Kartoqrafiya kateqoriyası üzrə məqalələr

Yerin hərəkəti və zaman

Bütün səma cisimləri kimi Yer də öz xəyali oxu ətrafında fırlanır. Ilk dəfə bunu fransız alimi Fuko sübut edib. Bu zaman qütblər istisna olmaqla şimaldan cənuba uzanan meridian üzərində olan bütün nöqtələr qərbdən şərqə doğru fırlanaraq səmada dairə cızırlar. Nəticədə gecə-gündüz yaranır. Yer kürə formasında olduğundan Günəş şüaları onun bütün səthini eyni vaxtda işıqlandıra bilmir. Nəticədə Günəşə doğru çevrilmiş hissədə gündüz, əks tərəfdə isə gecə olur və Yerin fırlanması ilə əlaqədar olaraq bu növbələşmə ardıcıl olaraq davam edərək gecə-gündüzü əmələ gətirir.

Davamı →

Yerin Günəş ətrafında hərəkəti

Yerin Günəş ətrafında hərəkət etdiyi orbit yolunun uzunluğu 940 mln km-dir O, bu yolu saniyədə 29,8 km hərəkət etməklə tam dövrünü 365 gün 5 saat 48 dəqiqə 46 saniyə başa vurur. Buna il deyilir. Sadə olsun deyə qalıqlar toplanaraq 4 ildən bir (366 gün) fevral 29-dan uzun il yaranır. Yalnız Yerin coğrafi qütblərində Yeni ilin gəlməsini 24 dəfə qeyd etmək olar.

Davamı →

Məhəllin planı

Plan, xəritə və qlobusun hər üçü birlikdə kartoqrafik təsvir adlanır. Ərazinin kiçildilmiş, sadələşdirilmiş və şərti işarələrlə təqdim olunmuş modelinə kartoqrafik təsvir deyilir. Plan və aerofotoşəkil məhəllin yuxarıdan görünüşünün təsviridir. Aerofotoşəkillər məhəllin planını tez və düzgün tərtib etməyə imkan verir. Aerofotoşəkildə obyektlər boz rəngli müxtəlif çalarları ilə təsvir olunur. Bu üsuldan ilin isti fəslində, yerin qarla örtülmədiyi vaxt aparılır. Plan miqyaslı və şərti işarəli təsvirdir. Şərti işarələr 3 cür olur: konturlu, xətti və miqyassız.

Davamı →

Günəş sistemi

Kainat bizi əhatə edən sonsuz varlıq olub, 100 mln-larla qalaktikadan ibarətdir. Qalaktika göy cisimlərinin bir-biri ilə qarşılıqlı əlaqəyə girərək əmələ gətirdikləri sistemdir. Bu sistemlərdən biri bizim yaşadığımız yer planetinin daxil olduğu günəş sistemidir. Bu sistemə Günəş, onun ətrafında fırlanan 9 planet, onlarla peyk, minlərlə asteroid, komet və meteroid daxildir. Komet və meteroidlər daha kiçik səma cisimləridir. Meteroidlərin — asteroidlərin parçalanması nəticəsində yaranması fərz edilir.
Günəş yerə ən yaxın ulduz olub, aralarında orta məsafə 150 mln km -dir. Günəş 70% hidrogendən, 29% heliumdan ibarətdir Günəşin mərkəzində temperatur +20mln C0, səthində isə 6000 C0-dir. Saniyədə 300 min km sürətlə hərəkət edən işıq şüası Günəşdən Yerə 8,3 dəqiqəyə gəlib çatır. Günəşin atmosferi 3 qatdan-fotosfer, xromosfer və günəş tacından ibarətdir.

Davamı →

Coğrafiya xəritəsi

Yer səthinin, onun üzərində olan obyektlərlə birlikdə kiçildilmiş, şərti işarəli təsvirinə coğrafiya xəritəsi deyilir. Məzmununa görə xəritələr 2 qrupa bölünür:
a) Ümumcoğrafi xəritələr — Yer səthinin ümumi mənzərəsini əks etdirir.
b) Tematik xəritələr — hər hansı bir hadisə (məs: iqlim, torpaq) daha, konkret olaraq təsvir olunur. Bəzən tematik xəritədə bir-biri ilə qarşılıqlı əlaqədə olan bir neçə komponent təsvir olunur ki, buna kompleks xəritələr deyilir.
Ərazinin əhatə olunmasına görə xəritələr:
a) dünya və yarımkürələr xəritəsi,
b) materiklər və onların hissələrinin xəritəsi,
ç) dövlətlərin və onların ayrı-ayrı hissələrinin xəritəsinə bölünür.
Miqyasına görə xəritələr 3 qrupa bölünür:

Davamı →
Top