin başını bədənin bintlə sarınan hissəsinin ətrafına fırlamaqla iki əllə aparılır. Bu zaman bintin başını soldan sağa olmaqla açırlar;

— bintin hər növbəti qatı özündən əvvəlki qatın eninin yarısını və ya 2/3 hissəsini örtməlidir;

— bintləmə zamanı bədənin bintlə sarınan hissəsi, xüsusən də ətraflar sarğı qoyulandan sonra olacaqları vəziyyətdə olmalıdırlar. Məsələn, sarğıdan sonra xəstə gəzərsə, diz oynağına dizin bükülmüş vəziyyətində sarğı qoyulması yararsızdır;

— bintin uclarını bədənin sağlam hissəsi üzərində (!) bağlamaq lazımdır.

Qoyulan sarğı ətrafda qan dövranını pozmalı deyil! Əgər travmaya məruz qalmış ətrafda keyləşmə hissiyyatı yaranarsa, ağrı güclənərsə, şişkinlik artarsa və ya sarğıdan aşağıda dəri göyərməyə başlayarsa, sarğını bir qədər boşaltmaq və ya dəyişmək lazımdır.