Azerbaycanlilarin cox sevdikleri janr—xatire janridir. Azerbaycan insan; xatire danışmağı, xatirə yazmağı çox sevir.
Xatire janrinin en gozel numunesi azerbaycan qizlarinin xatire defteleridir. Azerbaycanda universitete, kollece-zada giren qizlarin boyuk ekseriyyeti derhal bu ishe girishir. Elimizde olan melumatlara gore, Sabir adina kollecin (bedbext Sabir!), pedaqoji ve muellimler institutlarinin, Baki 2 nomreli baza tibb mektebinin qizlari bu ishde xususi fedakarliqlari ile secilirler. Adeten xatire defterine rengli qelemlerle qizilgul, oglan, qiz resmleri cheken, defterin kenarini namelum naxishlarla bezeyen qizlarin xatire defteleri daha populyar olur. Internet hele de adini cekdiyimiz tehsil muessiselerine daxil ola bilmeyib. Uzaqbashi chata-zada girirler, vessalam.
Evezinde bir cox qizlarin en intim yerlerinde gizleyib saxladiqlari bir xatire defteri olur. Adeten butun xatire defterleri nazperi dosteliyevanin “ne olar allahim ayima bizi” mahnisinin sozleri ile bashlanir. Bundan sonra sehifeye boyuk qizilgul (bezen zanbaq, bezen ise elme melum olmayan hansisa bitki, hetta heyvan) shekli chekilir. Ikinci sehifede qizin adi, hansi illerde tehsil almasi ve cox ettoken, amma populyar bir cumle yazilir. (meselen, “unudulanlar unudanlari hec vaxt unutmur” ve s.) Bundan sonra defterin huznlu mezmun almasi ucun telem-telesik bir sevgili uydurulur. Adeten bu rola sinfin en ucaboy oglani secilir. Guya (qizin fantaziyasindan asilidir) bu oglan qizi ozune dost bilir. Amma qizin hamidan xebersiz onu sevdiyinden, geceler yatmazdan evvel yorganin altinda onun sagligina ozune el gezdirdiyinden xebersizdir. (duzdur bezen bashqa ssenariler de uydurulur, amma en populyar ssenari budur) Bir gun teneffusde qiz onu bashqa qizla deyib-gulen gulur. Qiz eve geden kimi tez lifciyini cixarib bir kenara tullayaraq, deftere bextiyar vahabzadenin “bir salama deymedi” sherini kochurdur.
Eslinde qizlarin ekseriyyetinin arzusu oglan sevmek, sonra hemin oglandan ayrilmaq, oglanin bashqa qizi sevmesi, tesadufen eskalatorda-zadda qarshilashmaqlari, oglanin baxishlarini yayindirmasi ve en nehayet gelib evde “bir salama deymedi” sherini 32 milyon 5 yuz min 19-cu defe deftere kocurmek olur. Bunlar hamisi konul kerimovanin, seyyad elizadenin deniz kenarinda cekilmish ucuz kliplerine baxandan sonra bele gic-gic xeyallar qururlar. Bele qizlarin hamisinin ureyinde sevmek, sevilmemek, aldadilmaq ve atilmaga mazoxist bir heves gizlenib. Hetta oglan atmasa bele qiz bir behane tapib ondan ayilir. Cunki ne yolla olur olsun “bir salama deymedi” sheri deftere yazilmalidir. Defterin 40 qepik xerc bahasina alinmasinda yegane meqsed adicekilen sherdir.
Ne ise. Davam edek. Sonra defterde bashqa oglan peyda olur. Tebii, defterin sonuna qeder biz oglanin adini bilmirik. Qiz onu “O” deye tesvir edir. Onlarin harada, nece tanish olmaqlari da defterde teessuf k,i tesvir edilmir. Bu anlarda deftere Nizami Gencevinin, Nusret Kesemenlinin, Osman Sarivellinin mehebbet haqda sherleri yazilir. Oxla delinmish urek nakleykalari, qizilgul shekilleri daha tez-tez defterde gorunmeye bashlayir. Sonra qiz bir nece xatire yazir. Eslinde, xatirlanasi bir shey de yoxdur. Bizim oglanlarla qizlarin seks heyati, gece parkda yatmaqlari, harasa bir heftelik gezmeye getmekleri, neshe cekmekleri, araq icmekleri-filan olmur. Qiz boshlugu doldurmaq ucun muxtelif fendlerden istifade edir. Bakinin tozlu-torpaqli kucelerinde vurnuxmaqlarini, bulvarda dondurma yalamaqlarini, teatra getmeklerini (duzdur, teatra getmeyi cox vaxt yalandan yazirlar) deftere elave edir. En sefeh qizlar kinoya, teatra getdikleri biletleri saxlayir, ebedi yadigar kimi deftere yapishdirirlar. Bununla ozlerini romantik ve orijinal qiz kimi gostemek isteyirler.
Sonra defter urek sozlerini yazmaq ucun sinfin bashqa qizlarina verilir. Bu qizlar da oz bildikleri usullarla deftere cehennem ezabi verirler. Meselen, “sevinc bashinin taci, keder ayaginin tozu olsun” kimi tuklu qoltuqlarinda gizledib saxladiqlari orijinal arzular deftere kocurulur. Oz alemlerinde ele bilirler ki, guya derin, mudrik soz yaziblar. Defterde en birinci yerler sinfin en hormetli, gozel qizlarina, sinif numayendesine, qizin en yaxin refiqesine ayrilir. Adi axirda yazilan qizlar defteri canderdi qaralayirlar. Hemchinin qonshuda, qohumda yashayan tecrubeli divaraisheyenler de genc divaraisheyenlere oz urek sozlerini yazirlar. Bundan sonra defter qapanir. Ilde iki-uch defe, yagishli havalarda qiz defteri achib oxuyur.
