investisiya layihələri kateqoriyası üzrə məqalələr

1. “İnvestisiya edəcəyiniz şirkətlər haqqında çoxlu məlumat əldə edin”
Səhm almaqda əsas məqsəd şirkət dəyər qazanan zaman mənfəət əldə etməkdir. Lakin bir şirkətdən səhm alan zaman o şirkətə ortaq olmuş olursunuz. Heç kim xidmətlərini, məhsullarını, nə vəziyyətdə olduğunu bilmədiyi şirkətə ortaq olmaz istəməz. Bu səbəblə Peter Linçə görə səhm alan zaman şirkət haqqında geniş məlumat əldə edilməlidir.

2. “Tanımadığınız şirkətlərə investisiya etməyin”
Linç tanımadığınız şirkətlərə sərmayə yatırmağın çox riskli olduğunu söyləyir. Tanınan və bilinən bir çox şirkətin, adı-sanı və nə etdiyi bəlli olmayan şirkətlərə nəzərən daha zəmanətli olduğu bir faktdır.

Investisiya ehtiyatları və ya kapitalın dövriyyəsini daha dərindən təhlil etdikdə aydın olur ki, onun ayrı-ayrı hissələri müxtəlif sürətlə dövr edir və özlərinin də­yə­rini is-tehsal olunan məhsulların üzərinə eyni cür keçirmirlər. Buna uyğun olaraq kapitalı iki yerə bölmək olar: 1) Əsas kapital; 2) Dövriyyə kapitalı.
Investisiya əmtəələrinin  istehsal prosesində uzun müddət işti­rak edən, öz dəyərini hazırlanan məhsulların üzərinə xidmət etdikləri müddət ərzində hissə-hissə, tədriclə keçirən, yararsız vəziyyətə düşüb təsər­rü­fatdan çıxana qədər ilkin (natural) formasını saxlayan hissəsinə əsas kapital deyilir. Bunlara binalar, tikililər, qurğular, maşınlar, ava­dan­lıq­lar, nəqliyyat vasitələri və s. daxildir.

İstər uğurlu, istərsə də hələ ilk addımlarını atan biznes üçün bank krediti tələb oluna bilər. Bank kreditinin xüsusiyyətləri nədən ibarətdir, onu maksimum sərfəli şərtlərlə necə götürmək olar və nəyə diqqət yetirmək lazımdır?

Biznes nə qədər şəffaf olarsa, kredit almaq da bir o qədər asan olar 

Bank biznesi ən sadə və eyni zamanda, ən mürəkkəb bir biznesdir. Banklar pulu satın alır (depozitlər qəbul edir) və həmin pulu arzu edən şəxslərə satırlar (kreditlər verirlər). Bu cür fəaliyyət maksimum dərəcədə ehtiyatlı olmağı, hər şeyi ölçüb-biçməyi və ətraflı düşünməyi tələb edir.   

Balıq təmiz suyu sevdiyi kimi, maliyyə də şəffaflıq sevir. Ona görə də, biznesiniz nə qədər aydın və şəffaf olarsa, kredit almaq şansınız da bir o qədər yüksək olar. Sadəcə, özünüzü bankirin yerində təsəvvür edərək öz-özünüzdən soruşun: «Siz kimə kredit verərdiniz?» Qanuni, aydın, şəffaf biznes sahibinə, yoxsa vergi ödəməyən və öz biznesindən yalnız özü baş çıxaran ərizəçiyə? Fikrimizcə, cavab aydındır.

Əgər biznesmen öz fəaliyyətini hüquqi şəxs yaratmadan həyata keçirə bilirsə, şirkət onun nəyinə gərəkdir və buradan o, nə mənfəət əldə edir? İlk baxışdan, bu sualın cavabı aydındır və hüquqi şəxsin yaradılmasında tələbat aktual deyil. Amma sizi məhdud məsuliyyətli cəmiyyət (MMC) və ya səhmdar cəmiyyət (SC) yaratmağa sövq edə biləcək iki əhəmiyyətli səbəb var.

Qeydiyyatın zəruriliyinin ilk səbəbi — sizin daşınar və daşınmaz əmlakınızın mülkiyyət iddialarından qorumaqdır. Şəxsi şirkətin qeydiyyatı, dövlətin və ya üçüncü şəxslərin iddialarından müdafiə və ya sığorta növüdür. Fərz edək ki, siz hüquqi şəxs yaratmadan bizneslə məşğul olursunuz. Kreditorlar sizin bütün daşınar və daşınmaz əmlakınıza (avtomobilinizə, mənzilinizə, torpaq sahənizə) cərimə tətbiq edə bilər.

Firmanın qeydiyyatının zəruriliyinin ikinci səbəbi ƏDV ödənişi ilə bağlıdır. Bəzi hallarda sizdən bu verginin ödəyicisi olmaq və ƏDV məbləği göstərilməklə, qaimələri təqdim etmək hüququna malik olmaq tələb ediləcək. Məsələn, ƏDV ödəyiciləri ilə işləməkdən mənfəət əldə edən iri korporasiyalara mal satarkən və ya xidmət göstərərkən bu cür məsələ meydana çıxa bilər.  

İstər uğurlu, istərsə də hələ ilk addımlarını atan biznes üçün bank krediti tələb oluna bilər. Bank kreditinin xüsusiyyətləri nədən ibarətdir, onu maksimum sərfəli şərtlərlə necə götürmək olar və nəyə diqqət yetirmək lazımdır?

Biznes nə qədər şəffaf olarsa, kredit almaq da bir o qədər asan olar

Bank biznesi ən sadə və eyni zamanda, ən mürəkkəb bir biznesdir. Banklar pulu satın alır (depozitlər qəbul edir) və həmin pulu arzu edən şəxslərə satırlar (kreditlər verirlər). Bu cür fəaliyyət maksimum dərəcədə ehtiyatlı olmağı, hər şeyi ölçüb-biçməyi və ətraflı düşünməyi tələb edir.

Balıq təmiz suyu sevdiyi kimi, maliyyə də şəffaflıq sevir. Ona görə də, biznesiniz nə qədər aydın və şəffaf olarsa, kredit almaq şansınız da bir o qədər yüksək olar. Sadəcə, özünüzü bankirin yerində təsəvvür edərək öz-özünüzdən soruşun: «Siz kimə kredit verərdiniz?» Qanuni, aydın, şəffaf biznes sahibinə, yoxsa vergi ödəməyən və öz biznesindən yalnız özü baş çıxaran ərizəçiyə? Fikrimizcə, cavab aydındır.

Maliyyə analizində, layihənin quruluş və fəaliyyət illərində, istifadə edəcəyi kapital həcmi ilə çəkilən xərclərin hesablanması nəzərdə tutulur. Aşağıdakı cədvəl bir nümunə olaraq verilir:

İnvestisiyaların hazırlanmasında ilk addım ölkə daxili və xarici bazarların analiz edilməsidir. Bu analiz mərhələsi böyük bir vaxt tələb edir. Qurulacaq müəssisənin böyük və kiçikliyi nəzərə alınaraq, müxtəlif müddətli bazar analizi aparılır. Əlində müəyyən bir kapitala sahib olan şəxs, hər hansı bir məqsədlə investisiyaya getmək istəyirsə (xüsusilə uzunmüddətli investisiya) planlı və diqqətli bir şəkildə bazar mühitini araşdırmalıdır. Çünki, müasir dövr dinamik və böyük təsirə malik olan bir dövrdür. Siyasi amillərin ön planda olması hər bir fəaliyyətə ciddi yanaşmağı tələb edir.

İnsanlar əldə etdikləri gəlirlərin bir hissəsini ehtiyaclarına aid olan xərclərə sərf edirlər və digər bir hissəsini isə əlavə gəlir əldə etmək üçün bazara çıxardırlar.
Bu bazarlara, maliyyə bazarları deyilir. Maliyyə bazarlarını aşağıdakı kimi sinifləndirmək olar:
1. Əl dəyişən fondların tələb edənlərdə qalma müddətinə görə
a) Nağd Pul bazarları; qısa müddətli, əsasən 1 il müddətli fondların əl dəyişdirildiyi bazarlardır,
b) Kapital bazarları; uzun müddətli və davamlı olaraq fondların işlədiyi bazarlardır. Nağd Pul bazarlarının təşkilatlı bazar hissəsinin əsas quruluşları “Ticarət Bankları", kapital bazarlarının təşkilatlı bazar hissəsinin əsas quruluşları isə, «Qiymətli Kağızlar Birjası»dır.
2. Rəsmi bir bazarın olub — olmamasına görə
1) Təşkilatlı maliyyə bazarları
2) Sərbəst maliyyə bazarları
Nağd pul bazarlarındakı təşkilatlı maliyyə bazarlarına misal olaraq:
— Ticarət bankları,
Kapital bazarlarındakı təşkilatlı maliyyə bazarına aid misallar:
— Qiymətli kağızlar birjası
Maliyyə bazarlarındakı fond sahibləri, bu fondları müəyyən bir müddətə, qiymətlə və sənəd qarşılığında əllərində tutaraq, fəaliyyət göstərirlər. Bu sənədlər; «Qiymətli Kağızlar», kapital bazarlarında isə «Hissə sənədi» və «Təhvil» kimi istifadə edilir.

Müəllif İnvestisiya layihələrinin hazırlanması və qiymətləndirilməsi
Müəllif Ayhan Erdal, Yaşar Kərimov

İnvestisiyanı müxtəlif cür sinifləndirmək olar. Sinifləndirmə aşağıdakı kimidir:

İNVESTİSİYA NÖVLƏRİ
1. Ümumi
2. Portfel tipli investisiya qoyuluşu
3. Tək və çox məqsədli
4. Sektorlara görə
5. İstehsal və qeyri-istehsal təyinatlı
6. Zamana görə
7. Asılı olduqları fəaliyyət sahələrinə görə
8. Xüsusiyyətlərinə görə

İnvestisiyanı riyazi (quantitative) və şifahi (qualitative) modellərə və zamana görə geniş bir şəkildə sinifləndirmək mümkündür;
1) Riyazi modellərə əsaslanan (quantitative, rəqəmlərlə ifadə edilə bilən)
a) Xammal və hazır məhsula görə (real investisiyalar)
b) Avadanlıqlara görə
— İlkin (yeni) investisiyalar,
— Yeniləmə,
— Genişlətmə,
— Modernləşdirmə
— Strateji
c) Formasına görə,
— Yeni, marjinal, tamamlayıcı, məhdud investisiyalar