Uşaq ədəbiyyatı kateqoriyası üzrə məqalələr

Günlərin birində Tülkü ilə Kirpi söhbət edirdilər. Birdən otların arasından bir İlan çıxdı. Tülkü qorxusundan tir-tir əsdi, Kirpiyə yalvarmağa başladı:
– Amandır, Kirpi qardaş, məni bu əfi İlanın əlindən qurtar.

Kirpi İlanı öldürdü. Tülkü ölmüş İlanı yabanın ucuna keçirib meşəyə gətirdi. Meşədəki heyvanlar – Şir, Ayı, Canavar, Pələng və Çaqqal Tülkünün başına yığışdılar. Tülkü ölmüş İlanı onlara göstərib özünü tərifləməyə başladı:

Mən bir uşaq tanıyıram, hörmətli bir ailədəndir. Atası, anası onu çox sevir, əzizləyir, bir sözünü iki eləmir. İstədiyini alır, istədiyi yerə göndərir, handa bir qəşəng, bahalı libas geyindirir, addımbaşı sağına-soluna keçir, kefini soruşurlar:
— Necəsən, bala, indi ürəyin nə istəyir?
Əslinə baxsan, haqqı demək lazımdır, işlərin çoxunu ata-anadan qabaq bacılar eləyir. Bacı insan üçün böyük nemətdir, illah da ki bir qardaş olasan!

Biri vardı, biri yoxdu, rəngbərəng dünyamızda balaca boz bir böcək vardı. Rəngi diqqəti cəlb etmədiyinə görə heç kim onun varlığını hiss etmirdi və böcək tənhalıqdan çox sıxılırdı. Bu balaca böcək çox zəhmətkeş idi. Hamıya kömək edirdi, amma heç kim onun əməyini qiymətləndirmirdi. Bütün həşəratlar parlaq rəngləri ilə öyünür, boz böcəyi saya salmırdılar. 

Balaca böcək qüssələnirdi: “Bu necə ola bilər! Allah çox müdrik və səxavətlidir. Yəni o mənə bir az rəng verməyəcək ?” Səhər boz böcək mehriban bir təmasdan oyandı. Günəş şəfəqləri ilə ona sığal çəkərək nəvazişlə deyirdi: “Əziz balam, sən özünə, öz gücünə inan! Sən qeyri-adi böcəksən. Hər şey yaxşı olacaq!”.

Çiynində baltası kəndli gedirdi, 
Pöhrcə bir Ağac kəndliyə dedi: 
«Əzizim, dövrəmdə nə ağac var,sən 
Çox yaxşı olar ki, bir-bir kəsəsən; 
Rahatca boy ata bilmirəm artıq, 
Nə günəş görürəm, nə də ki işıq, 
Köküm rişə ata bilmir torpağa, 
Küləklər də düşüb məndən uzağa, 
Heç məni axtarıb-araya bilmir, 
Tağ hörüb gövdəmə sarıya bilmir,

Çox qədim zamanlarda bir qoca qadın yaşayardı. Qadının gözünün ağı — qarası bircə oğlu vardı. Onlar meşədə bir komada yaşayardılar. Güzəranları çox ağır idi. Çox vaxt yeməyə bir parça çörək də tapmazdılar.

Oğlanın on iki yaşı tamam olan kimi anası onu uzaqlara, varlı bir evə nökərçiliyə yolladı. Oğlan mal-qaranı və qoyunları otarmağa başladı.
Bir il keçdi, oğlan bir ere zəhmət haqqı aldı, ikinci il üçün də eyni haqq aldı, üçüncü il də o birilərindən fərqlənmədi. O zaman oğlan üç il üçün bütün qazancını götürüb ağaları ilə sağollaşdı və evlərinə yola düşdü.

Oğlan sevinə-sevinə yol gedir, bu mahnını oxuyurdu:
— Üç il dalbadal çalışdım,
Üç dənə mis pul qazandım,
Sevincliyəm, çox şadam!
Gör necə də varlıyam!

Bir kəndli çəməndə ot biçirdi. Yorulub əldən düşdü və kolların yanında oturub dincini almaq istədi. Bağlamasını açıb yeməyə başladı. Elə bu vaxt meşədən ac bir canavar çıxdı. Gördü ki, kolların yanında bir kəndli oturub nəsə yeyir. Canavar ona yaxınlaşdı və soruşdu:
-Nə yeyirsən?
-Çörək, — deyə kəndli cavab verdi.
-Dadlıdır?
-Çox dadlıdır!
-Mənə də bir az ver dadına baxım.
-Buyur!

Kəndli çörəkdən bir parça kəsdi və canavara verdi. Çörək canavarın xoşuna gəldi. О dedi:
-Mən də hər gün çörək yemək istəyirəm.

Məşhur uşaq yazıçısı Enid Bliton 11 avqust 1897-ci ildə Londonda anadan olub. Ailənin ən böyük uşağı olan Bliton 1907-1915-ci illərdə Bekkenhemdəki Sent-Kristofer məktəbində təhsil alıb. Məktəb əlaçısı idi və oxuduğu müddətdə «Headgirl» adını qazanıb. Bliton çox gözəl piano çala bilirdi.

Liseyi bitirdikdən sonra müəllim olmağa qərar verən Bliton, universitetdə olarkən musiqi məşğələlərini buraxıb. Boş zamanlarında yazıçılıq etməyə başlayıb və 1922-ci ildə ilk əsəri olan və uşaqlar üçün nəzərdə tutulan «Uşaq pıçıltıları» kitabı nəşr olunub.

Bliton əsərlərində əsas qəhrəman kimi uşaqları seçirdi. 3 tipdə əsər yazırdı:

Donald Bisset — ingilis yazıçısı, aktyoru, rəssamı və televiziya aparıcısı idi. Onun əsərləri gənc oxuculara ünvanlanan kiçik hekayələrdir. Ömrü boyunca Donald Bisset yüzdən çox qısa nağıllar yazıb. «Unudulmuş ad günü» bir çox ölkədə tanınan ingilis müəllifin əsərlərindən biridir.

Donald Bisset 1910-cu ildə anadan olub. Əsgərlik illərində baş leytenant rütbəsi ilə Royal Artilleriyada xidmət edən ingilis aktyor və yazarın həyatı haqqında çox az şey bilinir. Məlumdur ki, o, gənclikdə at sürməyi çox sevirdi, filmlərdə rol oynayır və televiziya şousularına rəhbərlik edirdi.

1946-cı ildə o, həyatını kino aləminə həsr etməyə başladı. Ömrünün müxtəlif dövrlərində Donald Bisset, altmış dörd televiziya layihəsində iştirak etdi.

Bir yeni il gecəsi idi. Dondurucu, qovurucu bir soyuq vardı. Yoldan keçənlər paltolarının yaxasını qaldırmışlar, şallarına bürünmüşlər, sürətli sürətli gedirdilər. Kimi evinə gecikmiş, tələsik gedir, kimi bir əyləncə yerinə gedirdi. Uşaqlar qaçırlar, bir-birlərinə qartopu atırdılar. Gecənin zövqünü ən çox onlar çıxarırdılar. Qəhqəhələrlə gülürlər, sevinclə qışqırırdılar. Tək bir uşaq vardı ki, gəlib keçənlər onun fərqində deyildilər. Kiçik bir qız uşağı. Başı açıq, paltarı yamaq içində, yoxsul bir qızcığaz. Bir qapının önünə büzülmüş, çılpaq ayaqlarını altına almışdı. Soyuqdan göyərmiş, tir-tir titrəyirdi. Üzərində oturduğu daş pillə də buz kimi idi.

Qızcığaz da sanki donmuş, bir buz parçası kəsilmişdi. Geniş qutunun içində sıralanmış kibrit qutularına baxarkən gözləri yaşarırdı. Bəli, bu bir kibritçi qız idi. O gün bir tək qutu kibrit belə sata bilməmişdi. Satsa, bir neçə qəpik pul qazansa, qalxıb evinə gedər, anasıyla birlikdə heç olmazsa bir kasa isti şorba içərdi. Gedə bilmirdi, çünki o gün heç kibrit sata bilmədiyini anasına söyləməkdən çəkinirdi. Soyuqdan, kədərindən titrəyən batıq, incəcik səsiylə «Kibrit var, kibrit» — deyə qışqırırdı. Küçədən keçənlərin heç biri başını çevirib baxmırdı…

Süleyman Sani Axundov dramaturq, jurnalist, uşaq yazıçısı və pedaqoq kimi tanınır. O, ədəbiyyatda eyni soyadını daşıyan Mirzə Fətəli Axundovdan fərqlənmək üçün ərəbcə “ikinci” mənasını verən “Sani” sözünü təxəllüs götürüb. Süleyman Sani Axundov 1875-ci il oktyabrın 3-də Şuşada yoxsullaşmış bəy ailəsində dünyaya göz açıb.

Qori Müəllimlər Seminariyasında təhsilini başa vuraraq, 1894-cü ildən Bakının məktəblərində uzun illər dərs deyib. Çar hakimiyyəti dövründə əsl maarifçi kimi xalqın övladlarının təhsil alması üçün əlindən gələni əsirgəməyib. S.S.Axundov 1906-cı ildə Azərbaycan müəllimlərinin Bakıda keçirilən I qurultayında fəal iştirak edib və ərəb əlifbasını islah üçün təkliflər irəli sürüb. O, pedaqoji sahədə həmkarları ilə birlikdə “İkinci il” dərsliyini tərtib edib. 

S.S.Axundovun ədəbi yaradıcılığına dram, komediya və hekayələr daxildir. 1899-cu ildə yazdığı “Tamahkar” adlı ilk komediyasında yaratdığı xəsis obrazı vasitəsilə köhnə adət-ənənələri, tamahkarlığı tənqid edib.