Qulaq,burun,boğaz kateqoriyası üzrə məqalələr

Qulağa su dolması, üzməyi sevən bir çox insanın tez-tez başına gələn bir hadisədir. Üzərkən qulağın suyun içinə girməsi normal haldır və bu zaman qulağa bir qədər su dolması qaçınılmaz olur.

Bu isə qulaqda tıxanma hissi yaradaraq narahatlıq verir, ağrıya və eşitmə itkisinə yol açır. Həmçinin mütəxəssislər bildirir ki, müalicə edilmədiyində qulaqdakı maye, eşitmə itkisi və qulaq pərdəsinin iltihabı kimi problemlərə səbəb ola bilir. Bunun üçün qulaqdakı mayeni mümkün qədər sürətli bir şəkildə boşaltmağınız çox vacibdir. Bəs qulağa dolan suyu necə çıxarmaq olar?

Son dövrlər insanlar qulaqcıqdan istifadənin baxımlısına çevriliblər desək, yəqin ki yanılmarıq. Hər gün küçədə, avtobusda, metroda, iş yerində qulaqlarına bu vasitəni taxmış, yüksək səslə musiqi dinləyən şəxslərlə qarşılaşırıq. Ən acınacaqlısı isə bu halın uşaqlar və yeniyetmələr arasında da geniş vüsət almasıdır. Qulaqcıqdan istifadə edən həmin şəxslər ətraf aləmdən təcrid olunmuş kimi görünür, gözlərindəki ifadə isə tamamilə donuq və qeyri-müəyyəndir.

Bir anlıq adama elə gəlir ki, səninlə onlar arasında sanki bir uçurum var, ya da sən başqa aləmdə yaşayırsan, onlarınsa öz dünyası var. Üstəlik musiqiyə o qədər yüksək səs verirlər ki, ətrafdakılar da eşidir. Və adamım ağlına dərhal bir sual gəlir – “Bunun qulağı batmır belə yüksək səsdən?”.

Menyer daxili qulağın xəstəliyidir. Daxili qulaqda bədənimizin müvazinətini nizama salan mürəkkəb sistem — vestibulyar aparatı yerləşir. Bu vestibulyar aparatında xüsusi maye — labirint mayesi olur. Bəzən müxtəlif səbəblərə görə bu mayenin miqdarı artır ki, nəticədə bu daxili qulaqda təzyiqin artmasına səbəb olur. Bu isə qulaqlarda küy, güclü başgicəllənməsi, ürəkbulanması, qusma kimi pozulmalara gətirib çıxardır. Həmçinin Menyer xəstəliyi nəticəsində insan tədricən eşitmə qabiliyyətini itirir.

Adətən xəstəlik 1 qulaqda, bəzən isə hər iki qulaqda inkişaf edir. Xəstəlik əsasən 20-50 yaşlar arasında inkişaf edir, lakin bəzən bu xəstəliyə uşaqlarda da təsadüf edilir.

Bəziləri üçün qulaq çöpü əvəzolunmazdır. Ən kiçik bir çirk, ən kiçik bir tıxanıqlıq səbəbi ilə çox insan düşünmədən dərhal iki tərəfi kiçik pambıqla sarılmış çöplə qulaqlarını təmizləyirlər. Məqsədləri, qulaqlarına narahatlıq verən o kirdən xilas olmaqdır. Ancaq qulaq çöpünün potensial təhlükələrindən əksəriyyətin xəbəri yoxdur və xeyir gətirmək əvəzinə zərər verə biləcəyini bilmirlər.

Mütəxəssislər əslində qulaq seyvanındakı qıvrım yerlərin təmizlənməsi məqsədilə istehsal olunan qulaq çöplərinin, qulaq kanallarının içini təmizləmək məqsədilə düşüncəsiz şəkildə dərinliklərə salınaraq, təmizlənməsi vəziyyətində göbələkdən qulaq pərdəsində deşilməyə, infeksiyadan kar olmağa qədər bir çox xəstəliyə yol aça biləcəyini bildirərək, xəbərdarlıq edirlər.

Burun polipləri burun boşluğunda və ya ətraf ciblərdə yerləşən, selikli qişanın hipertrofiyası ilə xarakterizə olunan törəmələrdir.

Daha çox əhalinin yetkin qismi arasında yayılmış bir patologiya olsa da, poliplər çox böyüyüb nəfəsalmada problem törədəndə aşkar edilir. Belə hipertrofiyaların böyüməsi bir neçə mərhələdə gedir. İlkin stadiyada ölçüsü kiçik olur və burunla tənəffüsə heç bir maneə törətmir. İkinci mərhələdə bir qədər böyüyür və nəfəs yollarının böyük qismini qapayır. Üçüncü mərhələdə isə poliplər nəfəs yollarını tam bağlayır, nəticədə burunla tənəffüsü tam pozur.

Fonematik eşitmə düzgün eşitmək və səsləri düzgün başa düşmək imkanıdır. Fonematik eşitmə sayəsində uşaqlar səsləri tanıya və seçə bilirlər. Fonematik eşitmə səsləri düzgün tələffüz etmək üçün çox vacibdir. Fonematik eşitmə lazımi qədər inkişaf etməyibsə hər hansı bir səsi tələffüz etmək çətinləşir.

Fonematik qavramanın çatışmamazlığı ona gətirib çıxarır ki, uşaq eşitmə ilə səslənməsinə görə və ya artikulyasiyasına görə oxşar səsləri qavramır (konferensiallaşdıra bilmir). Uşağın lüğət ehtiyatı tərkibində çətin fərqləndirilən səslərdən ibarət səslərlə zənginləşir.

Müasir gənclər günün bir çox hissəsi qulaqcıqlarda musiqiyə qulaq asır. Qulaqcıqlar artıq dəbli aksessuara çevrilib, müasirliyin rəmzi sayılır.

Lakin çoxsaylı araşdırmalar göstərir ki, bu çox təhlükəli və ziyanlı vərdişdir.
Həkimlərin müşahidələrinə görə, kiçik, qulaqların içinə taxılan qulaqcıqlarda daim musiqiyə qulaq asan gənclərdə 4 ildən sonra 1-ci dərəcəli eşitmənin pozulması inkişaf edir. 40-50 yaşında bu insanlarda artıq eşitmənin ciddi zəifləməsi və hətta karlıq inkişaf edə bilər.

Bizim qulaqlarımız yalnız qısamüddətli uca səslərin təsirinə tab gətirə bilir. Əgər belə səslər insana uzun müddət ərzində təsir edirsə, bu mütləq eşitmənin pozulmasına gətirib çıxardacaq.

Qulaq yevstaxı borusu vasitəsilə burun boşluğu ilə ələqəlidir. Bu səbəbdən istinilən burun-udlaq iltihabları zamanı infeksiyalar, viruslar, mikroblar orta qulağa düşə bilər.

Nəticədə insanda otit inkişaf edə bilər. İmmin sisteminin zəifləməsi, soyuqlama və digər xəstəliklər otitin yaranmasına təkan verə bilər. Qulağın istənilən travmaları, dayvinq və alpinizm kimi idman növləri də otitin inkişafına şərait yarada bilər.

Otit müxtəlif yaşda olan insanlarda inkişaf edə bilər. Lakin uşaqlarda otit daha tez-tez təsadüf edilir.

Otit xarici, orta və daxili ola bilər. Xarici otitzamanı qulağın dərisi və dərialtı birləşdirici toxuması iltihablaşır, qulaqda furunkul (irinlik) əmələ gələ bilər. Bu zaman insan qulaqda ağrı hiss edir, ağrı çeynəmə və danışıq zamanı artır. Adətən furunkul yetişdikdən sonra özü-özündən açılır. Xarici otit zamanı eşitmə pozulmur.

Müasir dövrümüzdə demək olar ki, hər bir yeniyetmə MP3 pleyerlərin qulaqlıqlarından istifadə edir.

Məhz bu cihazlar gələcəkdə eşitmə qabiliyyəti üçün mənfi təsir göstərir. Bu rəqəmsal format üçün istifadə olunan səs yığımı alqoritmi, qulaqları çox yorur. Müəyyən zamanadan sonra insana elə gəlir ki, ilk dəfə təyin olunmuş səsin ucalığı kifayət qədər deyil və getdikcə səsin səviyyəsini yüksəltməyə davam edir. Bu proses sonda eşitməni daha da zəiflədir.

Avropada MP3 pleyerlərin istifadəsi daha öncə başladığından, artıq ciddi tibbi normalar təyin olunub. İstehsalçıya səsi 100 desibeldən yüksək olan aparatın istehsalı tövsiyə olunmur. Bu kimi cihazlararın (Mp3 pleyerlər) üzərində «Ehtiyyatlı olun, sağlamlığınıza ziyandır» kəlməsi yazılmadığından, bu problemlərlə qarşılaşan uşaq və yeniyetmələlərin valideynləri maraqlanmalıdır.

Musiqi qulaqlıqlar vasitəsilə dinləndikdə, qulağa olan təsirini aydınlatmaq üçün misal gətiririk: havaya qalxarkən təyyarənin çıxartdığı səs — 130 desibel, göy gürultusu — 110 desibel, qatar — 90 desibel yüksəkliyində səs çıxardır. Çox hallarda uşaqlar musiqiyə, bu parametrləri keçən yüksəklikdə qulaq asırlar. Həkimlər idia edirlər ki, səs 80 desibeli keçdikdə təhlükəli sayılır. Qulaq, bu səviyyədə, hər gün rastlaşdığımız küçə həyatı və ya otkəsən maşının səsini müəyyən müddətlik idarə edə bilər, lakin hər gün qulaqlıqda saatlarla sərt ritmli musiqiyə qulaq asdıqda, yaxın zamanda eştmə qabiliyyətinin nə vəziyyətə düşəcəyi məlumdur.

Haymorit təhlükəli və çətin müalicə olunan xəstəlikdir. Bu xəstəliyi «tapmaq» asandır, lakin ondan «canını qurtarmaq» heç də asan deyil.

Müalicə olunmayan və ya düzgün müalicə olunmayan haymorit tez bir zamanda xroniki mərhələsinə alır. Haymoritlə «tanış olan» bu xəstəliyin necə üzücü olduğunu bilir — baş ağrıları, iybilmə və dadbilmənin tam pozulması, iştahasızlıq, burun tənəffüsünün mümkünsüzlüyü (insan daim ağızla nəfəs almağa məcbur olur) və s.

Bəzi sadə profilaktik qaydalarına riayət edərək biz bu xəstəliyin inkişaf etmə riskini (və ya xroniki haymorit olanlarda — kəskinləşmə riskini) azalda bilərik.