Uşaq tərbiyəsi kateqoriyası üzrə məqalələr

Körpənizin kitabları yalnız dişləmək üçün bir vasitə olaraq gördüyünü düşünürsünüzsə, yanılırsınız. Və siz ağlınıza da gətirməzsiniz ki, uşaqlar həqiqətən də kitablardan bir çox şey öyrənə bilərlər. 

Belə ki, 6 aylıqdan 4 yaşlarına qədər nəzarət olunan 250 ana-uşaq cütü ilə araşdırma aparılıb. Araşdırma çərçivəsində analara həftədə neçə gün uşaqlarıyla səviyyəli şəkildə oxu ilə məşğul olduqları öyrənilib.

Səviyyəli oxuma dedikdə isə hekayə oxuyaraq kitabdaki şəkilləri göstərmək nəzərdə tutulur. Araşdırma nəticələrinə görə, erkən oxumağa başlamaq uşaqların oxuma-yazma inkişafını yaxşılaşdırır. Həmçinin bu, yalnız oxumaqla deyil, ana və uşağın qurduğu sağlam və uzun müddətli əlaqə ilə də bağlıdır. Belə uşaqlar həm də danışmağı daha tez öyrənirlər.

Uşaqlara fikir versəz, görərsiz ki, əslində onların böyüklərdən xoşları gəlmir. Biz zorla böyüklərə əydiririk uşaqları: “Böyükdü, hörmət et”. “Böyükdü, salam ver”. “Böyükdü, imkan ver səni öpsün” “Böyükdü, sən dur, o otursun”. Özlərinə qalsa, böyüklər onların vecinə də deyil. Düz də edirlər. Nə öyrənəcəklər bizdən? Saxtalığı? Onlar öz dünyalarında xoşbəxtdilər. İstədikləri vaxt gülürlər, qışqırırlar, sevinirlər. Biz isə bu təbii sevinci əngəlləməklə məşğuluq. Ayıbdı, camaat baxır…

Çünki camaat doğrudan da baxır. Çünki heç kim baxıb təbii qəbul etmir. “Uşaqdı, belə də olmalıdı” düşünmür. Biz uşaqla davranmağı bacarmırıq. Onları görəndə şitlik edirik. Yalançı “usi-pusi”lər, əzizləmələr uşaqların ətini tökür.

Belçikadakı məktəblərdə seçmə və yerləşdirmə imtahanından əvvəl məktəb direktorunun şagirdlərə göndərdiyi bir məktub:

"Əziz uşaqlar,
Qarşıdan gələn imtahanlara hazırlaşmaq üçün hamınız əlinizdən gələni etdiniz. Sizinlə fəxr edirik. Bilməyinizi istəyirik ki, bu testlərin nəticələri sizlərin nə qədər özəl və bənzərsiz olduğunuzu ortaya çıxartmayacaq. Çünki bu sualları hazırlayan insanlar sizi müəllimləriniz və ailələriniz qədər yaxından tanımır. Sizin hansı dillərdə danışa bildiyinizdən, hansı alətdə ifa edib, rəqs edə bilməyinizdən, sənətçi bir ruhunuzun olub olmadığından xəbərləri yoxdur.

1. Onunla eyni boy səviyyəsinə enib göz kontaktı qurun.

2. Adı ilə müraciət edin.

3. Qısa və anlaşıqlı danışın. Ən əsası — başdan bir cümləylə fikrinizi çatdırın. Nə qədər çox danışsanız, övladınız bir o qədər az dinləyəcək sizi.

4. Fikrinizi sadə formada ifadə edin. Qısa sözlər və cümlələr istifadə edin. Çalışıb onun kimi danışın.

5. Uşaqdan sizin ondan etdiyiniz tələbi və ya tapşırığı təkrar etməsini xahiş edin.

Sevişən zaman uşaqlarına yaxalanan ana-atalar az deyil. Bəs övladınız sizi seks zamanı gördükdə nə etməlisiniz? Belə vəziyyətdə necə davranmaq lazımdır?

Sözsüz ki, uşaq gördüyü mənzərəni yaşına uyğun olaraq düzgün mühakimə edə bilməz. Psixoloqlar bunun normal olduğunu və valideynlər tərəfindən təlaşla qarşılanmamasını məsləhət görür. Lakin uşağın gördüyü mənzərə və cinsi əlaqənin nə qədərinə şahid olması çox əhəmiyyətlidir. Əgər uşaq yaş baxımından kiçikdirsə, ilk olaraq valideynlərinin arasında şiddət yaşandığını düşünəcək. Əlbəttə ki, bundan ciddi şəkildə təsirlənəcək.

Ən mühümü odur ki, panikaya düşüb ona sanki pis bir şey görürmüş kimi davranmayın. Bunu çox sadə və soyuqqanlı qəbul etməlisiniz (nə qədər özünüzü belə hiss etməsəniz də). Ona yaxınlaşıb, “Nə olub balama? Su istəyirsən? Yata bilmirsən? Darıxırsan?” kimi suallar verərək, təbii və qayğıkeş olmanız övladınızı gördüyündən daha çox yayındırar və marağının qarşısını alar.

Əkizləri heç bir zaman tək bir fərd kimi düşünməməli və bu cür davranmamalıyıq. Onların ayrı-ayrı fərdlər olduğunu qəbul etməli, onlara da bunu qəbul etdirməliyik. Bunun üçün əsasən sadə, ancaq fərdiləşdirməyə yardım edən aşağıdakı bir neçə kiçik, amma çox önəmli fərdiləşdirmə önərilərinə diqqət etməliyik:

* Onlara bir-birinə bənzəməyən tamamən ayrı adlar verin.
* Onların öz geyimlərinin olmasına çalışın və eyni geyimlərdən mümkün olduğu qədər uzaq tutun. Əgər eyni geyimləri varsa ayrı günlərdə geyinmələrinə çalışın.

Müasir valideynlərin uşaqların erkən inkişafı uğrunda yarışdığı bir dövrdə biməyərəkdən onların inkişafına mənfi təsir edən vasitələrdən də fəal şəkildə istifadə etməkdədirlər. Ailə və uşaq psixoloqu Olqa Kramareviç (Ольга Крамаревич) maarifləndirmə niyyəti ilə valideyn həyatını müəyyən mənada asanlaşdıran lakin ifrat istifadə zamanı uşaqların inkişafını ləngidən əşyaların qısa siyahısını təqdim edir: 1 yaşından sonra əmzik.

Əmmə refleksi körpələrə və uşaqlara təhlükəsizlik və rahatlıq hissini təmin edir. 1 yaşından sonra istənilən narahatlıq zamanı əmziyə əl atan uşaqda gələcəkdə dırnaq yemək, qələm gəmirmək və sair bu kimi xoşagəlməz vərdişlər qazana bilər. Üstəlik daima əmzik vasitəsilə rahatlıq halında olan uşaq inkişaf etmək üçün motivasiyasını itirir. Daim ağızda olan əmzik şübhəsiz ki, danışıq qabiliyyətinin inkişafına da mənfi təsiri göstərir.

1. Sevgi göstərin: Uşaqlara hədiyyə vermədən də sevgi və hörmət öyrədilə bilər. Uşaqlarla ailə, qohum və dost ziyarətinə gedə bilərsiniz. Ziyarətə gedərkən texnolojik alətlərini özünüzlə aparmayın.

2. Keyfiyyətli zaman keçirin: Balaca uşaqlarla parklara və idman mərkəzlərinə, gənclərlə kinoteatra və futbola baxmağa gedə bilərsiniz. Bilirdə kitab, qazet və jurnal oxumaq saatları planlaya bilərsiniz.

3. Oyun oynayın: Xalı üzərində, yerdə və ya masada qarşılıqlı oyunlar oynaya bilərsiniz.

Yetişməmək – tez-tez rast gəlinən və bir çox valideynlərin şikayət etdiyi problemdir. Lakin, bu problemin kökləri mədəniyyətimizdə qaynaqlanır. Biz, uşağa fərdiləşmə prosesində necə kömək edə biləcəyimizi anlamırıq.

Bu məsələnin cavabı uşağın hər yaşında aktualdır. Bu, ilk növbədə tələblərin yox, ehtiyacların ödənməsidir. Ehtiyacların ödənməsi öz növbəsində zəruri səviyyəni keçməlidir. Biz həmişə uşağa ehtiyacı olduğundan artığını verməliyik. Əgər onun qucağa ehtiyacı varsa, onu daha sıx qucaqlamalıyıq.

Saat əsasən dərslərdə izah edilir. Bu isə çox zaman onlarda çaşqınlıq yaradır. Lakin siz özünüz də evdə uşağınıza saat öyrədə bilərsiniz.

Çiçəkli saat üsulu
Bu üsul üçün lazım olan vəsaitlər normal dairəvi divar saatı və rəngli kartondur. Əvvəl kartondan çiçəyin gövdə hissəsini və iki yarpağını hazırlayın. Uzun yarpaq dəqiqə, qısa olan əqrəb simvolu olsun. Qısa yarpağın üzərinə saatı, uzun yarpağın üzərinə dəqiqəni yazın. Beləliklə, uşağınızın əqrəb və dəqiqə anlayışları asanlaşacaq.