Ağ Hun və Qərbi Hun dövləti
Ağ Hun və Qərbi Hun dövləti
Böyük Hun dövlətinin dağılmasından sonra hunların bir hissəsi Qərbi Türküstan ətrafına köç etdi və IV əsrdə Ağ Hun dövləti yarandı. Ağ Hun dövlətinə aiddir:
Qərbi Hun dövləti (IVəsr-470) Qeyd: Atillanın ölümü Qərbi Hun dövlətinin tənəzzülünü gücləndirdi. Daxili çəkişmələr və hakimiyyət üğrunda mübarizə nəticəsində Qərbi Hun dövləti süqut etdi.
* “Orta Şərq hunları” adlanması;
* Eftalit dövləti kimi tanınması (V əsrdən);
* Ağsuvar xanın dövründə Sasanilərin asılı hala salınması;
* Şimal-Şərqi Hindistanın tabe edilməsi;
* I Göytürk dövləti ilə toqquşması;
* Sasanilər və Göytürklərin birləşmiş qüvvələri tərəfindən məğlub edil-məsi (567-ci il);
* Toxar yazısından istifadə edilməsi;
* Kabil və Sakala şəhərlərinin paytaxt olması.
Böyük Hun dövlətinin dağılmasından sonra hun tayfalarının qərbə doğru hərəkəti başladı. Bu hadisə tarixdə “ Xalqların böyük köçü” adlanır. Qərbə doğru hərəkət edən hunlar:
* Alanları məğlub etdilər (370-ci il);
* Ostqotları məğlub etdilər (371-375-ci illər);
* Krımı ələ keçirərək quldarlıq qaydalarına zərbə vurdular;
* Vestqutları məğlub etdilər(vestqot hökmdarı Atanarix hunlara qarşı “Atanarix sədləri”ni qurdu).
Atillanın hakimiyyəti illərində hun işqalları gücləndi. O, Bizansa qarşı I Balkan səfərini təşkil etdi və Konstans müqaviləsi bağlandı. Müqaviləyə görə:
* Bizans hunlara hər il 700 librə qızıl pul verməli idi;
* Bizans hunlara tabe olan xalqlarla heç bir əlaqə saxlamamlı idi;
* Hunlardan Bizansa sığınmış qaçqınlar geri qaytarılmalı və yaxud onların hər biri üçün 8 librə qızıl verilməli idi.
447-ci ildə Atilla II Balkan səfərinə çıxdı və müqavilə bağladı. Müqaviləyə görə;
* Bizans hərbi təzminat kimi altı min librə ödəməli idi;
* Konstans müqaviləsi yenidən bərpa olunmalı idi;
* Bizans hunlara tabe olan tayfalar arasında pozuculuq fəaliyyətlərin-dən əl çəkməli idi.
