Sinir sistemi kateqoriyası üzrə məqalələr

Klaster baş ağrıları əksər hallarda (təxminən 80%) kişilərdə müşahidə olunur.
Bu səbəbdən bu ağrıların digər adı “kişi miqreni”dir. Klaster baş ağrıları intensivliyinə görə dünyada ən güclü ağrlardan biri sayılır. Nadir hallarda olsa da belə ağrılardan əziyyət çəkən insanlar özünə xəsarət yetirir (başını divara vurur, başına hər hansı əşya ilə zərbələr vurur və s.) və hətta intihar edirlər.

Ağız marçıldatma, saqqız çeynəmə, gəyirmə, hətta nəfəs alıb-vermə səsinə belə dözə bilmirsiniz? Medicina.az xəbər verir ki, əgər sizdə də bu problemlər varsa, deməli, misofoniyadan əziyyət çəkirsiniz. Araşdırmalara görə, bu xəstəlik sinir sistemi ilə bağlıdır. Problemin səbəbkarı qarşı tərəf görünsə də, bu, belə deyil. Misofoniya 2000-ci ildən bəri xəstəlik kimi qəbul olunub. Bu xəstəliyin «Diagnostic and  statistical Manual of Mental Disordes» kriteriyasında dəqiq bir təyinatı yoxdur.

İflic — mərkəzi sinir sitemi, baş və onurğa beyninin, periferik sinir sisteminin hərəki mərkəzlərinin zədələnməsi nəticəsində iradi hərəkətlərin itməsidir.
Bir-birindən fərqlənən iflic və parez forması mövcuddur. Parez zamanı hərəki funksiyalar qalır, lakin zəif olur. Səbəbi qan dövranının pozulması, iltihabi proseslər, zədələr, sinir sistemində şiş olması və sairdir. Əzələlərin iltihabında, sümük-oynaq aparatının zədələnməsində də hərəkət nisbətən məhdudlaşdığı üçün belə xəstəlikləri iflicdən fərqləndirmək lazımdır.

Orqanizmin hər hansı bir nahiyəsinə xaricdən təsir olan kimi müxtəlif reflekslər baş verir. Reflekslər orqanizmdə fərqli reaksiyalar əmələ gətirir. Həmin reflekslərdə mərkəzi və periferik sinir sistemi iştirak edir. Periferik sinir sistemi mərkəzi sinir sistemindən kənarda yerləşən sinirlərdən və sinir düyünlərindən təşkil olunmuşdur. Sinirlər neyronların mərkəzi sinir sistemindən kənarda yerləşən uzun çıxıntılarından ibarət liflərdir.
Sinir düyünləri — mərkəzi sinir sistemindən kənarda — daxili orqanların yaxınlığında və ya onların divarlarında yerləşən hissi neyronların cisimlərindən təşkil olunmuşdur.

Karpal tunel sindromu — bilək nahiyəsində orta sinirin sıxılması nəticəsində yaranan geniş yayılmış nevroloji xəstəliklərdən biridir. Bu sindrom daha çox 30-50 yaşlı qadınlarda rast gəlinir. Risk faktorlarına bilək oynağının revmatoid artriti, şəkərlii diabet, hipotireoz, amiloidoz və müxtəlif səbəblərdən yaranmış bilək kanalının ödemidir. Bununla yanaşı, sindrom biləyin çoxsaylı açılıb-bükülmə hərəkətləri tələb olunan işlərdə çalışan insanlarda da rast gəlinir.

Müxtəlif canlılarda baş beynin ən çox inkişaf edən hissəsi hansıdır? Bu hissənin məməlilərdə, xüsusən insanda daha çox inkişaf etməsinin səbəbini necə izah etmək olar

Birhüceyrəli heyvanlarda qıcıqlanma qabiliyyətinin olduğu sizə bəllidir. Suya salınmış duz kristallarından uzaqlaşma, temperatur dəyişməsinə qarşı göstərilən reaksiya və s. bu heyvanların qıcıqlanma qabiliyyətinə malik olduğunu göstərir. 

1870-ci ildə əslən almaniyalı olan psixoloq German Ebbinqxaus insan yaddaşı ilə bağlı maraqlı araşdırma aparıb. O, insanlar üzərində apardığı (yaddaşın öyrənilməsi istiqamətində keçirəcəyi sınaqlar) müşahidələr müqabilində onlara pul ödəyirdi.

Faktiki olaraq o, yaddaşın miqdar ölçüsünü müəyyən etmək üçün elmi cəhətdən də təsdiqini tapmış eksperimental metodlar hazırladı. Psixoloq mənasız sözlərin siyahısını tutdu. O, bu mənasız sözlərin köməyilə azad təlim keçirib.

Son zamanlar yalnız yaşlılarda deyil, gənclərdə də yaddaş probleminin şahidi oluruq. Yəqin ki, hər kəsin ətrafında “görəsən, nə edəcəkdim”, “filan əşyanı hara qoymuşam” və bu kimi sualları tez-tez özünə verən insanlar var. Digər xəstəliklər kimi bu problemin də yaşı cavanlaşıb deyə bilərik. Maraqlıdır, buna səbəb olan amillər nələrdir?

Yaddaşsızlıq probleminin əsasında 3 əsas psixoloji səbəb durur Psixoloq Taryel Faziloğlu açıqlamasında bildirib ki, bu problem yalnız Azərbaycanda deyil, digər ölkələrdə də aktualdur:

“Əvvəllər yaddaş problemi sadəcə yaşlı insanlarda olurdu. Bu artıq fizioloji prosesdir. Yaşlandıqca beynin müəyyən funksiyalarını zəifləməyə başlayır və yaddaşsızlıq özünü biruzə verir. Bu problemlərin psixoloji tərəflərinin kökündə duran əsas amil insanların gələcəklə bağlı hədəf planlamasının olmamasıdır. Amma indiki halda gənclərin yaddaşsızlıq probleminin əsasında 3 əsas psixoloji səbəb durur.

Dağınıq skleroz diaqnozu qoyulmuş insanlar tez-tez bu xəstəlik haqda çoxlu miflər, onunla bağlı anlaşılmaz və yarı gerçək fikirlərlə rastlaşırlar. Həmin mifləri təkzib edən aşağıdakı fikirlər ümidsizliyə qapılmamaq və müəyyən məqsəd əldə etməkdə sizə kömək edəcəkdir.

Mif 1: Dağınıq skleroz nəsildən nəslə ötürülür
Dağınıq skleroz əslində irsi xəstəlik deyildir. Əgər əkizlərdən birində bu xəstəlik varsa, bu o demək deyildir ki, eyni genetik quruluşa malik o biri əkiz tayında da həmin xəstəlik olsun. Ətraf mühit faktorları, sənayeləşdirilmə, viruslar və iqlim də bu xəstəliyin yaranmasında rol oynayır.

Mif 2: Simptomlar olmadığı halda müalicəyə başlamaq vacib deyil
Yaxın vaxtlara qədər yalnız aydın simtomları üzə çıxdıqdan sonra dağınıq skleroza qarşı müalicə aparılırdı. Lakin məlum olmuşdur ki, xəstəliyin lap erkən mərhələlərində belə sinir hüceyrələrinin (neyronların) ciddi zədələnməsi baş verir, bu isə yaddaş, diqqət və informasiyanın işlənməsi kimi funksiyaların pozulmasına gətirib çıxarır.

Yuxusuzluq insanın sağlamlığına ciddi ziyan vurur, ürək-damar, sinir, mübadilə, xərçəng xəstəliklərinin riskini artırır, immun sistemini zəiflədir, piylənməyə səbəb olur. Lakin alimlərin fikrinə görə, çox yatmaq da sağlamlıq üçün ziyanlıdır.

Boston Universiteti alimlərinin son araşdırmaları göstərib ki, gecə 9 saatdan çox yatan insanlarda demensiyanın (ağıl zəifliyi) və Alsgeymer xəstəliyinin riski artmış olur. Bəzi araşdırmalar göstərir ki, 9 saatdan çox yatan yaşlı insanlarda demensiyanın riski 6 dəfə (!) artır. Bu əsasən alı savadı olmayan insanlara aiddir. Savadlı, əqli fəaliyyəti ilə məşğul olan insanlarda demensiyanın riski az olur.

Bundan əlavə daim 9 saatdan çox yatan insanlarda intellektin və yaddaşın kəskin zəifləməsi, beyinin kiçilməsi kimi simptomlar müşahidə olunur. REUTERS-ın məlumatına görə, bu xüsusilə yaşlı insanlara aiddir. Lakin cavanlar üçün də çox yatmaq faydalı sayılmır.