Menecment kateqoriyası üzrə məqalələr

Menecerin bir problemi də işə yeni götürülənlərə işləmək bacarığı və onları səmərəli işçi qruplarına çevirməkdir. İsçi qruplarına səmərəli rəhbərlik etmək üçün bir sıra qabiliyyətlər olmalıdır:
1.Rəhbər tabelikdəkilərin davranış reaksiyalarına diqqət yetirir.
2.Lazım gəldikdə intizam yaratmaqdan ötrü cəzalandırmaya əl atır.
3.Rəhbər təkamül prosesini dərk edir, cəmiyyətdəki dəyişikliklərə uyğun olan idarəetmə üslubunu mənimsəyir.
4.Öz rolunu yerinə yetirməkdə ona nəyin təsir göstərdiyini tam aydınlığı ilə təsəvvür edir.
5.Ətrafdakılarla xoş münasibətləri genişləndirməyə çalışır.

Mütəxəssislər starteji planlaşmanı qarşıya qoyulmuş məqsədlərdən  аsılı оlаrаq bir sırа хаrаktеrik хüsusiyyətlərinə görə fərqləndirirlər. Məsələn, АBŞ kоmpаniyаlаrındа planlaşma üçün bаşlıcа şərt – bütün bölmələrin strаtеgiyаsını cəmləşdirməkdən  və еhtiyаtlаrın bölüşdürülməsindən ibarətdir. Ingltərə kоmpаniyаlаrındа strateji planlaşdırma zamanı əsas diqqət еhtiyаtlаrın bölüşdürülməsinə yönəldilir.

Qeyd olunan problemin Yaponiya iqtisadiyyatındakı tətbiqini təhlil etmək daha maraqlı olar. Yаpоniyа firmаlаrındа isə əsаs məqsədə müvafiq olaraq   strateji planlaşma zamanı   yеniliyi tətbiq  еtmək və məhsulun kеyfiyyətini yüksəltmək ön plana çəkilir.

Bildiyimiz kimi, İT hər bir şirkət üçün əsas biznes funksiyasını həyata keçirir və İT-yə yatırılan investisiyanın gələcəkdə yüksək gəlir gətirəcəyi gözlənilir. İT-nin müəssisələrdə, təşkilatlarda tətbiqinin aşağdakı üstünlükləri vardır:

1. Qiymətin azaldılması
2. İşin standartlaşdırılması
3. Məhsuldarlığın artırılması
4. Əlaqələrin genişləndirilməsi
5. Risk idarəsinin genişləndirilməsi
6. Yeni biznes strategiyasının yaradılması

    

İT vasitəsi ilə biznesin bütün formal və qeyri-formal prosesləri təyin edilir. İT funksiyası şirkətin məlumat bazasını yalnız əldə saxlamır, həmçinin bölüşdürür və istifadə edilməsinə şərait yaradır. Bütün bunlar göstərir ki, biznesin İT uyğunlaşması biznesin başa düşülməsini daha da asanlaşdırır. İT tətbiq edilməzdən əvvəl əsas müəyyən etmək lazımdır ki, şirkətin nəyi var və ən əsası şirkət hansı işləri görür. Şirkətin uğurunun əsas səbəbi onun işinin düzgün təhlil edilməsidir. Təhlil mərhələsinin əsas faktorları aşağıdakılardır:

Biznes proses müəyyən bir nəticəyə nail olmaq məqsədi ilə bir-biri ilə əlaqəli bir sıra funksiya və fəaliyyətlərdən meydana gəlir. Bu proses nəticəsində əldə edilən gəlir şirkətin daxili və xarici müştəriləri üçün dəyər yaratmalı və onlar tərəfindən yararlı qəbul edilməlidir. Reallaşdırılan funksiyalar şirkətin birdən çox departamenti tərəfindən və ya biri tərəfindən icra edilir. Bu funksiyaların icrası gedişində departamentlər bir-biri ilə resurs, maliyyə, informasiya mübadiləsi edirlər. Bir növ öz aralarında məntiqi bir bağ yaradırlar. Bir sıra funksiya və vəzifələr sıra ilə yerinə yetirilir, buna ardıcıl əlaqəli vəzifələr deyilir. Bəziləri isə eyni zamanda gerçəkləşdirilir ki, bunlar isə paralel vəzifələr olaraq adlandırılır. İş prosesləri tək bir təşkilat içərisində reallaşdırıldığı kimi, bəzən birdən çox təşkilatı da əhatə edə bilər. Birinci növdən proseslərə təşkilati, ikinci növdən proseslərə təşkilatlar arası iş prosesləri adı verilir. Proses yanaşması, Adam Smitin iş bölgüsü və Frederick Taylorun optimallaşdırılmış vəzifə yanaşmalarının əksinə olaraq, görüləcək işi bir sistem olaraq ələ alır. Bu yanaşmada vəzifələrin bir-birindən müstəqil olaraq tək-tək optimallaşdırılması yerinə, prosesin bütününün performansının optimallaşdırılması hədəflənər.

1. Özünü həqiqi Əməyə kökləmə.
Amma bu əmək zövq yaşatmalıdır. Bütün günü divanda uzanın, arada bir “sevimli işlə” məşğul olub, mütəmadi divident alacağınızı unutsanız yaxşıdır. Bütün bunlar nağıldır. Bəli, bu daha sonra mümkün ola bilər, yalnız sizin öz işinizdə əsl peşəkar olduqdan sonra. 

2. Həmişə öyrənin və təkmilləşin.
Siz seçdiyiniz sahədə bütün fəaliyyət mərhələlərini keçməli olacaqsınız. Həmin sahədə artıq uğur qazanmışlardan öyrənin. Daima özünüzü yeni biliklər və yeni informasiya ilə təmin etməlisiniz. Bu inanılmaz dərəcədə əyləncəli və maraqlıdır.

Menecer fəal və sərt, məsuliyyətli, kollektivi idarə edə bilməli və bazarda şirkəti təqdim edə bilməlidir. Məhsuldar menecer hansı xüsusiyyətlərə malik olmalıdır?
Menecerin əsas xüsusiyyətlərinə təşkilatçılıq bacarıqları aiddir.

D. Makkeland belə bir fakta diqqət yetirir: məqsədlərə nail olmağa yönlü olan biznesmenlər pulları uğurun göstəricisi kimi qəbul edirlər.
Menecer mütəxəssis şəkildə hazırlanmış bir rəhbərdir. Lakin öz məhsuldar fəaliyyətlərinə görə menecerlər bir-birilərindən fərqlənirlər. Bu nədən asılıdır?

Günlərin bir günü tələbə öz müəllimindən soruşur:

— Müəllim, uğurda bəxtin payı nə qədərdir?

— Sən bəxt dedikdə nə anlayırsan? – deyə müəllim maraqlanır.

Tələbə fikirləşərək cavab verir:

— Məsələn, satıcı müştəriyə müraciət edir və məlum olur ki, onun mütəmadi olaraq istifadə etdiyi məhsulu qurtarıb. Mən də həmin məhsulu satıram. Müştərinin daimi təchizatçısı isə hər hansısa səbəbdən ötrü təcili olaraq müştərini həmin məhsulla təmin edə bilmir. Beləliklə, mən yeni müştəri əldə edirəm.

Və yaxud, digər bir misal, mən qonaq gedirəm və qonaqlıqda müəssisələrdə alış-veriş proseslərinə nəzarət edən şəxslə tanış oluram. Onun cavabdeh olduğu müəssisə ilə isə mən uzun zamandır ki, əməkdaşlıq etmək istəyirdim.

Rəqabətin aydın dərk edilməsi biznesdə uğurun əsas elementlərindən biridir. Hətta sizin məhsul və ya xidmətiniz bazardakı unikal boşluğu doldursa da başqa şirkətlər eyni müştərinin ehtiyaclarını təmin etmək üçün başqa variantlar təqdim edə bilər. Rəqabət barədə düşünərkən öyrənməli olduğunuz əsas şey müştərilərin hansı məhsulu və xidməti digərindən daha üstün tutduğudur.

Rəqabət birbaşa (eyni məhsulun satışında rəqabət)  və dolayı (eyni bazarda rəqabət) ola bilər. Birbaşa və dolayı olmasından asılı olmayaraq rəqabətin intensivliyi biznesdə uğura hərtərəfli təsir edir. Bu səbəblə sənayedə başqalarından daha üstün olduğunuzdan əmin olmaq üçün biznes planlaşdırmada rəqabətin bütün növlərini nəzərə almaq vacibdir. 

Birbaşa rəqabət
Oxşar məhsul və ya xidmət təklif edən çoxsaylı bizneslər arasında birbaşa rəqabət yaranır. Burger King və McDonald's birbaşa rəqiblərdir.

Müştərilər bir şeyi haradan almalı olduqlarına qərar verərkən qiymət, məkan, xidmət səviyyəsi və məhsulun xüsusiyyətləri arasındakı müxtəlifliyi nəzərə alır. Ancaq heç də bütün müştərilər bu xüsusiyyətləri eyni dərəcədə qiymətləndirmir və məhz buna görə rəqabət yaranır. Biznesinizin mövqeyini müəyyənləşdirməklə müxtəlif növ istehlakçıya nail ola bilərsiniz. Məsələn, varlı istehlakçıları hədəfləyən bizneslər qiymətlə bağlı rəqabət aparmır lakin hədəf auditoriyası işçi təbəqə olan biznesdə rəqiblərdən biri eyni məhsulu daha aşağı qiymətlə təqdim edə bilər. Rəqibinizin mövqeyini müəyyənləşdirməklə onun biznesindəki boşluqları öyrənə bilərsiniz.

Biznes risklərinin müxtəlif növləri vardır. Biznes riskləri daxili və xarici ola bilər. Onlar iş qabiliyyətinə birbaşa və ya dolayısı yolla təsir göstərə bilər. Risklər təhlükə əsaslı (məsələn, kimyəvi dağıntılar), qeyri-müəyyən əsaslı (məsələn, təbii fəlakətlər) və ya imkanlar ilə bağlı ola bilər.

Ümumi risk kateqoriyaları aşağıdakılardır:

Təbii fəlakətlər: sel, fırtına, meşə yanğını və quraqlıq;
Pandemiya: qrip, donuz qripi və ya quş qripi;
Hüquqi: sığorta məsələləri, mübahisələrin həlli, müqavilə pozulması, qaydalara və öhdəliklərə əməl olunmaması;
Qlobal hadisələr: pandemiyalar və hava nəqliyyatının hərəkətinin dayandırılması;
Texnologiya: kompyuter şəbəkəsi çatışmazlığı və köhnəlmiş avadanlıqların istifadəsi ilə bağlı problemlər;
Ekoloji: iqlim dəyişikliyi, kimyəvi axıntılar və çirklənmə;
İş yerində sağlamlıq və təhlükəsizlik: material, avadanlıq, və ya iş yerindən qaynaqlanan qəzalar;
Əmlak və avadanlıq: təbii fəlakətlər, su borularının partlaması, soyğun, vandalizmin və s. səbəb olduğu zərərlər;
Mühafizə: oğurluq, fırıldaqçılıq, əqli mülkiyyət itkisi, terrorizm, qəsb və online təhlükəsizlik və saxtakarlıq;
İqtisadi və maliyyə xarakterli: qlobal maliyyə problemləri, faiz dərəcəsinin artımı, pul vəsaitinin çatışmazlığı, müştərilərin ödəməməsi, sürətli artım və artan xərclər;
Kadr: sənaye münasibətləri məsələləri, münaqişənin idarə olunması və vakansiyalar doldurulmasında çətinliklər;

Napoleon Bonapart deyib: “Gözəl danışığa sahib olmayan insanlar karyeraya sahib olmayacaqlar”. Natiqlik qabiliyyəti üçün isə hər şey – mətnin məzmunu, intonasiya, davranış tərzi, jestlər, mimikalar lazımdır.

Aşağıda auditoriyanı ələ almaq və dinləyicilərin təqdirinə səbəb olmaq üçün sizə lazım olacaq bir neçə məsləhət təqdim edirik:
Öz ağlınızla düşünün. İnsanlara hər hansı bir “dərslik”-dən sitat gətirmək heç də hər zaman işə yaramır. Auditoriya ilə işləməyi bacarın və əsas olaraq öz beyninizin məhsullarından istifadə edin.
Auditoriyanın istəklərini operativ şəkildə həyata keçirin. Yalnız öz sevdiyiniz şeylərdən danışmayın. Bəzən mövzunu dinləyicilərin daha çox maraq göstərdiyi istiqamətə yönəltmək lazımdır.