4.2.1. Fransada pul-kredit sisteminin təşəkkülü
4.2.1. Fransada pul-kredit sisteminin təşəkkülü
Karolinqlərin islahatı nəticəsində qızıl solid gümüşün 1\20 funtuna bərabər olan gümüş solidlə əvəz olundu. Qızıl solid isə xaricilərdən cərimələrin alınması üçün istifadə olunurdu. Böyük Kralın islahatı yalnız əsas pulun – dinarinin çəkisinin artmasına gətirib çıxardı. O, nə pul kəsmənin mərkəzləşməsinə, nə də dövlət sikkələrinin sərbəst hərəkətinə nail ola bilmədi. Böyük Kralın ölümündən 50 il sonra imperiya normanların hücumuna məruz qalaraq dağıldı. Lakin Böyük Kral islahatının bir tərəfi öz əhəmiyyətini uzun müddət saxladı – funt pul vahidi kimi işləməyə başladı. Ancaq o dövrdə vahid sikkəxananın olması mümkün deyildi, çünki texnikanın o vaxtkı səviyyəsi ilə bütün dövlətin pul təminatını mərkəzləşdirilmiş şəkildə həyata keçirmək olmazdı.
Fransa Karolinqlərin hesabi pul vahidlərinə varis çıxdı. Böyük məbləğlərdə olan pulların hesabı livr (funt), su (solid), denye (dinariy) ilə aparılırdı. Pul sisteminin əsasını denye təşkil edirdi. Bir livr 20 suya, bir su 12 denyeyə bərabər idi. Roma kralları kimi Frank kralları da pulların kəsilməsini mərkəzləşdirməyə çalışırdılar. Hətta udellərə parçalanma dövründə də pulların kəsilməsi mərkəzləşdirilmiş şəkildə müəyyənləşən qaydalar əsasında aparılırdı. Sonralar kral sikkəxanası iflasa uğradı və udel krallarının hər biri öz pullarını kəsməyə başladı.
«Dinari» pul vahidinin adı (və ya denye) uzun müddət ərzində saxlanıldı. Livr, solid (su) və frank əsas pul vahidləri olandan sonra da, denye xırda pul şəklində işlənirdi. Sonralar denyenin stabilliyinin və kursunun növbəli şəkildə dayanmadan gah pisləşməsi, gah da yaxşılaşması nəticəsində orta əsrlərdə qiymətlərin miqyas funksiyasını gümüşün markası yerinə yetirirdi.
IX Lüdovikin hakimiyyəti illərindən sonra (1226 -1270) pulların korlanması elə səviyyəyə çatmışdır ki, həmin vaxtı stabillik dövrü kimi xatırlayırdılar. Dinari qiymətdən düşdüyünə görə, IX Lüdovik 12 dinarilik iriləşmiş gümüş pul tətbiq etdi. Iriləşmiş gümüş pul təmiz gümüşün yox, kral gümüş markasının 1\58 hissəsini təşkil edirdi. Yeni pul qro adlandırıldı. Qronun əmələ gəlməsi inkişaf etmiş pul sisteminin əsasını qoydu: «birpullu» dövriyyə əvəzinə «ikipullu» dövriyyə yarandı. IV Filip (1268 -1314) feodal pulu ilə mübarizədə böyük nailiyyətlər qazandı. Lakin onun ölümündən sonra feodal pul kəsmə yenidən bərpa edildi və X Lüdovik bir çox feodalların pul kəsmək hüququnu tanımağa və qanunvericiliklə rəsmiləşdirməyə məcbur oldu. Qanun yalnız keyfiyyətli pullara şamil olunurdu. Əvvəlcə iriləşmiş gümüş pulların (qro), sonra isə qızıl pulların kəsilməsi kralın imtiyazı elan olundu. Lakin bəzi əyalətlər öz pullarını kəsməkdə davam edirdilər.
1337-ci ildə başlamış Yüzillik müharibə Fransanın firavanlığına son qoydu. Livrə bərabərləşdirilmiş və Xeyirxah Ioannın əsirlikdən qurtulması üçün nəzərdə tutulmuş qızıl frankın yaranması müharibənin əvvəlinə təsadüf etdi. Frank ilk dəfə 1360-cı ildə yaranmış və qısa müddət ərzində kəsilmişdi. Birinci respublika dövründə 28 termidor qanunu (1795-ci il 15 avqust) ilə frank milli pul vahidi elan edilmişdir. Lakin məhz bu dövrdə Fransanı haqlamış böyük inflyasiya real gəlirlərin 2 -4 dəfə azalmasına gətirib çıxardı. 17 jerminalda (7 aprel) I Napoleon ölkənin rəsmi pul vahidi kimi frankın tətbiq edilməsi barədə qanun qəbul etdi. Aprelin 14-də isə Fransa Bankı onun emissiya hüququnu aldı.
1780-ci illərin axırlarında XVI Lüdovikin hakimiyyəti maliyyə ilə bağlı çıxılmaz vəziyyətə düşdü. 1787-ci ildə faizlərin ödənilməsi və qısamüddətli dövlət borcunun ödənilməsi ilə bağlı büdcə xərcləri bütün xərclərin 49%-ni, hərbi xərclər 26%, kral sarayının saxlanması – 6% təşkil edirdi. Xərclərin ödənilməsi üçün kağız pullar -assiqnatlar buraxılmışdır. Assiqnatlar 1790-cı ildə qiymətdən düşmüş və 1796-cı ildə digər kağız pullarla – ərazi mandatları ilə tamamlanmışdır. Artıq 1798-ci ildə buraxılan bütün kağız pullar tamamilə qiymətdən düşmüş və möhkəm valyutaya keçid qanunvericiliklə təsbit edilmişdir.
1865-ci ildə III Napoleonun təşəbbüsü ilə Fransanın, Belçikanın, Isveçrənin və Italiyanın pul sistemlərini birləşdirən Paris konvensiyası imzalanmışdır. Bu birləşmə Latın ittifaqı adını almış və 1868-cı ildə həmin ittifaqa Vatikan və Yunanıstan, 1877-ci ildə isə Finlandiya da qatılmışlar. Ittifaq fransız frankının dəyər etalonu qismində tanınmasına və bimetallizmdən, qızılla gümüşün Fransada qəbul edilmiş 1-in 15,5-ə nisbətindən çıxış edərək, iştirakçı ölkələr tərəfindən eyni nominala və çəkiyə malik olan gümüş pulların kəsilməsinə əsaslanırdı. Latın ittifaqı ölkələrinin pul vahidləri eyni olmalı və onların tərkiblərində 0,29 q təmiz qızıl, 4,5 q təmiz gümüş olmalı idi. Iştirakçı ölkələrin qızıl və gümüş pulları ittifaqa daxil olan hər bir dövlətin ərazisində qanuni ödəniş vasitəsi qismində sərbəst şəkildə dövr edə bilirdi. Başqa sözlə, dövlətlərin pul vahidləri öz adlarını saxlayır, lakin bərabər paritetə malik olurdular. Yəni 5 fransız frankı 5 Belçika frankına, 5 Isveçrə frankına və s. bərabər idi.
Lakin Latın ittifaqının mövcudluğunun lap əvvəlindən onun pul sistemi Italiyadakı və Fransadakı kağız pulların ifrat emissiyası səbəbindən yanlışlıqlara uğradı. Gümüşün bazar dəyərinin kəskin düşməsindən sonra iştirakçı ölkələr ucuzlaşmış gümüş pulların məcburi mübadiləsində qızılın itkiləri ilə qarşılaşdılar. Gümüş pulların kəsilməsi əvvəlcə məhdudlaşdırılmış, sonra isə dayandırılmışdır. Bu isə qızıl monometallizminə (1873-cü il) keçid demək idi. Latın ittifaqının iştirakçı ölkələrinin hökumətləri Fransadan gümüş pulların qızıl tərkibinin əvəzini tələb etmiş, lakin rədd cavabı alaraq, demək olar ki, ittifaqdan çıxmışlar. Hərçənd, formal olaraq, ittifaq 1926-cı ilə qədər mövcud idi. Latın ittifaqının dağılmasının son səbəbi Birinci dünya müharibəsi dövründə və müharibədən sonrakı dövrdə iştirakçı ölkələrin pul-kredit siyasətlərindəki fərqlər və bu fərqlərin ciddi xarici və daxili şoklar fonunda milli iqtisadi maraqların ziddiyyətləri ilə kəskinləşməsi olmuşdur.
XX əsrdə Fransada pul-kredit münasibətlərinin təkamülü aşağıdakı xronologiya ilə inkişaf edirdi. 1903-cü ildə martın 20-də qəbul edilmiş qanuna görə, frankın dəyəri qiymətli metalın müəyyən miqdarına bərabər idi. 1914-cü ildə avqustun 5-də başqa qanun qəbul edilmişdir. Bu qanın Fransa Bankının banknotlarının qızıla mübadiləsini qadağan edirdi. Antiinflyasiya siyasəti nəticəsində 1928-ci ildə Fransa qızıl külçə standartını tətbiq etmək yolu ilə banknotların qızıla mübadiləsini bərpa etdi. Qızıl-külçə standartı 1936-cı ilə qədər mövcud oldu.
1939-cu ildə frank zonası qanunvericiliklə rəsmiləşdirildi. Bu zonaya başda Fransa olmaqla, fransız müstəmləkələri daxil oldu. XIX əsrin sonunda, Fransa Bankı müstəmləkə banklara emissiya təqdim edən zaman zona təşəkkül tapmağa başladı. Zonaya daxil olan ölkələrin valyutalarının stabilliyi fransız frankından asılı idi, çünki bütün iştirakçı ölkələr öz ehtiyatlarını fransız frankında və Parisdə mübadilə kurslarının sərt fiksasiyası ilə saxlamalı idilər. Fransa Bankı frank zonasının sərhədlərində monetar siyasətin ümumi uzlaşmasını həyata keçirir, zonaya daxil olan ölkələrə kömək göstərirdi.
Valyuta vahidi qismində KFA və KFP frankları istifadə olunurdu. KFA frankı (FKFA) 1945-ci ilin dekabrında Qərbi və Mərkəzi Afrikada dövriyyəyə buraxılmış və 1962-ci ilə qədər Afrikada fransız müstəmləkələrinin frankı (Colonies francaided d Afriq) adlandırılmışdır. 1962-ci ildən başlayaraq, bu frank Qərbi Afrikada - Afrika maliyyə cəmiyyətinin frankı (Communaute financiere africaine), Mərkəzi Afrikada – Maliyyə birliyinin (Cooperation Financiere en Afrique Centrale) frankı olmuşdur.
KFP (FKFP) frankı 1945-ci ilin dekabrında Yeni Kaledoniyada, fransız Polineziyasında, Uollisdə və Futunda tətbiq olunmuş və 1967-ci ilə qədər Fransanın Sakit okean müstəmləkələrinin (Colonies francaises du Pacifique) frankı adlandırılmışdır. 1967-ci ildən sonra isə Sakit okeanda fransız kontorlarının frankı olmuşdur (Compotoirs francaises du Pacifique).
Bir çox müstəmləkələr müstəqillik qazanandan sonra frank zonasından çıxdılar: Livan, Suriya, Tunis, Əlcəzair, Mərakeş və başqaları. Lakin bu ölkələrin və frank zonasının iştirakçı ölkələrinin iqtisadiyyat və ticarət strukturu indiyə qədər müstəmləkə dövrünün izini saxlayır. Bu həm istehsalata (xammal ehtiyatlarının ixracı və ərzaq, sənaye məhsullarının idxalı), həm də kommunikasiya sisteminə aiddir (bir çox hallarda, Afrikanın bir ölkəsindən digər ölkəsinə getmək üçün Londondan və ya Parisdən uçmaq lazımdır). Frank zonası Fransanın təsir sferası olaraq qalmaqdadır, lakin bu, daha çox siyasi yox, iqtisadi maraqlardır.
Həm xarici, həm də daxili faktorların təsiri ilə baş verən frankın çoxsaylı devalvasiyaları pul islahatının həyata keçirilmə zərurətini yaratdı. 1960-cı ilin əvvəlində 100 köhnə franka mübadilə olunan yeni frank tətbiq edildi. Lakin inflyasiya davam edirdi və 1969-cu ildə frank uyğun olaraq qızıla və dollara nəzərən qiymətdən düşdü. Bu isə faktiki olaraq, Bretton –Vud konfransının prinsiplərinin ləğv edilməsi demək idi. Dollar standartından mübadilə kursunun seçim sərbəstliyinə de-yure keçid 1976-cı ildə Yamaya konfransında qəbul edilmişdir.
Fransanın müasir pul dövriyyəsi aşağıdakı göstəricilərlə xarakterizə olunur. M1 aqreqatı Fransa Bankının buraxdığı banknotları, xırda pulları, o cümlədən bankların və poçt çeklər idarəsi kimi müəssisələrin sərəncamında olan bank hesablarındakı pulları daxil edir. Bu hesablardakı pullar heç bir ləngimə olmadan bilavasitə ödəniş məqsədilə istifadə oluna bilir. 1987-ci ildə dekabrın sonunda banknotlar rezidentlərin əllərində olan pul kütləsinin təqribən 14%-ni, xırda pul 1%-ni, cari poçt hesablarındakı və xəzinədə şəxsi adamların hesablarındakı məbləğ – 19%-ni, bank hesablarına yazılmış pullar -66% -ni təşkil edirdi.
M2 və M3 aqreqatları M1 aqreqatından başqa əmanətlərdə və müddətli əmanətlərdə olan pul vəsaitlərini, kassa bonlarını, depozit sertifikatlarını daxil edir. Bu vəsaitlər pul deyil, çünki onları çeklərin vasitəsilə köçürmək mümkünsüzdür, pulların çıxardılması isə müəyyən şərtlərə tabedir. Lakin həmin vəsaitlərin iki məna baxımından pula bənzərliyi var. Bir tərəfdən, onlar qısa müddət ərzində mal və xidmət bazarına buraxıla bilir, ikinci tərəfdən, faiz gətirdiklərinə görə pulları daha mükəmməl üsulla toplamaq imkanı verirlər.
2002-ci ildə yanvarın 1-də fransız frankı dövriyyədən çıxardılmış və vahid Avropa valyutası – avro ilə əvəzlənmişdi. 1957-ci ildən Avropa iqtisadi birliyinin üzvü olan Fransa Avropa birliyinin bütün islahatlarında aktiv şəkildə iştirak edərək bu hadisəyə mərhələlərlə gəlirdi. Artıq 2001-ci ildə mayın 11-də birinci avro Pessak zavodunun dəzgahından çıxdı, nağd avronun tətbiq edilmə tarixində isə Fransa dövriyyəyə 7,6 milyard pul buraxdı. Beləliklə, 2002-ci il iyulun 1-dən başlayaraq, fransız frankı artıq Fransanın qanuni ödəniş vasitəsi olmadı, onun yerini isə avro tutdu.
Həmçinin Fransa maliyyə-kredit sistemi haqqında oxuyun.
Fransa Karolinqlərin hesabi pul vahidlərinə varis çıxdı. Böyük məbləğlərdə olan pulların hesabı livr (funt), su (solid), denye (dinariy) ilə aparılırdı. Pul sisteminin əsasını denye təşkil edirdi. Bir livr 20 suya, bir su 12 denyeyə bərabər idi. Roma kralları kimi Frank kralları da pulların kəsilməsini mərkəzləşdirməyə çalışırdılar. Hətta udellərə parçalanma dövründə də pulların kəsilməsi mərkəzləşdirilmiş şəkildə müəyyənləşən qaydalar əsasında aparılırdı. Sonralar kral sikkəxanası iflasa uğradı və udel krallarının hər biri öz pullarını kəsməyə başladı.
«Dinari» pul vahidinin adı (və ya denye) uzun müddət ərzində saxlanıldı. Livr, solid (su) və frank əsas pul vahidləri olandan sonra da, denye xırda pul şəklində işlənirdi. Sonralar denyenin stabilliyinin və kursunun növbəli şəkildə dayanmadan gah pisləşməsi, gah da yaxşılaşması nəticəsində orta əsrlərdə qiymətlərin miqyas funksiyasını gümüşün markası yerinə yetirirdi.
IX Lüdovikin hakimiyyəti illərindən sonra (1226 -1270) pulların korlanması elə səviyyəyə çatmışdır ki, həmin vaxtı stabillik dövrü kimi xatırlayırdılar. Dinari qiymətdən düşdüyünə görə, IX Lüdovik 12 dinarilik iriləşmiş gümüş pul tətbiq etdi. Iriləşmiş gümüş pul təmiz gümüşün yox, kral gümüş markasının 1\58 hissəsini təşkil edirdi. Yeni pul qro adlandırıldı. Qronun əmələ gəlməsi inkişaf etmiş pul sisteminin əsasını qoydu: «birpullu» dövriyyə əvəzinə «ikipullu» dövriyyə yarandı. IV Filip (1268 -1314) feodal pulu ilə mübarizədə böyük nailiyyətlər qazandı. Lakin onun ölümündən sonra feodal pul kəsmə yenidən bərpa edildi və X Lüdovik bir çox feodalların pul kəsmək hüququnu tanımağa və qanunvericiliklə rəsmiləşdirməyə məcbur oldu. Qanun yalnız keyfiyyətli pullara şamil olunurdu. Əvvəlcə iriləşmiş gümüş pulların (qro), sonra isə qızıl pulların kəsilməsi kralın imtiyazı elan olundu. Lakin bəzi əyalətlər öz pullarını kəsməkdə davam edirdilər.
1337-ci ildə başlamış Yüzillik müharibə Fransanın firavanlığına son qoydu. Livrə bərabərləşdirilmiş və Xeyirxah Ioannın əsirlikdən qurtulması üçün nəzərdə tutulmuş qızıl frankın yaranması müharibənin əvvəlinə təsadüf etdi. Frank ilk dəfə 1360-cı ildə yaranmış və qısa müddət ərzində kəsilmişdi. Birinci respublika dövründə 28 termidor qanunu (1795-ci il 15 avqust) ilə frank milli pul vahidi elan edilmişdir. Lakin məhz bu dövrdə Fransanı haqlamış böyük inflyasiya real gəlirlərin 2 -4 dəfə azalmasına gətirib çıxardı. 17 jerminalda (7 aprel) I Napoleon ölkənin rəsmi pul vahidi kimi frankın tətbiq edilməsi barədə qanun qəbul etdi. Aprelin 14-də isə Fransa Bankı onun emissiya hüququnu aldı.
1780-ci illərin axırlarında XVI Lüdovikin hakimiyyəti maliyyə ilə bağlı çıxılmaz vəziyyətə düşdü. 1787-ci ildə faizlərin ödənilməsi və qısamüddətli dövlət borcunun ödənilməsi ilə bağlı büdcə xərcləri bütün xərclərin 49%-ni, hərbi xərclər 26%, kral sarayının saxlanması – 6% təşkil edirdi. Xərclərin ödənilməsi üçün kağız pullar -assiqnatlar buraxılmışdır. Assiqnatlar 1790-cı ildə qiymətdən düşmüş və 1796-cı ildə digər kağız pullarla – ərazi mandatları ilə tamamlanmışdır. Artıq 1798-ci ildə buraxılan bütün kağız pullar tamamilə qiymətdən düşmüş və möhkəm valyutaya keçid qanunvericiliklə təsbit edilmişdir.
1865-ci ildə III Napoleonun təşəbbüsü ilə Fransanın, Belçikanın, Isveçrənin və Italiyanın pul sistemlərini birləşdirən Paris konvensiyası imzalanmışdır. Bu birləşmə Latın ittifaqı adını almış və 1868-cı ildə həmin ittifaqa Vatikan və Yunanıstan, 1877-ci ildə isə Finlandiya da qatılmışlar. Ittifaq fransız frankının dəyər etalonu qismində tanınmasına və bimetallizmdən, qızılla gümüşün Fransada qəbul edilmiş 1-in 15,5-ə nisbətindən çıxış edərək, iştirakçı ölkələr tərəfindən eyni nominala və çəkiyə malik olan gümüş pulların kəsilməsinə əsaslanırdı. Latın ittifaqı ölkələrinin pul vahidləri eyni olmalı və onların tərkiblərində 0,29 q təmiz qızıl, 4,5 q təmiz gümüş olmalı idi. Iştirakçı ölkələrin qızıl və gümüş pulları ittifaqa daxil olan hər bir dövlətin ərazisində qanuni ödəniş vasitəsi qismində sərbəst şəkildə dövr edə bilirdi. Başqa sözlə, dövlətlərin pul vahidləri öz adlarını saxlayır, lakin bərabər paritetə malik olurdular. Yəni 5 fransız frankı 5 Belçika frankına, 5 Isveçrə frankına və s. bərabər idi.
Lakin Latın ittifaqının mövcudluğunun lap əvvəlindən onun pul sistemi Italiyadakı və Fransadakı kağız pulların ifrat emissiyası səbəbindən yanlışlıqlara uğradı. Gümüşün bazar dəyərinin kəskin düşməsindən sonra iştirakçı ölkələr ucuzlaşmış gümüş pulların məcburi mübadiləsində qızılın itkiləri ilə qarşılaşdılar. Gümüş pulların kəsilməsi əvvəlcə məhdudlaşdırılmış, sonra isə dayandırılmışdır. Bu isə qızıl monometallizminə (1873-cü il) keçid demək idi. Latın ittifaqının iştirakçı ölkələrinin hökumətləri Fransadan gümüş pulların qızıl tərkibinin əvəzini tələb etmiş, lakin rədd cavabı alaraq, demək olar ki, ittifaqdan çıxmışlar. Hərçənd, formal olaraq, ittifaq 1926-cı ilə qədər mövcud idi. Latın ittifaqının dağılmasının son səbəbi Birinci dünya müharibəsi dövründə və müharibədən sonrakı dövrdə iştirakçı ölkələrin pul-kredit siyasətlərindəki fərqlər və bu fərqlərin ciddi xarici və daxili şoklar fonunda milli iqtisadi maraqların ziddiyyətləri ilə kəskinləşməsi olmuşdur.1939-cu ildə frank zonası qanunvericiliklə rəsmiləşdirildi. Bu zonaya başda Fransa olmaqla, fransız müstəmləkələri daxil oldu. XIX əsrin sonunda, Fransa Bankı müstəmləkə banklara emissiya təqdim edən zaman zona təşəkkül tapmağa başladı. Zonaya daxil olan ölkələrin valyutalarının stabilliyi fransız frankından asılı idi, çünki bütün iştirakçı ölkələr öz ehtiyatlarını fransız frankında və Parisdə mübadilə kurslarının sərt fiksasiyası ilə saxlamalı idilər. Fransa Bankı frank zonasının sərhədlərində monetar siyasətin ümumi uzlaşmasını həyata keçirir, zonaya daxil olan ölkələrə kömək göstərirdi.
Valyuta vahidi qismində KFA və KFP frankları istifadə olunurdu. KFA frankı (FKFA) 1945-ci ilin dekabrında Qərbi və Mərkəzi Afrikada dövriyyəyə buraxılmış və 1962-ci ilə qədər Afrikada fransız müstəmləkələrinin frankı (Colonies francaided d Afriq) adlandırılmışdır. 1962-ci ildən başlayaraq, bu frank Qərbi Afrikada - Afrika maliyyə cəmiyyətinin frankı (Communaute financiere africaine), Mərkəzi Afrikada – Maliyyə birliyinin (Cooperation Financiere en Afrique Centrale) frankı olmuşdur.
KFP (FKFP) frankı 1945-ci ilin dekabrında Yeni Kaledoniyada, fransız Polineziyasında, Uollisdə və Futunda tətbiq olunmuş və 1967-ci ilə qədər Fransanın Sakit okean müstəmləkələrinin (Colonies francaises du Pacifique) frankı adlandırılmışdır. 1967-ci ildən sonra isə Sakit okeanda fransız kontorlarının frankı olmuşdur (Compotoirs francaises du Pacifique).
Bir çox müstəmləkələr müstəqillik qazanandan sonra frank zonasından çıxdılar: Livan, Suriya, Tunis, Əlcəzair, Mərakeş və başqaları. Lakin bu ölkələrin və frank zonasının iştirakçı ölkələrinin iqtisadiyyat və ticarət strukturu indiyə qədər müstəmləkə dövrünün izini saxlayır. Bu həm istehsalata (xammal ehtiyatlarının ixracı və ərzaq, sənaye məhsullarının idxalı), həm də kommunikasiya sisteminə aiddir (bir çox hallarda, Afrikanın bir ölkəsindən digər ölkəsinə getmək üçün Londondan və ya Parisdən uçmaq lazımdır). Frank zonası Fransanın təsir sferası olaraq qalmaqdadır, lakin bu, daha çox siyasi yox, iqtisadi maraqlardır.
Həm xarici, həm də daxili faktorların təsiri ilə baş verən frankın çoxsaylı devalvasiyaları pul islahatının həyata keçirilmə zərurətini yaratdı. 1960-cı ilin əvvəlində 100 köhnə franka mübadilə olunan yeni frank tətbiq edildi. Lakin inflyasiya davam edirdi və 1969-cu ildə frank uyğun olaraq qızıla və dollara nəzərən qiymətdən düşdü. Bu isə faktiki olaraq, Bretton –Vud konfransının prinsiplərinin ləğv edilməsi demək idi. Dollar standartından mübadilə kursunun seçim sərbəstliyinə de-yure keçid 1976-cı ildə Yamaya konfransında qəbul edilmişdir.Fransanın müasir pul dövriyyəsi aşağıdakı göstəricilərlə xarakterizə olunur. M1 aqreqatı Fransa Bankının buraxdığı banknotları, xırda pulları, o cümlədən bankların və poçt çeklər idarəsi kimi müəssisələrin sərəncamında olan bank hesablarındakı pulları daxil edir. Bu hesablardakı pullar heç bir ləngimə olmadan bilavasitə ödəniş məqsədilə istifadə oluna bilir. 1987-ci ildə dekabrın sonunda banknotlar rezidentlərin əllərində olan pul kütləsinin təqribən 14%-ni, xırda pul 1%-ni, cari poçt hesablarındakı və xəzinədə şəxsi adamların hesablarındakı məbləğ – 19%-ni, bank hesablarına yazılmış pullar -66% -ni təşkil edirdi.
M2 və M3 aqreqatları M1 aqreqatından başqa əmanətlərdə və müddətli əmanətlərdə olan pul vəsaitlərini, kassa bonlarını, depozit sertifikatlarını daxil edir. Bu vəsaitlər pul deyil, çünki onları çeklərin vasitəsilə köçürmək mümkünsüzdür, pulların çıxardılması isə müəyyən şərtlərə tabedir. Lakin həmin vəsaitlərin iki məna baxımından pula bənzərliyi var. Bir tərəfdən, onlar qısa müddət ərzində mal və xidmət bazarına buraxıla bilir, ikinci tərəfdən, faiz gətirdiklərinə görə pulları daha mükəmməl üsulla toplamaq imkanı verirlər.
2002-ci ildə yanvarın 1-də fransız frankı dövriyyədən çıxardılmış və vahid Avropa valyutası – avro ilə əvəzlənmişdi. 1957-ci ildən Avropa iqtisadi birliyinin üzvü olan Fransa Avropa birliyinin bütün islahatlarında aktiv şəkildə iştirak edərək bu hadisəyə mərhələlərlə gəlirdi. Artıq 2001-ci ildə mayın 11-də birinci avro Pessak zavodunun dəzgahından çıxdı, nağd avronun tətbiq edilmə tarixində isə Fransa dövriyyəyə 7,6 milyard pul buraxdı. Beləliklə, 2002-ci il iyulun 1-dən başlayaraq, fransız frankı artıq Fransanın qanuni ödəniş vasitəsi olmadı, onun yerini isə avro tutdu.
Həmçinin Fransa maliyyə-kredit sistemi haqqında oxuyun.
