İxtiralar və kəşflər kateqoriyası üzrə məqalələr

Bəzən elmi ixtiralar tamamilə gözlənilməz səbəblərdən baş verir. Hennig Brand adlı alman kimyagər də kifayət qədər təsadüfən fosforu kəşf edib.

Orta əsrlərdə demək olar ki, bütün kimyagərlər qızıl əldə etmək ideyası ilə məşğul idilər. Dövrün bütün kimyagərlərinin “fəlsəfə daşı” (metaldan qızıl düzəltmək üçün lazımı olan reaktiv) hazırlamaq cəhdləri uğursuzluqla nəticələnsə də, onlardan biri yeni kimyəvi elementin ilk ixtiraçısı olaraq adını tarixə yazdıra bilir. Həmin şəxs isə yuxarıda adını qeyd etdiyimiz alman Hennig Brand olur.

Rudolf Diesel (18 mart 1858 – 29 sentyabr 1913) alman mühəndis və onun öz adı ilə adlandırılmış daxili yanma mühərrikinin yaradıcısıdır (1897-ci il).

O daha sonradan Fransaya köçmüş alman ailəsində dünyaya gəlib. 1870-ci ildə başlayan Fransa-Prussiya müharibəsi səbəbindən bütün ailə İngiltərəyə köçür. Buradan isə Rudolf valideynləri tərəfindən təhsilini başa çatdırmaq üçün Almaniyaya göndərilir.

O ilk olaraq Auqsburq, sonra isə Münhenin Ali Texniki məktəbində təhsil alır və buranı fərqlənmə ilə bitirir. Məşhur mühəndis olan Karl fon Linde-nin himayəsi Rudolf üçün böyük uğur idi və o gələcəyin məşhur mühəndisini 1880-ci ildə öz şirkətinin Parisdəki bölməsinə işə düzəldir.

Hazırda istənilən müəssisə kassa-nəzarət apparatlarından istifadə edir. Lakin çox az sahibkar ilk kassa apparatının məhz bir tacir tərəfindən yaradıldığını bilir. Bu tacir isə öz növbəsində yaratdığı ixtira ilə satıcılarından ondan pul oğurlamasına son qoymuş və öz biznesini gəlirli etmişdi.

Tacirlər uzun əsrlər boyu öz gəlirlərini dəqiqliyi ilə təyin edə bilmirdilər. Müəssisə sahibi heç bir halda öz satıcılarını dürüst olmağa məcbur edə bilmirdi. Bu isə satıcılar tərəfindən gəlirin mənimsənilməsinə gətirib çıxarırdı.

Koçrane evində tez-tez ziyafətlər verən varlı qadın idi. Özü isə heç vaxt qab yumurdu. Bunun üçün xüsusi xidmətçiləri vardı. Onun üçün dəyərli olan bu qablar hər dəfə yuyulan vaxtı sınırdı. Koçrane buna çarə tapmaq üçün xüsusi aparat lazım olduğunu düşünürdü. Hansı alimə söylədisə, heç kim onun istədiyini ixtira edə bilmədi. Beləcə o da bunu özü etdi.

Onun “əgər heç kim bir qabyuyan maşın icad etmirsə, o halda bunu özüm edəcəyəm!” — deyə qışqırdığı bildirilir. Əvvəlcə qab-qacaqların ölçülərini ölçdü. Daha sonra onlar üçün bölmələri düzəltdi. Onların hər biri xüsusilə qablara, fincanlara uyğun şəkildə hazırlandı.

Keçmişdən günümüzə qədər gəlib çatan, hətta daha da təkmilləşərək işlərimizi asanlaşdıran cihazlar tarixdə özünəməxsus yer tutur. İxtiraları böyük elmi nailiyyət hesab olunan və əsərin sahibi olaraq adları tarixə yazılan çoxlu sayda alimlər var. Lakin sonradan məlum olub ki, həmin alimlərin adları səhv bilinib. Sizə ixtiraçısı səhv bilinən həmin icadları təqdim edirik.

Arxeoloq Con Leyardın 1850-ci ildə əldə etdiyi bir tapıntı “Linzadan ilk dəfə kim istifadə edib?” sualını gündəmə gətirdi.
Con Leyard indiki İraq ərazisində apardığı arxeoloji qazıntılarda bundan 3000 il əvvələ aid linzaya bənzəyən əşya tapmışdır. Hələ də İngiltərə muzeyinin arxivində saxlanılan bu tapıntı elm dünyasına məlum olan ilk linzadan assuriyalıların dövründə istifadə edildiyini göstərmişdir.

Roma Universitetindən prof. Ciovanni Pettinatonun elm tarixinin müəyyən edilməsində mühüm kəşf kimi səciyyələndirdiyi bu tapıntının assuriyalıların hərtərəfli astronomiya biliyinin mənbəyini açıqladığını deyir. Assuriyalılar Saturn planetini və ətrafındakı halqaları müşahidə etmişdilər.

Bu linzanın hansı məqsədlə istifadə edildiyi, əlbəttə, mübahisəlidir, ancaq açıq-aşkar həqiqət var: qədim xalqların hamısı tarixçi elm adamlarının iddia etdiyi kimi ibtidai həyat tərzi yaşamayıblar. Qədim dövrlərdəki xalqlar da elm və texnologiyadan istifadə etmiş, köklü sivilizasiyalar qurmuş, qabaqcıl həyat tərzi keçirmişdilər. Necə yaşadıqlarına dair dövrümüzə çox məhdud məlumat gəlib çıxmışdır. Ancaq əldə edilən məlumatların demək olar ki, hamısı bu xalqların təkamül keçirmədiyini açıq-aydın göstərir.

DNT-nin cüt zəncirdən ibarət modeli 1953-cü ildə qəbul edilmişdi. Elm adamları Ceyms Vatson və Frensis Krikin təklif etdiyi bu modelin qəbul edilməsindən 59 il sonra həyatın özünü təşkil edən zəncirlərə aid ilk həqiqi fotoşəkil çəkilib.

Məlum olan bütün canlı orqanizmlərin inkişafı və həyat funksiyaları ilə əlaqədar əsas məlumatları ehtiva edən DNT zəncirlərinin ilk dəfə foto şəkli çəkilib. İtaliyanın Maqna Qrasia Universitetində fizika professoru Enzo Di Fabrizio elektron mikroskopu ilə DNT-nin foto şəklini çəkib.

Elm adamları Di Fabrizionun uğurundan əvvəl DNT-nin quruluşunu müxtəlif vasitələrlə müşahidə etmişdi. DNT-nin cüt spiral formasındakı quruluşu ilk dəfə rentgen kristalloqrafiyası adlanan metodla müəyyən edilmişdi. Bu metodda rentgen şüalarının cisimlə toqquşduqdan sonra necə əks olunduğuna baxaraq cismin forması müəyyən edilir.

Lotus bitkisi (ağ su zanbağı) palçıqlı və çirkli mühitlərdə bitir. Buna baxmayaraq, bitkinin yarpaqları həmişə təmiz olur. Çünki bitki üzərinə çox cuzi toz dənəsi belə düşən kimi dərhal yarpaqlarını yelləyir və toz zərrəciklərini müəyyən məsafəyə doğru itələyir.
Yarpağın üzərinə düşən yağış damcıları da bu nöqtələrə doğru yönləndirilir və buradakı tozları yuyub aparır.       

Lotus bitkisinin bu xüsusiyyəti bina səthinin dizaynı üçün araşdırmaçılara yeni üfüq açıb. Bundan ilham alan tədqiqatçılar Lotusun yarpağı kimi, yağış sularını istifadə edərək üzərindəki çirki təmizləyən bina səthləri üzərində işə başlayıblar.

Elm adamları 3 il əvvəl dənizin dibində kəşf edilmiş, ancaq səbəbi aşkar edilməmiş elektrik axınlarının mənbəyini tapıblar. Beynəlxalq tədqiqat qrupu dəniz dibində elektrik naqilləri kimi işləyən bakteriyaları kəşf ediblər.

Danimarka və ABŞ-dan elm adamları biomühəndislik sahəsində çox mühüm kəşfə imza atıblar. Tədqiqatçılar dəniz dibində kəşf edilmiş yeni bakteriya növünün elektrik axını hasil etdiyini müəyyən ediblər. Sözügedən bakteriyanın çox kiçik hissəsində cərəyan ötürən naqiləbənzər çıxıntıları olduğu məlum olub.

Elm adamları elektrikli bakteriyanın üzvi elektronika sahəsində yeniliyə səbəb olacağını, hətta insan bədəninə nəql edilən protezlərin təkmilləşdirilməsinə imkan verəcəyini bildiriblər.

1938-ci ildə alman arxeoloq Vilhelm Koniq tərəfindən tapılan vazaya bənzər bir əşya “Bağdadbatareyası” adlandırılır. Bəs 2000 illik tarixi olan bu əşyadan batareya kimi istifadə edildiyinə dair qənaətə necə gəliblər? Çünki bu əşyadan batareya kimi istifadə edilibsə – ki, aparılan tədqiqatlar bunun doğru olduğunu göstərir – mədəniyyətin daima təkmilləşdiyi, qədim xalqların isə ibtidai şəraitdə yaşadığına dair bütün nəzəriyyələr əsassız qalır.

Ağız hissəsi asfaltla örtülmüş bu torpaq qabın içində mis boru var. Alt hissədən mis diskə bağlanmış bu borunun içində dəmir çubuq üst tərəfdəki asfalt qapağa bərkidilmişdir. Çubuq borunun içinə doğru sallanmış vəziyyətdədir, ancaq heç bir nöqtə ilə birləşmir.