Menecment kateqoriyası üzrə məqalələr

Təbii ki, hər bir insan heç olmasa həyatda bir dəfə öz biznesini açmaq haqda düşünür və əlbətdəki bunlardan yalnız bir qismi realda bunu edir. Forbes jurnalının dəstəyi ilə aparılan son araşdırmalara görə yer üzərində işləmə qabiliyyəti olan əhalinin 94% öz biznesinin açılması barədə düşünsədə, realda onların yalnız 6% bu işi həyata keçirir. Maraqlı məqam burasındadır ki, yeni açılan bizneslərin cəmi 15% rentabelli olur və 5 ildən çox fəaliyyət göstərir.

Bəs nədir uğurlu biznesin sirri?! Necə olur ki, kimlərsə öz biznesini quraraq milyonlara sahib olur, kimlərsə böyük maddi (həmçinin mənəvi) ziyanla bu işdən yan keçirlər. Uğurlu biznes üçün hansı kriteriyalar olmalıdır?
Bu kreteriyalar haqda söhbət açmazdan əvvəl qeyd etmək lazımdır ki, heçdə hemeşə yeni bizneslər yüksək mənfəət əldə etmək üçün həyata keçirilmir. Ümumilikdə yeni biznes açılışında sahibkarların (gələcək sahibkarların) 3 bir-birindən tam fərqli məqsədləri ola bilər: pul qazanmaq, ürəyi istədiyi (və ya xəyal qurduğu) işi qurmaq və ya biznesi yaradıb digər bir investora satmaq. Konkrət məqalə çərçivəsində mən yalnız pul qazanmaq üçün açılan bizneslərdən söhbət açacam.
İş təcrübəmdə baş verən hadisələr və bu istiqamətdə olan müşahidələrimə görə hesab edirəm ki, uğurlu biznesləri digərlərindən fərqləndirən 3 əsas faktor mövcuddür. Bu faktorların cəmini mən “uğur üçbucağı” adlandırıram. Bu amilləri nəzərdən keçirək.

 Amil № 1 – Məhsul. Məhsul dediyimiz zaman biz pula ekvivalent dəyəri olan maddi və ya qeyri-maddi istənilən bir şeyi nəzərdə tuturuq. Başqa sözlə desək məhsul mebeldən tutmuş, ta gəlinlik paltarı seçiminə konsaltinq xidmətlərinə qədər hər şey ola bilər. İstənilən biznesin mövcud olması üçün sahibkar mütləq düşündüyü ilk şey təklif edəcəyi məhsul olmalıdır. Çox sadə görünsədə iş təcrübəmdə çoxsaylı yeni layihələr məhz, təklif ediləcək məhsulun olmadığına görə sahibkar üçün böyük ziyanla başa çatıb. Həmçinin beynalxalq şirkətlərin təcrübəsinə baxsaq: Apple, Google, Blackberry və s. kimi brendlər məhz uğurlu məhsul hesabına lider mövqeydədirlər.

«X» və «Y» nəzəriyyəsi menecerlərin hərəkətlərini, onun idarəetmə fəaliyyətini izləyən amerikalı sosial psixoloq Duqlas MakQreqorun nəzəriyyələridir. MakQreqorun nəzərriyyəsinin sadəliyi və aydınlığı onların məşhurlaşmağına və problemə belə bəsit baxış üçün tənqid olmasına səbəb olmuşdu.

MakQreqor menecerlərin onlara tabe olanları ən azı iki üsul ilə idarə etdiklərini iddia edirdi. Bu üsullar insan təbiətinə iki müxtəlif baxış bucağının nəticələridirlər. Prinsipcə neqativ olan («X» nəzəriyyəsi despotikdir) və prinsipcə müsbət olan («Y» nəzəriyyəsi demokratikdir). Menecerlərin onlara tabe olan insanlara münasibətlərini izləyərək MakQreqor belə bir nəticəyə gəlmişdi ki, onların insan təbiətinə baxışları müəyyən təxmin sisteminə əsaslanır və bu sistem sonunda menecerlərə tabe olan insanlara qarşı münasibətlərini idarə edirlər.

Məqsəd nə cür olmalıdır ki, biz ona çataq?
Menecmentliydə smart-məqsəd və yaxud ağıllı məqsəd kimi bir ifadə var.

S (specific) – Spesifik və ya konkret
M (motivation) – motivasiya edici
A (ambition) – ambisiyalı
R (realistic) – reallığa uyğun
T (timed) – müəyyən vaxt üzrə qurulumuş

Ağıllı məqsəd — əvvəlcədən planlaşdırıldığı üçün yarımçıq məqsədə nail olmaq kimi sayılır. Əslində gələcək üçün qoyduğumuz məqsədlər biznes planlaşdırılmasından heçdə fərqlənmir. Buda məqsədin düzgün qoyulması üçün məsləhətlər:

Konkretləşmiş məqsəd
Əgər sizin məqsədiniz avtomobil almaqdırsa, siz onu konkretləşdirməlisiniz. Məsələn: qara rəngdə “tayota- kamri”, içində bu funksiyaları olsun və s. Əks halda qarajınızda köhnə “ Moskviç” peyda ola bilər.

Müştəriləri necə qorxutmamalı?
Azərbaycanda şirkətlərin mütləq çoxluğunun Facebook-da səhifələri var. Şirkətlər, marketoloqlar sosial şəbəkələrin gücündən yararlanmağa çalışırlar. Dünya markalarının sosial mediada irəliləyişində böyük təcrübəyə baxmayaraq, Azərbaycanda heç də bütün şirkətlər bundan düzgün istifadə etməyin yolunu bilmirlər. Hansı səhvləri etməmək və onlardan necə qaçmaq lazım olmasının yolları barədə Tactical Marketing Labs şirkətinin həmtəsisçisi Brett Relanderin məsləhətlərinin yararlı olacağını düşündük.

O, firmaların irəliləyişə nail olmasına kömək edir və internetdə müştərilərin reputasiyasının müdafiəsiylə məşğul olur. Brett digital-marketinq sahəsində 10 ildən çoxdur işləyir, Dallas Cowboys və IKEA kimi korporasiyalarla əməkdaşlıq edib. Texas Universitetində marketinq fənnini tədris edir.

Yaponlar həmişə adət-ənənələrə sadiq olub və olacaqlar. Mən “Jiro Dreams of Sushi” adlı sənədli filmə baxanda çox təsirlənmişdim. Xüsusilə, Jiro Ononun hər hansı bir işi sona qədər çatdırmanın onlar üçün nə qədər əhəmiyyətli olması haqqında dedikləri məndə dərin iz buraxmışdı. Hətta süpürgəçi  olsan belə taleyindən gileylənməyə dəyməz, əvəzində işini mükəmməl səviyədə görməlisən. Yaponlar ideal iş axtarışında bir müəssisədən digərinə qaçmırlar, onlar istənilən işi xəyallarının işinə çevirirlər. Məsələ yanaşma tərzindədir.

Niyə də yenə yaponlardan öyrənməyək? Nəyə görə onların menecment sahəsində istifadə etdikləri idarəçilik metodlarını biz də tətbiq etməyək?

Kaizen metodunun əsasını “5S” prinsipi təşkil edir:

Seiri — dəqiqlik
Seiton — səliqə-səhman
Seiso — təmizlik
Seiketsu — standartlaşdırma
Shitsuke — intizam

İkinci Dünya Müharibəsindən sonra məhz bu sistem nəticəsində bir çox yapon şirkəti, o cümlədən də “Toyota” tez bir zamanda dirçələ və gücünə güc qata bilmişdir.

Əgər siz Kaizen sisteminin 5 prinsipini tətbiq etmək qərarına gəlmisinizsə, onda bu 5 müddəa  burnunuzun dibində olmalıdır.

İnsan tələbatlarının quruluşu qanunlarını dərk edənlərdən birincisi, amerikan psixoloqu humanist psixologiyanın banilərindən biri Abraham Maslou (1908-1970) olmuşdur. İlk dəfə o, öz konsepsiyasını 1943-cü ildə nəşr etdirmişdir. Çox tezliklə o, klassik oldu və bütün dərsliklərə daxil oldu. Bəs nə üçün onun nəzəriyyəsi iyerarxik adlanır? Biz iyerarxiyanın ancaq vəzifəyə görə olmasını hesab etməyə öyrəşmişik. Burada isə söhbət arzu (meyl, niyyət)  və həvəslərin (istəklərin) görünməyən dünyası (aləmi) haqqında gedir. Tələbatların sırası ona görə iyerarxik adlanır ki, onlar yüksələn xətlə — ən aşağıdan (maddi) ən yüksəyə (mənəvi) kimi yerləşirlər. Maslou qəbul edirdi ki, insanlar müxtəlif tələbatlar çoxluğuna malikdir, onları beş əsas kateqoriyaya ayırmaq olar:

Ölçüsündən asılı olmayaraq, demək olar ki, hər bir şirkət fəaliyyətinin müxtəlif istiqamətlərində ən primitiv şəkildə olsa belə, proqnozlardan istifadə edir. Büdcə-maliyyə proqnozları, satışla bağlı proqnozlar, kadr ehtiyacı proqnozları və s. Şirkətin ölçüləri böyüdükcə, idarəetmə sistemi təkmilləşdikcə proqnozlara olan ehtiyac və onların strateji qərarların verilməsində oynadığı rol da əhəmiyyətli dərəcədə artmış olur.

Daha böyük şirkətlər, xüsusilə də banklar, maliyyə-investisiya şirkətləri iri həcmli vəsaitləri idarə etdiyindən, yaxın və uzaq gələcəklə bağlı daha dəqiq informasiya sahibi olmaq, doğru zamanda doğru qərar vermək onlar üçün həyati əhəmiyyət daşıyır. Bunun üçün yuxarı menecment üçün şirkətdaxili proqnozlar qədər ölkə iqtisadiyyatındakı gedişatın izlənməsi və gələcəklə bağlı makroiqtisadi proqnozlar da vacibdir. Çünki məhz bu tip iri maliyyə institutlarının balansı ilə makroiqtisadi göstəricilər arasında daha yüksək korrelyasiya mövcud olur.

Siz nə vaxtsa sənədləri necə imzaladığınız barədə düşünmüsünüzmü? Öz imzanızın gözəlliyi və səliqəliliyini qiymətləndirmisinizmi? Bu və ya digər rəsmi sənədlərə baxan zaman tanışlarınızın və ya tanış olmayanların imzalarını qiymətləndirmisinizmi? Elə düşünməyin ki, imzanız sırf sizin şəxsi işinizdir. Sən demə, qrafologiya sahəsində bilgili olanlar və ekspertlər insanın imzasına baxmaqla onun sahibi haqqında çox şey deyə bilərlər.
İlk imza rəsmi olaraq simvollar şəklində mövcud olmuşdur. Lakin artıq 16-cı əsrdə imza ad və ya təxəllüsü göstərən hərflərin aydın şəkildə uyğunlaşmasına çevrilir. 18-ci əsrdə isə imza özündə təkcə ad və familiyanın elementlərini deyil, anlayışı və onun saxtalaşma imkanını çətinləşdirən müxtəlif qrafik elementləri çətinləşdirərək mürəkkəbləşməyə başlayır.
Hər kəs imzanı özü sərbəst şəkildə fikirləşir. Hal-hazırda heç kəs imza çəkməkdə heç bir qayda və qanun ilə məhdudlaşdırılmamışdır. Lakin qrafik improvizasiyalarda onların müəllifi onun təbii xüsusiyyətlərini, yəni onun dəqiq portretini təşkil etməyə imkan verən müəyyən qanunauyğunluqlara tabedir. Ayk Nac bu mövzu ilə əlaqədar böyük bir hesabat hazırlamışdır: "İnsanın xasiyyətini onun imzası və ya praktiki qrafalogiya ilə bilmək".

Əməyin mühafizəsi işçinin həyatının və sağlamlığının müəssisənin istehsal fəaliyyətinin nəticələrindən üstün tutulması, onların iqtisadi və sosial, texniki-təşkilati, sanitar-gigiyenik, müalicə-profilaktik və digər tədbirləri özündə əks etdirən sistemidir.
Bütün müəssisələrdə sağlamlığın mühafizəsi və əmək şəraitinin təhlükəsizliyinin təmin olunması müdiriyyətin üzərinə qoyulur. İşəgötürən tərəfindən sağlam və təhlükəsiz əmək şəraitinin yaradılması öhdəlikləri müəssisələr haqqında (nizamnamə) əsasnamələrdə, kollektiv müqavilələrdə, daxili əmək qaydalarında təsbit olunur.

1. Menecmentdə qərarların təsnifatı.
2. Qərarların qəbul edilməsi zərurəti.
3. Qərarların səmərəli olması meyarları.
4. Qərar qəbul edilməsinə təsir göstərən amillər .
5. Qərar qəbul edilməsi üsulları.
6. Qərar qəbul edilməsi prosesi.