Avropa Yenidənqurma və Inkişaf Bankının təşkilati quruluşu
Avropa Yenidənqurma və Inkişaf Bankının təşkilati quruluşu
AYIB-nın quruluşu tipik olaraq inkişaf banklarının quruluşu kimidir. AYIB-nın ali rəhbər orqanı Rəislər və Direktorlar Şurasıdır.
Rəislər Şurası AYIB-nın baş qanunverici orqanı olmaqla Bankın hər bir iştirakçısının nümayəndələrini rəis və ya onun müavini olmaqla özündə birləşdirir (ölkələri və beynəlxalq təşkilatları). O, bankın səlahiyyətinə daxil olan prinsipial məsələləri həll etmək səlahiyyətinə malikdir. Bu səlahiyyətlərə ilk növbədə yeni üzvlərin qəbul edilməsi, onların qəbul şərtlərinin müəyyən edilməsi, kapitalın artırılması, balansın təsdiq edilməsi, gəlirin bölüşdürülməsi və digər məsələlər aiddir.
Direktorlar Şurası – Bankın əsas icraedici orqanıdır. Bütün cari məsələlər, AYIB-nın fəaliyyət məsələləri, o cümlədən kreditlərin verilməsi ilə əlaqədar məsələlər, zəmanət, səhmdar kapitalda investisiya, onun səlahiyyətlərinə aiddir.
Direktorlar Şurası 23 üzvdən və 23 müavindən ibarətdir: 11 direktor rəislər tərəfindən seçilir. Avropa Iqtisadi Birliyində ölkəni təmsil edən, Cəmiyyət və Avropa Investisiya Bankını, Mərkəzi və Şərqi Avropa ölkələri üzrə kömək almağa hüququ olan 4 direktor – 4 digər Avropa ölkələrini təmsil edən rəis və 4 direktor qeyri-avropa ölkələrini təmsil edən rəis seçilir.
Bankın ilk prezidenti Fransa prezidentinin müşaviri Jak Attali olmuşdur.
Bankın yaradılmasında onun strukturuna iki əməliyyat departamenti daxil olmuşdur ki, bu da hər hansı bir ölkədə sənaye və maliyyə fəaliyyətində işləmək təcrübəsi olan kommersiya və inkişaf departamentlərindən təşkil edilmişdir. Kommersiya departamenti xüsusi və özəlləşdirməyə aid olan müəssisələrin maliyyələşdirilməsini həyata keçirir. Onun tərkibinə xüsusi sektor müəssisələrinin maliyyələşdirilməsi sahəsində iş təcrübəsi olan mütəxəssislər daxil edilmişdir.
Fiziki və maliyyə infrastrukturların maliyyələşdirilməsi, inkişafın maliyyələşdirilməsi sahəsində, həmçinin ölkə iqtisadiyyatı və sahələr üzrə dərin biliyə və lazımi təcrübəyə malik olan mütəxəssislərin işlədiyi inkişaf departamentləri tərəfindən həyata keçirilir.
Bankın yarandığı dövrdən birinci iki ildə bəzi çətinliklər və problemlər olmuşdur. Bank Rusiyada, keçmiş SSRI respublikalarında, Mərkəzi Avropa ölkələrində öz rəqabətçisi kimi baxılan ənənəvi beynəlxalq maliyyə institutları sistemində öz yerini tapa bilmədi. Bu öz yerini AYIB-nın Rusiyadakı fəaliyyətində tapmışdır ki, ona da BVF-nun, BYIB-nın və BMK-nın üstünlük sferası marağından və J.Attalinin Bankın prezidenti vəzifəsindən getmək ərəfəsində AYIB-nın gündəlik fəaliyyətində tapmişdir.
1991-1993-cü illər üzrə olan dövrləri mütəxəssislər böhran dövrün adlandırır. Bunun səbəbi Bank rəhbərlərinin işində uğursuzluğun və yeni beynəlxalq maliyyə institutlarının yaradılma mərhələsində olması ilə izah edilirdi. 1993-cü ildə Bankda yeni dəyişikliklər edildi. Bu dəyişikliklərin edilməsində məqsəd Bankın strukturunu, artan ölkələrin və əməliyyatlarının sayına uyğunlaşdırmaq, paralel elementləri və onun kredit əməliyyatlarında səmərəsizliyi ləğv etmək idi.
Bankda yenidən təşkil edilmənin aparılmasının mahiyyəti keçmişdə mövcud olan kommersiya və inkişaf idarəsi əvəzinə iki «Şimal» və «Cənub» regional idarələri yaratmaq idi. Bu idarələrin hər birinin içərisində istər kommersiya kreditləri və istərsə də inkişaf proqramını maliyyələşdirmək sahəsində mütəxəssisləri birləşdirən ölkələr üzrə «komanda» yaradılmışdır. Bundan başqa, hər bir idarə kənd təsərrüfatı, nəqliyyat, enerji resursları infrastrukturu, özəlləşdirmə problemləri üzrə ixtisaslaşmış funksional bölmələri olmalıdır.
«Şimal» idarəetmə sferasına məsuliyyətə Rusiya, Belarus, Çexiya Respublikası, Estoniya, Qazaxıstan, Latviya, Litva, Sloveniya, Özbəkistan, «Cənub» idarəedilməsinə Albaniyada, Ermənistanda, Azərbaycanda, Bolqarıstanda, Xorvatiyada, Makedoniyada, Gürcüstanda, Macarıstanda, Qırğızıstanda, Moldovada, Rumıniyada, Sloveniyada, Tacikistanda, Ukraynada, əməliyyatlar üçün cavabdehdir.
Bankda əməliyyatların həcminin artması və genişlənməsi ilə əlaqədar olaraq onun quruluşu dəyişmiş, onun yerinə yetirdiyi funksiyalar artmışdır ki, bu da köhnə bölmələrin yerinə yenilərinin yaradılmasını tələb edir. «Şimal» — «Cənub» sistemi müəyyən nisbətdə dəyişmişdir. Müasir mərhələdə Bankda bütün əsas funksiyaları yerinə yetirən iki bank və maliyyə departamentləri və inzibati – kadr, hüquq, əməliyyatlara kömək və nüvə təhlükəsizliyi kimi dörd kiçik departament mövcuddur.
Beləliklə, beynəlxalq maliyyə təşkilatları geniş spektrə malik problemlərin həll edilməsinə yardımçı olur:
Rəislər Şurası AYIB-nın baş qanunverici orqanı olmaqla Bankın hər bir iştirakçısının nümayəndələrini rəis və ya onun müavini olmaqla özündə birləşdirir (ölkələri və beynəlxalq təşkilatları). O, bankın səlahiyyətinə daxil olan prinsipial məsələləri həll etmək səlahiyyətinə malikdir. Bu səlahiyyətlərə ilk növbədə yeni üzvlərin qəbul edilməsi, onların qəbul şərtlərinin müəyyən edilməsi, kapitalın artırılması, balansın təsdiq edilməsi, gəlirin bölüşdürülməsi və digər məsələlər aiddir.
Direktorlar Şurası – Bankın əsas icraedici orqanıdır. Bütün cari məsələlər, AYIB-nın fəaliyyət məsələləri, o cümlədən kreditlərin verilməsi ilə əlaqədar məsələlər, zəmanət, səhmdar kapitalda investisiya, onun səlahiyyətlərinə aiddir.
Direktorlar Şurası 23 üzvdən və 23 müavindən ibarətdir: 11 direktor rəislər tərəfindən seçilir. Avropa Iqtisadi Birliyində ölkəni təmsil edən, Cəmiyyət və Avropa Investisiya Bankını, Mərkəzi və Şərqi Avropa ölkələri üzrə kömək almağa hüququ olan 4 direktor – 4 digər Avropa ölkələrini təmsil edən rəis və 4 direktor qeyri-avropa ölkələrini təmsil edən rəis seçilir.
Bankın ilk prezidenti Fransa prezidentinin müşaviri Jak Attali olmuşdur.
Bankın yaradılmasında onun strukturuna iki əməliyyat departamenti daxil olmuşdur ki, bu da hər hansı bir ölkədə sənaye və maliyyə fəaliyyətində işləmək təcrübəsi olan kommersiya və inkişaf departamentlərindən təşkil edilmişdir. Kommersiya departamenti xüsusi və özəlləşdirməyə aid olan müəssisələrin maliyyələşdirilməsini həyata keçirir. Onun tərkibinə xüsusi sektor müəssisələrinin maliyyələşdirilməsi sahəsində iş təcrübəsi olan mütəxəssislər daxil edilmişdir.
Fiziki və maliyyə infrastrukturların maliyyələşdirilməsi, inkişafın maliyyələşdirilməsi sahəsində, həmçinin ölkə iqtisadiyyatı və sahələr üzrə dərin biliyə və lazımi təcrübəyə malik olan mütəxəssislərin işlədiyi inkişaf departamentləri tərəfindən həyata keçirilir.
Bankın yarandığı dövrdən birinci iki ildə bəzi çətinliklər və problemlər olmuşdur. Bank Rusiyada, keçmiş SSRI respublikalarında, Mərkəzi Avropa ölkələrində öz rəqabətçisi kimi baxılan ənənəvi beynəlxalq maliyyə institutları sistemində öz yerini tapa bilmədi. Bu öz yerini AYIB-nın Rusiyadakı fəaliyyətində tapmışdır ki, ona da BVF-nun, BYIB-nın və BMK-nın üstünlük sferası marağından və J.Attalinin Bankın prezidenti vəzifəsindən getmək ərəfəsində AYIB-nın gündəlik fəaliyyətində tapmişdir.
1991-1993-cü illər üzrə olan dövrləri mütəxəssislər böhran dövrün adlandırır. Bunun səbəbi Bank rəhbərlərinin işində uğursuzluğun və yeni beynəlxalq maliyyə institutlarının yaradılma mərhələsində olması ilə izah edilirdi. 1993-cü ildə Bankda yeni dəyişikliklər edildi. Bu dəyişikliklərin edilməsində məqsəd Bankın strukturunu, artan ölkələrin və əməliyyatlarının sayına uyğunlaşdırmaq, paralel elementləri və onun kredit əməliyyatlarında səmərəsizliyi ləğv etmək idi.
Bankda yenidən təşkil edilmənin aparılmasının mahiyyəti keçmişdə mövcud olan kommersiya və inkişaf idarəsi əvəzinə iki «Şimal» və «Cənub» regional idarələri yaratmaq idi. Bu idarələrin hər birinin içərisində istər kommersiya kreditləri və istərsə də inkişaf proqramını maliyyələşdirmək sahəsində mütəxəssisləri birləşdirən ölkələr üzrə «komanda» yaradılmışdır. Bundan başqa, hər bir idarə kənd təsərrüfatı, nəqliyyat, enerji resursları infrastrukturu, özəlləşdirmə problemləri üzrə ixtisaslaşmış funksional bölmələri olmalıdır.
«Şimal» idarəetmə sferasına məsuliyyətə Rusiya, Belarus, Çexiya Respublikası, Estoniya, Qazaxıstan, Latviya, Litva, Sloveniya, Özbəkistan, «Cənub» idarəedilməsinə Albaniyada, Ermənistanda, Azərbaycanda, Bolqarıstanda, Xorvatiyada, Makedoniyada, Gürcüstanda, Macarıstanda, Qırğızıstanda, Moldovada, Rumıniyada, Sloveniyada, Tacikistanda, Ukraynada, əməliyyatlar üçün cavabdehdir.
Bankda əməliyyatların həcminin artması və genişlənməsi ilə əlaqədar olaraq onun quruluşu dəyişmiş, onun yerinə yetirdiyi funksiyalar artmışdır ki, bu da köhnə bölmələrin yerinə yenilərinin yaradılmasını tələb edir. «Şimal» — «Cənub» sistemi müəyyən nisbətdə dəyişmişdir. Müasir mərhələdə Bankda bütün əsas funksiyaları yerinə yetirən iki bank və maliyyə departamentləri və inzibati – kadr, hüquq, əməliyyatlara kömək və nüvə təhlükəsizliyi kimi dörd kiçik departament mövcuddur.
Beləliklə, beynəlxalq maliyyə təşkilatları geniş spektrə malik problemlərin həll edilməsinə yardımçı olur:
- valyuta məhdudiyyətinin aradan qaldırılması;
- sosialist yönümlü və inkişaf etməkdə olan ölkələrdə struktur islahatların həyata keçirilməsinə köməklik edir;
- milli və regional böhranların tənzimlənməsində, yumşaldılmasında və bəzi hallarda borc problemlərinin aradan qaldırılmasında iştirak edir. Qloballaşmanın genişləndiyi bir vaxtda beynəlxalq iqtisadi təşkilatlar mürəkkəbləşən bir şəraitdə kredit-maliyyə, valyuta münasibətlərini tənzimləyən əsas mexanizmlərdən birinə çevrilmişdir. Bu mexanizm inkişaf edir və həmişə dəyişən mühitə meyl edir. Cari yüzillikdə informasiya inqilabı onun işini nisbətən asanlaşdırdığı üçün bu mexanizmin formalaşdırılması daha da sürətlənəcəkdir. Iqtisadi və siyasi sferada baş verən dəyişikliklər dünya təsərrüfatı problemlərini daha səmərəli həll edə biləcək beynəlxalq təşkilatların yeni nəslini həyatımıza cəlb edəcəkdir.
