XIII əsrin 40-cı illərində Şərqi Avropada Qızıl Ordu dövləti yarandı.
Qızıl Ordu dövlətinə aiddir:
- Rus knyazlıqlarının vassal olması;
- Paytaxtlarının Saray-Batı və Saray-Bərkə olması;
- Feodal dövləti olması;
- İmtiyazlı şəxslərin tarxan adlanması;
- Xan tərəfindən idarə edilməsi;
- Məhsul və pul vergilərinin baskaklar tərəfindən toplanması;
- Torpağa sahib olmaq üçün verilən fərmanın yarlıq adlanması;
- Özbək xanın dövründə islamın rəsmi dinə çevrilməsi(1313-1342-ci illər);
- Kulikovo döyüşündə Moskva knyazlığlına məğlub olması(1380-ci il);
- ToxtamışMoskvanı ələ keçirməsi (1382 -ci il);
- Terek döyüşündə Toxtamışın Əmir Teymura məğlub olması (1395-ci il);
- “Uqra görüşü”ndə məğlub olması (1480 — ci il);
- Süqut etməsi (XVI əsrin əvvəlləri).
Qazan xanlığı (XV əsrin I yarısı -1552-ci il)
Qazan xanlığına aiddir:
- XV əsrin I yarısında Qızıl Ordudan ayrılaraq müstəqil olması;
- Ulu Məhəmməd tərəfindən qurulması;
- Xan tərəfindən idarə edilməsi;
- Suzdal döyüşündə Moskva knyazlığının məğlub edilməsi (1444-cü il);
- Moskva knyazlığının hücumuna məruz qalması (1487-ci il);
- İrsi məşvərətçilərin kərəçlər adlanması;
- Rusiya tərəfindən istila edilməsi (1552 -ci il)
Həştərxan xanlığı (XV əsrin I yarısı-1556)
Həştərxan xanlığının əssını Qasım xan qoymuşdur. Silahlı qüvvələrə kalqa rəhbərlik edirdi.1556-cı ildə Həştərxan xanlığına Rusiya son qoymuşdur.
Sibir xanlığına aiddir:
- İbak xan tərəfindən qurulması:
- Paytaxtın Tümen və Kaşlıq şəhəri olması;
- Moskva knyazlığından asılı hala düşməsi (1555-ci il);
- “Qara camaat”ın yasaq vergisi ödəməsi;
- İslam dininin rəsmi din kimi qəbul edilməsi (XV-əsrin ortaları);
- Kuçum xanın Rusiyaya xərac verməkdən imtina etməsi (1571-ci il);
- Straqanovlar ailəsinin hücumuna məruz qalması;
- Yermakin hücumuna məruz qalması (1581-ci il);
- Rusiya tərəfindən istila edilməsi (1598-ci il).
Krım xanlığına aiddir:
- Gəraylar sülaləsi tərəfindən idarə edilməsi;
- Paytaxtının Baxçaray şəhəri olması;
- Osmanlının vassalına çevrilməsi (1478-ci il);
- Divanın fəaliyyət göstərməsi;
- Xanın varislərinin gəray adlanması;
- Kiçik Qaynarca sülh müqaviləsindən sonra müstəqil olması (1774-cü il);
- Rusiya tərəfindən işğal edilməsi (1783-cü il).
Qeyd:Qızıl Ordunun zəifləməsi nəticəsində XV əsrin I yarısında Şimali Qafqazda Noqay Ordası yarandı. Noqay Ordası uluslara bölünürdü.
