Rusiyada ali təhsilin kifayət qədər uzun müddətli tarixi var. Rusiyanın bir çox universitetlərində çoxlu nəsil görkəmli alimlər yetişdirən elmi məktəblər quraşdırılıb. Rusiya ali məktəbi sanballı təhsil proqram xarakteri ilə fərqlənir, bu gün universitetlərin bir çox fakültələri mütəxəssislər hazırlayan sistemlə yanaşı çox yayılmış ikisəviyyəli magistr hazırlığını təklif edir. Dərs ili sentyabrda başlayır və iyunda sona çatır.
Təhsil proqramları
Bakalavr. Təhsil müddəti – 4 ildir. Bu mərhələni bitirəndən sonra məzunlar “Bakalavr” dərəcəsinə yiyələnmiş ali təhsil alır.
Magistratura. Təhsil müddəti – 2 ildir. Bu mərhələni müvəffəqiyyətlə bitirəndən sonra məzunlar “Magistr” dərəcəsinə yiyələnmiş ali təhsil alır.
Mütəxəssis. Təhsil müddəti – 5 ildir. Bu mərhələni müvəffəqiyyətlə bitirəndən sonra məzunlar “Mütəxəssis” ixtisasına yiyələnmiş tam peşəkar ali təhsil alır.
Aspirantura. Təhsil müddəti – 3 ildir. Dissertasiya şurasında elmi təqdiqat işini müdafiə edəndən və RF AAK-də dərəcənin təsdiqindən sonra “Elmlər namizədi” dərəcəsi verilir.
Doktorantura. Təhsil müddəti – 3 ildir. Dissertasiya şurasında elmi təqdiqat işini müdafiə edəndən və RF AAK-də dərəcənin təsdiqindən sonra “Elmlər doktoru” dərəcəsi verilir.
Rusiyanın ali məktəblərinə daxil olarkən ümumi tələblər
Ali təhsil:
- bakalavr və magistratura proqramı üzrə birinci kursa daxil olanlar üçün qəbul imtahanlarının verilməsi zamanı RF-nın ali məktəblərinin nümayəndələri ilə əyani imtahan komissiyası təşkil olunur. Ümumi təhsil fənləri arasından qəbul imtahanlarının siyahısını təyin edə bilən ali məktəb fənlərinə rus dili, ədəbiyyat, riyaziyyat, fizika, kimya, biologiya, coğrafiya, Rusiyanın tarixi, ümumi fənn və s. daxildir;
- əsas ali təhsil proqramlarından birini müvəffəqiyyətlə bitirən və ali təhsil haqqında diplomu olan şəxslər magistratura proqramı üzrə təhsil ala bilər.
Ali məktəb təhsilindən sonrakı təhsil:
Aspirantura. Bu proqrama peşəkar ali təhsili və ya magistr dərəcəsi olan şəxslər qəbul olunur. Ali məktəbin tələbinə görə aspiranturaya qəbul namizədin təqdim etdiyi sənəd komplektinin baxılışından sonra ali məktəb rektorunun əmri ilə və ya elmi idarənin rəhbəri tərəfindən müvafiq kafedranın (şöbənin, labotaroriyanın, sektorun), həmçinin Elmi Şuranın qərarına əsasən həyata keçirilir.
Aspiranturaya qəbul olanlar şəxsiyyəti təsdiqləyən sənəd və ali məktəbi bitirməsi haqqında dövlət surətli diplomu (xaricdə təhsil almış şəxslər – diplom və onun ekvivalentliyi haqqında şəhadətnamənin surətini) şəxsən təqdim edirlər.
Aspiranturaya qəbul olanlar ali peşəkar təhsil ilə dövlət təhsil standartlarına uyğun RF-nın ali məktəblərində aşağıdakı konkurs qəbul imtahanlarını verirlər:
1. xüsusi fənn;
2. fəlsəfə;
3. ali məktəb və ya elmi müəssisə, təşkilat tərəfindən müəyyən edilən xarici dil dissertasiya işinin yerinə yetirilməsi üçün aspiranta lazımdır.
Bəzi ali məktəblərdə minimum namizədlik imtahanlarının tam və ya bir hissəsini verən şəxslər aspiranturaya daxil olarkən müvafiq qəbul imtahanlarından azad olunurlar.
Əgər magistrin fərdi dərs planında fəlsəfə və xarici dil fənləri üzrə imtahanlar nəzərdə tutulmuşsa, onda bu fənlərə görə nəticələr aspiranturaya qəbul imtahanları kimi hesablanılır.
Doktorantura. Bu proqrama elmlər dərəcəsi olan şəxslər qəbul olunurlar. Doktoranturaya qəbul olanlar bilik sahəsində müvafiq elmi dərəcəyə yiyələnməlidir və yüksək səviyyədə elmi təqdiqat işini aparmaq qabiliyyətinə malik olmalıdır.
Doktoranturaya qəbul ali məktəb rektorunun və ya elmi müəssisə rəhbərliyinin sərəncamı ilə həyata keçirilir. Ali məktəbin tələblərinə görə namizədin təqdim etdiyi sənədlər komplektinə baxılandan sonra müvafiq kafedranın (şöbənin, laboratoriyanın, sektorun), həmçinin Elmi şuranın (Şura) qərarı əsasında doktoranturaya qəbul təşkil edilir.
Xaricdə elmi dərəcəli diplom alan vətəndaşlar, diplomdan əlavə yenidən attestasiyadan keçirilməsi haqqında şəhadətnamənin surətini təqdim edirlər.
MDB dövlət-iştirakçıları vətəndaşlarını daxil etməklə xarici dövlət vətəndaşları doktoranturaya, aspiranturaya qəbul olunur və ya beynəlxalq müqavilələr və Rusiya Federasiyasının hökumətlərarası sazişi, həmçinin elmi müəssisə və RF təşkilatının hüquqi və fiziki şəxslərin hazırlıq dəyərinin ödənişi nəzərdə tutulan müqavilələri əsasında dərəcə almaq üçün öz işini təqdim edən şəxs kimi uçota alınırlar.
Qeyd:
Aspirantura və doktoranturaya qəbul olmaq üçün Rusiyanın bəzi ali məktəbləri elmi dərəcələrin yenidən attestasiyadan keçirilməsini tələb edir.
Aspiranturaya daxil olmaq üçün Rusiya Federasiyasının ümumi və peşə təhsil Nazirliyində nostrifikasiya prosedurundan keçmək, yəni bu diplomun ölkənin dövlət təhsil standartlarına görə ekvivalentliyini təsdiqləmək lazımdır.
Nostrifikasiya (tanınma qaydası və ekvivalentliyin təyini) üçün sənədlərin siyahısı:
- notarius tərəfindən təsdiqlənmiş diplomun surəti;
- notarius tərəfindən təsdiqlənmiş əlavələrin surəti;
- diplom başqa dildə verildiyi halda, onun notarius tərəfindən təsdiqlənmiş dus dilinə tərcüməsi.
Nostrifikasiya prosedurunun müddəti – 1 aydır.
Doktoranturaya daxil olmaq üçün namizədlik diplomlarının yenidən attestasiyadan keçirilməsi üçün RF-nın Ali Attestasiya Komitəsinə (AAK) aşağıdakı sənədləri vermək lazımdır:
- AAK-ın tələblərinə görə attestasiya işi;
- rus dilində dissertasiya işi;
- dissertantın qeydli-hesabaalma vərəqəsi;
- yenidən attestasiyadan keçirilmə xidmətlərinin ödənişi haqqında qəbz.
yenidən attestasiyadan keçirilmə müddəti – 4 aydır.
Sənədlərin verilmə müddətləri
Sənədlərin verilmə müddətləri dəqiq şəraitdən asılıdır. Sonuncu orta müddət – iyundadır. Aspirantura və doktoranturaya sənədlərin qəbulu cari ilin 1 oktyabrdan gec olmayaraq bir il ərzində həyata keçirilir.
