elektron biznes kateqoriyası üzrə məqalələr

Qlobal ödəniş texnologiyalarının lideri sayılan “Mastercard” şirkəti “Sizin Market” və “Banu” supermarketləri ilə birgə Naxçıvanda yeni kampaniyaya start verib.
Kampaniya çərçivəsində 20 AZN və ya daha yüksək məbləğdə alış-verişini “Mastercard” və ya “Maestro” kartları ilə ödəyən bütün müştərilər marketdə təklif edilən hədiyyələrdən birinə sahib olacaqlar. Hədiyyə almaq üçün “Mastercard” və “Maestro” kartlarının istifadəçiləri Müştəri Xidmətləri masasına yaxınlaşıb, əməkdaşlara ödəniş qəbzini təqdim etməlidirlər. Kampaniya noyabrın 8-dən bu ilin sonunadək davam edəcək. “Mastercard” və “Maestro” kartlarının sahibləri aksiyadan gündə bir dəfə yararlana bilərlər.

“Marketplace”  – Məhsul və xidmətlərin çoxsaylı müxtəlif şirkətlər tərəfindən təqdim edildiyi onlayn alış-veriş saytıdır. Avropa, ABŞ və Çində çox geniş yayılmış bu biznes modeli Unimall.az sayəsində artıq Azərbaycanda da populyarlıq qazanır.
“Marketplace” modeli sayt ilə əməkdaşlıq edən şirkətlərə nə qazandırır:

1. Fiziki mağaza açmadan onlayn biznes qurma imkanı
2. Marketinq xərclərinə qənaət
3. Alıcı qarşısında güvən
4. Spesifik hədəf kütləsinə çatma imkanı

Çoxlarımızın evində körpə var, ya da yaxın gələcəkdə körpə olacaqJ
Körpə olan evdə isə oyuncaqların olması mütləqdir. Oyuncaqlar uşağın həm fiziki, həm də əqli inkişafını sürətləndirir, onların fantaziyasını genişləndirir.
Pedaqoqlar deyir ki, uşağın böyüməsində onun validenylərdindən sonra ikinci əsas rolu məhz oyuncaqlar tutur.

Yaşına uyğun oyuncaq seçilsə, körpənin zəka inkişafına böyük təkan vermiş oluruq. Uşağın ad günündə də oyuncaqdan yaxşı hədiyyə tapmaq çətindir.
Bəs yaxşı,oyuncağı hardan və necə almalı?

Azərbaycanda ən yaxşı internet-maqazin olmaq. Məhz bu məqsədi alsevin.az saytının yaradıcıları öz qarşılarına qoyublar.

Saytın adı yaddaqalandır: Al+sevin=alsevin.az. Bir tərəfdən sayt çox sadədir və xarici  xarici internet-dükanlarda olan mürəkkəb funksiyalar burda yoxdur. Digər tərəfdən saytın dizaynı fərqlidir və insanı darıxmağa qoymur.

Alsevin.az saytının yaradanlar haqqında səhifəsində özləri haqqında yazılıb. Değerli dostum kardeşim Süleyman Dəmirəl Tural Kərimovun da üzərində çalışdığı bu layihənin uğurlu olacağına əminəm.

Bakı daxilində çatdırılma pulsuzdur. Özünüzə yaxud başqasına hədiyyə almaq istəsəniz, ən yaxşı internet-mağazaya üz tutun. Ucuz qiymət, pulsuz çatdırılma, online ödənişin yer aldığı alsevin.az saytı onlayn-maqazinlər içində ən qabaqcıl yerlərdən birini tutacaq.

Statistik məlumatlara görə dünyanın ən inkişaf etmiş ölkələrində ən böyük gəlirlər informasiya texnologiyalarından (İT) əldə edilir. Daha böyük gəlirlər isə, internet üzərindən həyata keçirilən reklamlar vasitəsi ilə əldə edilir. Buna əyani misal olaraq, dünyada informasiya-kommunikasiya texnologiayaları sektorunda ən çox gəliri olan şirkət kimi tanınan Google korporasiyasını göstərmək olar. Bu şirkətin yaranma tarixinə qısa nəzər salsaq görərik ki, Google fəaliyyətə başlayanda genişmiqyaslı layihələr həyata keçirmək üçün investisiya yatırmaq iqtidarında olmayıb. Sadə dildə desək, dünyanın nəhəng İT şirkəti hər şeyi sıfırdan başlayıb. Amma çox keçmir şirkət internet üzərindən reklam yaymaqla məşğul olur ki, bu da uğurlu fəaliyyətin başlanğıcı olur.

Planetin aparıcı səkkiz ölkəsi tərəfindən imzalanmış Qlobal İnformasiya cəmiyyətinin Okina xartiyasında deyilir ki, informasiya kommunikasiya texnologiyaları iyirmi birinci əsrin cəmiyyətinə təsir göstərən əsas faktorlardan biridir. Son zamanlar bilavasitə maliyyə–kredit institutlarının iştirakı ilə həyata keçirilən İnternet şəbəkəsi üzrə fəaliyyət göstərən ticarət və ya elektron kommersiya strukturları inkişaf etməyə başlamışdır. Bu ticarət növü xüsusilə elektron bazardan əhalinin və müəssisələrin daha çox istifadə edə biləcəyi yerlərdə daha çox məşhur olmağa başlamışdır.

Lakin, elektron kommersiyanın daha çox inkişaf etdiyi xarici ölkələrdə ticarət sövdələşmələrinin və ya məhsulların həcmi adətən 300–400 dollarla məhdudlaşdırılır. Bu, kompüter şəbəkələrində informasiya təhlükəsizliyi probleminin kifayət dərəcədə həllini tapmaması ilə əlaqədardır. BMT komitetinin onunla bağlı mübarizə ilə verdiyi qiymətləndirməyə əsasən, kompüter cinayətkarlığı beynəlxalq problemlərdən birinin səviyyəsinə gəlib çıxmışdır. Bəzən ABŞ-da cinayətkarlığın bu növü narkotik və silah ticarətindən sonra gəlirliliyinə görə 3 – cü yeri tutur.

Elektron ödəmələr zamanı insanların bioloji göstəricilərinin istifadə olunmasında məqsəd kredit kart və elektron fırıldaqçılığın minimuma endirilməsidir. Təhlükəsizlikdə məhz bioloji göstəricilərin istifadə olunmasının səbəbi onların üzünün köçürülməsi və eyni oxşarını tapmaq çətin və mümkünsüzdür. İnsanları bioloji göstəricilərinə görə təsbit olunması yeni deyil və mühafizə orqanlarında, bəzi gömrük postlarında və hava limanlarında istifadə olunur. Elektron məkanda, elektron ödəmələrdə isə bu texnologiyadan istifadə vaxtı 8-9 ilə yaxındır istifadə olunur.
Bu gün istifadə olunan əsas bioloji göstəricilər aşağıdakılardır.

• Barmaq çapı


• Sifətin tanınması


• Gözün tanınması


• Səsin tanınması


• Kompyuterin yazı xəttinin analizi.

Keş-funksiya. Məlumatın tamlığının qorunması
Adətən Məlumatın tamlığının qorunması ( MTQ ) birlikdə keş-funksiya da tətbiq olunur. Bu funksiyalar göndərənin  əsilliyinin tanınması ilə bərabər, MTQ-ı da sığortalayır, məlumatda sızma baş vermir və qəbul edən məhz göndərən tərəfindən göndərilən informasiyanı əldə edir.
Keş-funksiya – informasiyanın emalı prosesidir, əməliyyatın sonunda sıxılmış ölçüdə simvollar ( icmal informasiya ) sırası formalaşır. Keş-funksiya informasiyasınin əməliyyatı zamanı mətndə xırda dəyişiklik icmalın dəyişməsinə gətirib çıxarır. Beləliklə informasiya mətninə əlavə olunmuş istənilən sızdırma, icmalda özünü büruzə verir.
Keş-funksiyada tətbiq olunan alqoritmlər aşağıdakılardan ibarətdir:

• Göndərilməzdən əvvəl informasiya keş-funksiyanın köməyilə emal olunur. Nəticədə onun sıxılmış variantı (icmal) alınır. Informasiyanın özü isə dəyişmir və yuxarıda deyilmiş üsullarla şifrələnərək əlaqə kanalları vasitəsilə ötürülür.


• Alınmış icmal göndərənin bağlı açarı ilə şifrələnir ( ERİ imzalanır ) və qəbul edənə informasiya ilə birlikdə göndərilir.

Elektron imza məlumatı öhdəliklə əlaqələndirmək və ya məlumatın həqiqiliyini müəyyən etmək məqsədi ilə iştirakçı tərəfindən yerinə yetirilmiş və ya qəbul edilmiş, elektron vasitələrlə realizə olunmuş istənilən simvol və ya prosesdir. Elektron imzanın əsas funksiyası, adi imza kimi, müəllifin identifikasiyasıdır. Kağız sənəd dövriyyəsində olduğu kimi, elektron imzanın varlığı hələ sənədin həqiqiliyinə dəlalət etmir. Elektron imzalar ailəsinə rəqəm Imzası texnologiyası, müəyyən biometrik verilənlər əsasında identifikasiyanı aparmağa imkan verən texnologiyalar (barmaq izləri, səsin tembri, göz toru damarlarının yerləşmə şəkli, əl imzası zamanı xətlərin xronometrajı və başqa biometrik amillər),həmçinin əsasında müxtəlif smart-kartların və digər aparat açarlarının istifadəsi dayanan texnologiyalar aid edilir. Sadalanan bütün texnologiyalar (smart-kartlar istina olmaqla) — şəxsiyyəti identifikasiya etmə texnologiyalarıdır.

Bankların informasiya təhlükəsizliyi strategiyası digər biznes strukturları və təşkilatların strategiyalarından əsaslı fərqlənir. Bu ilk növbədə bankların fəaliyyətinin ictimai xarakteri və təhlükələrə daha çox məruz qalması ilə bağlıdır. Ona görə bankların informasiya təhlükəsizliyi aşağıdakı spesifik faktorları nəzərə almalıdır.
1 Bank sistemlərində saxlanılan və emal edilən informasiya real pulu ifadə edir. Kompüterdə olan məlumat əsasında ödənişlər aparıla, kredit açıla, pul köçürülə bilər. Aydın məsələdir ki bu informasiyadan qeyri-qanuni istifadə ciddi ziyana səbəb ola bilər.
2. Bank sistemlərində olan informasiya çoxlu sayda insanın maraqlarına toxunur. Bir qayda olaraq bu məlumat məxfidir və bank bu məxfiliyin qorunmasında müştərilərinin qarşısında cavabdehdir.