Aqoniya

Aqoniya - orqanizmin terminal vəziyyətlərinə aid olub, ölmənin dönən mərhələsidir. Aqoniyadan əvvəl preaqonal vəziyyət olur, bu vaxt qan təzyiqi çox düşür, xəstə huşunu getdikcə itirir, beyinin elektrik fəallığı azalır, üzv və toxumaların oksigen aclığı şiddətlənir. Preaqonal vəziyyətdən aqoniyaya keçid mərhələsi terminal pauza adlanır, bu vaxt tənəffüs birdən-birə dayanır, buynuz qişanın refleksləri sönür; bu vəziyyət bir neçə saniyədən 3 dəqiqəyə qədər davam edir. Bundan sonra ölmənin ikinci dövrü - aqoniya başlayır. Əvvəlcə ağrı hissiyyatı itir, bütün reflekslər sönür, xəstə huşunu itirir. Xəstənin tənəffüsü zəif, seyrək ola bilər, yaxud əksinə, o maksimum nəfəs alıb tezliklə nəfəsini axıra qədər buraxıb qısa ola bilər; bu zaman tənəffüs amplitudası böyük ola bilər. Xəstə hər dəfə nəfəs alanda başı dala gedir, ağzı geniş açılır. Ürək yığılmaları tədricən yavaşıyıb, bir dəqiqədə sayı 40-20 olur, nəbz sapvarı olub əllədikdə çox çətin bilinir. Arterial təzyiq civə sütunu ilə 20-10 mm-ə düşür. Bəzən ənsə əzələlərinin rigidliyi və ümumi tonik qıcolmalar baş verə bilər. Xəstə qeyri-iradi siyir və yerini batırır. Bədənin temperaturu çox düşür.
Aqoniyanın müddəti ölümün səbəblərindən asılıdır. Travmatik şok və qanitirmə nəticəsində baş verən aqoniya dövründə dəri örtükləri mum kimi solğun olur, burun sivriləşir, buynuz qişa bulanıq olur, göz bəbəkləri genişlənir, taxikardiya baş verir. Ürək qəflətən dayandıqda xəstənin dodaqları, dəri örtükləri və bütün gövdəsi tez bir zamanda göyərir. Üzü şişir, qıcolmalar baş verir, nəbz ələ gəlmir və beyin qabığının funksiyaları itir. Xəstə qan itirdikdə, şok və ya asfiksiya zamanı aqoniyanın klinik əlamətləri göründükdə dərhal kompleks reanimasiya tədbirləri keçirmək lazımdır, birinci növbədə süni tənəffüsə başlamaq, eyni  zamanda ağızdan-ağıza, ağızdan buruna hava üfürüb ağ ciyərləri ventilyasiya etmək, həmçinin ürəyi dolayı masaj etmək lazımdır. Aqoniya travmatik şok nəticəsində baş veribsə, venaya qan və plazma əvəzediciləri vurmaqla yanaşı bunları arteriyaya da vururlar.
Aqoniya vəziyyətindən çıxarılmış xəstə üzərində uzun müddət ciddi müşahidə aparmaq, ona yaxşı qulluq etmək və intensiv müalicə aparmaq lazımdır. Çünki müxtəlif səbəblər üzündən terminal vəziyyət təkrar oluna bilər. Xəstənin bədəninin dörd bir tərəfinə isitqac qoymaq, yataq yarası əmələ gəlməməsi üçün tədbir görmək, dərini dezinfeksiyaedici məhlullardan biri ilə silmək, xəstəni çevirmək, yataq ağlarını və alt paltarı dəyişmək, xəstəni yedizdirmək və içizdirmək lazımdır.

Müəllif tibb elmləri namizədi L.S.Zalikina