Menecmentin tarixi

Fərd və ya etnik qruplar

Menecmentin inkişafına verilən əsas töhfələr

1

2

3

Bizim erayadək

5000

şumerlər (Sumerians)

Yazılış, faktların qeydiyyatı

4000

Misirlilər (Egyptians)

Planlaşdırma, təşkiletmə və nəzarətin zəruriliyinin qəbul edilməsi

2700

Misirlilər (Egyptians)

«Düzgün oyunun» zəruriliyinin qəbul edilməsi. İnandırıcı müzakirələr «özünü rahat hiss et»

2600

Misirlilər (Egypzlians)

Idarəetmənin desentralizasivası və təşkili

2000

Misirlilər (Egyptians)

Yazılı sorğuların zəruriliyinin qəbul edilməsi. «Qərargahın» tövsiyələrində istifadə

1800

Hammurapi (Hammurabi)

Şahid və yazılı sənədlərin nəzarət üçün istifadə olunması;  minimal əmək  haqqının müəyyən edilməsi;  məsuliyyətdən  yayınmanın yolverilməzliyinin qəbul edilməsi

1600

Misirlilər (Egyptians)

idarəetmənin mərkəzləşdirilməsi və təşkili

1491

Yəhudilər (Hebrews)

Təşkiletmə konsepsiyası, skalyar prinsip, istisna prinsipi

1100

Çinlilər (Chinese)

Təşkiletmənin planlaşdırmanın, rəhbərlik və nəzarətin zəruriliyinin qəbul edilməsi

600

Navuxodonsor (Nebuchadnezzar)

İstehsala nəzarət və əmək haqqı vasitəsilə stimullaşdırma

500

Mensius (Mencius) Çinlilər (Chinese) (Sun-Tszi)

Sistem və standartların zəruriliyinin qəbul edilməsi. İxtisaslaşma prinsipinin qəbul edilməsi. Planlaşdırma,  rəhbərlik  və  təşkiletmənin zəruriliyinin qəbul edilməsi.

400

Sokrat (Socrates)

Menecmentin  universallığı  prinsipinin formalaşdırılması

400

Ksilofon (Xenophon) Kir (Cyrus)

Məharətin əsas forması kimi menecmentin qəbul edilməsi. İnsanlar arasında əlaqənin, motivasiya tədqiqatlarının aparılmasının, materialların işlənməsinin və planların tərtibinin zəruriliyinin qəbul edilməsi.

350

Yunanlar (Greeks) Platon (Plato)

Elmi metodlardan istifadə. Əmək metodlarının və iş ahənginin öyrənilməsi. İxtisaslaşma prinsipinin formalaşdırılması

325

Böyük Aleksandr (Alexandes the Great)

Qərargahın yaradılması

175

Kato (Cato)

İş sıyahısının istifadəsi

50

Varron (Varro)

iş spesifikasından istifadə

BIZIM ERA

20

Isa Məsih (Jesus Christ)

Təkhakimiyyətlilik. qızıl qayda. İnsani münasibətlər

284

Diokletian (Diocletian)

Səlahiyyətlərin ötürülməsi

900

Əlfərabi (Alfarabi)

Rəhbərə tələblə çıxış etmək

1100

Qəzali (Ghazali)

Menecerə tələblə çıxış etmək

1340

L.Paçoli (L.Paccili) Genuyalılar (Genoese)

İkili mühasibat

1395

Fransisko De Marko (Francisko Di Marko)

İstehsal xərclərinin uçotu

1410

Soranso Qardaşları (Soranzo Brothers)

Gəlirlər jurnalının qross mühasibatda istifadəsi

1418

Barbariqo (Barbariqo)

Sahibkarlığın təşkili formaları; Statistik hesabatların işlənməsi

1436

Venesiya Arsenalı (Arsenal of Venece) Venesiyalılar(Venetians)

İstehsal xərclərinin uçotu; nəzarət üçün çek və balanslar; inventarizasiya zamanı nömrələrin mənimsənilməsi; konveyer metodunun istifadəsi; kadrlardan istifadənin idarə edilməsi; detalların bir-birini qarşılıqlı əvəz etməsi və standartlaşdırılması; məhsul ehtiyatlarına nəzarət; maya dəyərinə nəzarət

1500

Ser Tomas Mor (Sir Thomas More)

İxtisaslaşmanın gücləndirilməsinə çağırış; rəhbğərlik və zəif menecmentin nöqsanlarının təhlili

1525

Nikollo Makivelli (Niccolo Machiavelli)

Kütləvi razılıq prinsipinin dərk edilməsi; təşkiletmədə məqsədyönümlüyün zəruriliyinin dərk edilməsi; rəhbərin keyfiyyətlərinin müəyyən edilməsi

1767

Ser Ceyms Stüart (Sir James Steuart)

Hakimiyyət nəzəriyyəsinin mənbəyi; avtomatlaşdırmaya təsirin tədqiqi

1776

Adam Smit (Adam Smith)

Sənaye işçilərinə ixtisaslaşma prinsipinin tətbiqi; nəzarət konsepsiyası; əməyin ödənilməsinin hesablanması

1785

Tomas  Ceferson (Thomas Jefferson)

Hissələrin bir-birini qarşılıqlı əvəz etməsi konsepsiyasına diqqət yetirdi

1799

Eli Uitni (Eli Whitaey)

Elmi metodlar; maya dəyərinin hesablanılması metodlarından istifadə; keyfiyyətə nəzarət; hissələrin. bir-birini qarşılıqlı əvəz etməsi konsepsiyası; menecment intervalının qəbul edilməsi

1800

Ceyms  Uatt  (James Watt)
Matteus  Bulton (Matthew Boulton) Soxo, İngiltərə (Soho, England)

Standart əməliyyatlar; ixtisaslaşma; iş metodlan; planlaşdırma; əmək haqqı vasitəsilə stimullaşdırma; standart vaxt? standart məlumatlar; qulluqçular üçün bayramların təşkili; bayram hədiyyələri; qulluqçuların sığorta cəmiyyətləri, balans və hesabatın təftişi

1810

Robert Ouen (Robert Owen Nyu-Lanark, New  Lanark, Şotlandiya Scotland)

Şəxsi təcrübədən istifadə; işçilərin hazırlanması ilə bağlı məsuliyyət; işçilərə hər cür şəraiti olan evlərin tikilməsi

1820

Jeyms Mill (James Mill)

İnsan motivasiyasının ümumiləşdirilməsi və təhlili

1832

Çarlz Bebbic (Charles Babbage)

Elmi yanaşmaya əsaslanma; ixtisaslaşmanın xüsusi vacibliyinin qəbul edilməsi; əmək bölgüsü; iş hərəkətlərinin və vaxt itkisinin tədqiqi; müxtəlif amillərin əməyin effektliyinə təsiri; maya dəyərinin hesablanması

1835

Marşal  Loqlin  və başqalan (Marshall Laughlin et.al.)

Menecment funksiyalarının nisbi vacibliyinin qəbul edilməsi

1850

Mill və başqaları (Mill. Et. Al.)

Nəzarət intervalı; təkhakimiyyətlilik; əmək və materiallara nəzarət; ixtisaslaşma - əmək bölgüsü, əmək haqqı vasitəsilə stimullaşdırma

1855

Qenri  Pu  (Henry Poor)

Təşkiletmə prinsipləri; əlaqə və informasiyanın dəmir yolunda tətbiqi

1856

Daniel K. Man-Kalluni (Daniel C. Me-Callum)

Menecmentin strukturunu nümayiş etdirmək üçün təşkilati sxemlərin istifadəsi.
Dəniz yolu nəqliyyatında sistematik menecmentin tətbiqi

1871

V.S.Cevons (W.S.Jevons)

Təcrübədə motivasiya tədqiqatlarından istifadə etmişdir; müxtəlif alətlərin işçiyə təsirini öyrənmişdir; yorğunlugu tədqiq etmişdir.

1881

Cozef Varton (Joseph Wharton)

Kollec üçün sahibkarlıq menecment kursunu işləyib hazırlamışdır.

1886

Qenri K.Metkalf (Henry C.Mefcalfu) Qenri P.Taun (Henry P.Tawne)

Menecment sənəti; idarəetmə elmi.

1881

Fredik Xalsi (Frederik Halsey)

Əmək haqqının mükafatlar vasitəsilə ödənilməsi planı

1900

Frederik V.Teylor (Frederick W.Taylor)

Elmi menecment, sistemli yanaşma; kadr menecmenti; əməklə menecment arasında kooperasiyanm zəruriliyi; yüksək əmək haqqı; əməklə menecment arasında bərabərlik; funksional təşkiletmə; sexlərə tətbiq zamanı müstəsnalıq prinsipi; maya dəyərirıin qiymətləndirilməsi sistemi; metodik tədqiqatlar; iş saatının tədqiqi; elmi menecmentin müəyyənləşməsi; menecmentin işinə arxalanmaq; tədqiqatlar; standartlar; planlaşdırma; nəzarət və kooperasiyaya arxalanmaq

Frenk B.Qİlbret (Frank B.Gilbreth)

Motivasiyalı tədqiqatlar elmi

1901

Qenri L.Qannt (Henry L.Gantt)

Mükafatlandırmanın vəzifə və sistemi; əməyə humanist  yanaşma; Qanttın sxcmi; işçilərin hazırlanması ilə bağlı menecerlərin məsuliyyəti

1910

Xyuqi Münsterberq (Huqo Munsterberg) Xarrinqton  Emerson (Harrinqton Emerson)

Menecmentdə və işdə psixologiyadan istifadə effektiv injirinq, effektivliyinin prinsipləri

1911

Xarlou  S.Person (Harlow S.Permon)

ABŞ-da menecment üzrə ilk elmi konfransı təşkıl edilməsi; menecmentin elmi cəhətdən qəbul edilməsi

1911

J.K.Dunkan (J.C.Dunkan)

Kolleclər üçün menecmentin ilk dərsliyi

1915

X.B.Druri H.B.Drury)
R.F.Xoksi (R.F.Hokie)
F.V.Xarris
(F.W.Harris)
Tomas  A.Edison
(Thomas A.Edison)

Elmi menecmentin tənqidi-ilkin ideyaların qəbul edilməsi;  elmi  menecmentin  tənqidi-ilkin ideyaların qəbul edilməsi; məhsul partiyalarının qənaətcil  modeli;  sualtı qayıqların müəyyən edilməsi və məhv edilməsi üçün hərbi manevr planın işlənib hazırlanması

1916

Anri Fayol (Henry Fayol)

Menecmentin  ilkin tam nəzəriyyəsi; menecmentin  funksiyaları;  menecmentin prinsipləri; tədris müəssisələrində menecmentin bir fənn kimi tədris edilməsi zəruriliyinin qəbul edilməsi

1916

Aleksandr (Alexander)
Q.Çerç (H.Church)
A.K.Erlanq (A.K.Erlanq)

Menecmentin funksional konsepsiyası; Menecmentə vahid kompleks kimi baxan amerikalı Növbəlilik nəzəriyyəsini qabaqcadan görmüşdür.

1917

U.Q.Leffıngvell (W.H.Leffınqwell)

Elmi menecmenti müəssisələrdə tətbiq etmişdir

1918

K.K.Parsons (C.C.Parsons) Ordvey Tud (Ordway Tead)

Elmi menecmentin müəssisələrdə istifadəsinin müəssisələrdə istifadənin zəruriliyini qəbul etmişdir. Sənayedə psixologiyanın tətbiqi

1919

Morris L.Kuk (Morris L.Cooke)

Elmi menecmentin müxtəlif istifadə sahələri

1921

Valter D.Skott (Walter D.Scott)

Reklam işi və kadrlarla işə psixoloji bilikləri gətirmişdir

1923

Oliver Şeldon (Oliver Sheldon)

Menecment fəlsəfəsini inkişaf  etdirmiş; menecmentin prinsipləri

1924

Q.F.Dodj (H.F.Dodge)
Q.Q.Pomiq
(H.G.Roniq)
U.A.Şuxart
(W.A.Shewhart)

Statistik vasitələrdən istifadə  etməklə,  təftış aparılması və keyfiyyətə nəzarət etmək üçün statistik nəticələrdən və ehtimal nəzəriyyəsindən istifadə

1925

Ronald A.Fişer (Ronald A.Fisher)

Beysov statistikası, sınaq nəzəriyyəsi və eksperimentlərin işlənib hazırlanması daxil olmaqla müxtəlif müasir statistik metodlardan istifadə

1927

Elton Meyo (Elton Mayo)

Qrup səylərində sosioloji konsepsiya

1928

T.K.Fray (T.C.Fry)

Xidmət nəzəriyyəsinin statistik əsasları

1930

Meri  P.Follet (Mary P.Follet)

Fərdi motivasiyaya əsaslanmış menecment fəlsəfəsi. Menecment probleminin həllinə qrup yanaşması

1931

Ceyms D.Muni (James D.Moony)

Təşkiletmə prinsiplərinin universallığının qəbul edilməsi

1938

Çester  Barnard (Crester Barnard)

Təşkiletmə nəzəriyyəsi; menecmentin sosioloji aspektləri; kommunikasiyanın zəruriliyi

1943

Lindell Urvik (Dyndall Urwick)

Menecment prinsiplərinin bir araya gətirilməsi və korrelyasiyası

1947

Maks  Veber (Max
Weber)
Rensis Likert
(Rensis Linkert)
Kris Arqiris (Chris
Arqyris)

Təşkiletmə nəzəriyyəsində insani münasibətlər tədqiqatına, sosialoji-psixologiyaya və ümumi psixologiyaya əsaslanır

1949

Norbet Viner (Norbet Wiener)
Klod Şennon (Clouda Shannon)

Menecmentdə informasiya nəzəriyyəsi və sistem təhlilinə əsaslanmışdılar

1951

Frenk Abrams (Frank Abrams)
Benjamin M.Selekman
(Benjamin
M.Selekman)

Idarəetmə sənətini menecerlərin düşüncələrinə gətirmişdir

1955

Qerbert  Saymon (Herbert Simon) Qarold C.Levitt (Harold J.Lewitt) Robert Şlyafer (Robert Schalifer)

Qərar  qəbul edərkən insanların  davranışına xüsusi diqqət yetirmişlər hansı ki, onlar tərəfindən bütün bunlar eynilik, müşahidə və yoxlama  prosesi  kimi  baxılırdı;  menecment fəlsəfəsinə daha çox yer ayırırdılar

1960

Duqlas Mak - Qreqor (Douqlas Mc Gregor)

Menecerlərin tabeçilikdə olanlara münasibətini, onların davranışına və təşkilatdakı iş mühitinə əhəmiyyətli dərəcədə təsirini sübut etmişdir. «x nəzəriyyəsində nəzarətdən menecerə» prioritet yer verilir. «Y» nəzəriyyəsində isə məsuliyyətin bölgüsü prinsipi mühüm yer tutur.

1965

İqor  Ansoff  (İqor Ansoff)

Uzunmüddətli planlaşdırmanın əvvəlki metodlarına  şübhə  ilə  yanaşmış  və  strateji planlaşdırma modelini təklif etmişdir. Daha sonra bu yanaşma öz əksini «strateji menecment» kitabında tapmışdır

1967

Fred  Fidler  (Fred Fiedler)

Orientasiyaya, vəzifələrə və münasibətlərə müvafiq olan rəhbərlik nəzəriyyəsinin işləyib hazırlanmasını davam etdirmişdir

1967

Cems Tompson (James Thompson) Cey Qelbrayt (Jay Galbraith) P.Lorens (P.Lawrence) C.Lorşe (J.Lorshe)

Fəaliyyətin təşkilinin vahid, daha yaxşı yolunun olmasını qeyd etmişlər; təşkilati quruluşun situasiyalı  aspektlərinin  tədqiqini  davam etdirmişdir

1969

Karl  Veyk  (Karl Werck)

Təşkilati bir şərh edilən sıstem kımı tədqıq etmişdir

1975

Vilyam Ouçi (William Ouchi)

Firma nəzəriyyəsinin inkişafı.  Bazarın qeyri təkmilliyi-firmaların fəaliyyət səbəbləri

1975

Qenri Minsberq (Henry Mintzberq)

Təşkilati  struktura  maşınlı  bürokratiyadan «adxok»- kartiyaya qədər baxmışdır

1975 1980

Qerald Salançik (Gerald Salanchik) Cefferi  Pfetter (Geoffery Pfetter) Mişel  Kurazye (Michael Crousier)

Təşkilatlararası hakimiyyət strukturu nəzəriyyəsi

1976

Rozmari  Stuart (Rosemary Stewart)

Menecer  fəaliyyətinin müxtəlif situasiyalarda alternativ və məhdudiyyətləri, ayrı-ayrı idarəetmə vəzifələri arasındakı fərqləri tədqiq etmişdir

1980

Maykl Porter (Michael Porter)

Nisbi rəqabət strategiyası, rəqabət qabiliyyəti haqqında yeni ideyalar irəli sürmüşdür

1982

Con Kofter (John Kofter)
Con  Qabarqo  (John Gabarro)

Yuxan səviyyəli rəhbərlərin işinin tədqiq edilməsi; müxtəlif xarakteristikalar və onların vaxtında qəbul edilməsi

1982

Terens Dil  (Terence Deal)
Alan Kennedi (Alan Kennedy)

«Təşkilati davranış» və korporativ inkişafa təsir edə  biləcək  korporativ  mədəniyyət konsepsiyasını yaratmışlar

1985

Tom  Peters  (Tom Peters)

İstehlakçılara olan münasibəti insanlara olan münasibət kimi, təşkilatın heyətinə olan münasibət isə biznesin inkişafının vacib resursu kimi öyrənmişdir.