Azərbaycan mətbəxi kateqoriyası üzrə məqalələr

Dünyanın zəngin və dadlı mətbəxlərindən biri olan Azərbaycan mətbəxinin qədim yeməklərindən hesab edilən “Soğan bozbaşı” zəngin tərkibi və fərqli ləzzəti ilə illərdir evlərimizin qış süfrələrini bəzəyir.

Bu xörəyin qış mövsümünə xas olan meyvə və tərəvəzlərlə hazırlanması bir çox xanımların tərkibi vitaminlərlə zəngin və bəzən də uşaqlar tərəfindən sevilməyən qida məhsullarını bişirmək üçün bir bəhanədir. İstəyə görə su və yaxud ət bulyonu ilə hazırlanan yemeyimiz üçün aşağıdakı məhsullar lazımdır.

Ərzaqlar (4 pay üçün):

• 1 kilo sümüklü və ya sümüksüz qoyun əti – orta tikələrə doğranmış
• təxminən 6 x. q. yağ
• 1 ədəd iri baş soğan – uzunlamasına yarı bölün sonra nazik-nazik doğrayın (aşın qarasında olduğu kimi)
• 4 stəkan təmizlənmiş şabalıd
• duz
• istiot
• bir çimdik zəfəran tozu
• 2 x. qaşığı qaynar su
• 2 stəkan turşməzə nar dənəsi (Gülöyşə narı yaxşı olardı). 

Hazırlanması:
Əti bir qazana qoyub, qazanı suyla doldurun. Əti qaynadın və içinin qırmızısı gedənədək suda bişirin. Bu müddət ərzində kəfini yığın. Ətin suyunu süzüb bir kanara qoyun. Əti ayrı qaba qoyun.

Ərzaqlar:
Qoyun əti -1 kq.
Düyü – 500 qr. 
Zoğal axtası – 30 qr.
Kişmiş -30 qr.

Qazmaq üçün:
Un – 500 qr.
Yumurta – 1 ədəd
Yağ – 100 qr.

Hazırlanması:
Qoyun əti ətçəkəndən keçirilir, yağda qovrulub, qiymə halına salınır. İçinə zoğalı axtası, kişmiş vurulur.

Tərkibi:

• Balqabaq — 400 qram
• Soğan — 1 ədəd
• İsti su
• Xəmir (un, su, duz)
• Duz (zövqə görə)

Hazırlanma üsulu:

• Balqabağı sürtgəcin böyük gözündən, soğanı isə kiçik gözündən keçirtmək Isti su hazırlamaq.
• Hazır xəmirə sürtgəcdən keçirilmiş balqabağı və soğanı yerləşdirmək.
• Xəmirin kənarlarını azacıq nəmləndirmək.

Ərzaqlar:

• Qoyun və ya dana əti – 2 kq.
• Soğan – 1 kq.
• Kişmiş – 1 kq.
• Zoğal axtası (quru zoğal) – 250 qr.
• Şirin alça turşu – 100 qr.
• Ərik qurusu – 200 qr.
• Xurma – 250 qr.
• Şəkər tozu – 100 qr.
• Alma qaxı (qurusu) – 100 qr.
• Kərə yağı – 350 qr.
• Yumurta — 6 ədəd.

Hazırlanması:
Laçında böyük mərasimlərin arzulanan yeməyi ŞEŞRƏNGİ həm aş qarası kimi, həm də ayrıca xörək kimi verilir. Reseptdə qeyd olunan kişmiş, zoğal, alça, ərik, alma qaxı təmiz yuyulur, elə nəm halda üzərinə şəkər tozu əlavə edilib bir kənara qoyulur.

Ərzaqlar:
Xəmir üçün:

• Un – 1 kq.
• Su – 0,5 st.
• Bitki yağı – 1 st.
• Yumurta – 2 ədəd
• Quru maya – 1,5 x.q.
• Şəkər tozu – 6 x.q.
• Vanil — 0,5 ç.q.
• Duz – zövqə görə.

İç üçün:

• Un – 2 st.
• Şəkər tozu – 150 qr.
• Kərə yağı – 150 qr.

Ərzaqlar:

• Ət – 2 kq.
• Soğan — 1 kq.
• Yağ – 1,5 kq.
• Kərəviz – 1 dəstə
• Şirin bibər – 3 kq.
• Acı bibər – 1 ədəd
• Pomidor – 2 kq.
• Alça turşusu – 1 kq.
• Şabalıd — 2 kq.
• Duz, istiot.

Hazırlanması:
Ətin üstünə üzərinə çıxanadək su tökülür. Qaynadılır, kəfi yığılır. İçərisinə soyulmuş soğan və duz əlavə olunur. Ət yumşalandan sonra suyu süzülür. Qazanda yağ dağ edilir, üzərinə bir lay ət düzülür.

Milli qayğanaq növləri: nümrü, çalxama, şirin, ballı…
* Nümrü qayğanaqda – yumurtanı heç çalmaq da lazım deyil, elə tavanın kənarına vurub, qaynayan yağa salınır, cızhacız bişir. Gərək sarısını tam bişməyə qoymayasan ki, yaxşı həzm olsun.
* Çalxama – yumurtanın içinə bir az təzə süd əlavə edib çalxalayırsınız. Bir növ, omlet kimi.
* Ağsaq oxlax xörəyi – qaynar qayğanağın üzərinə sarımsaqlı camış qatığı töküb yeyirlər.
* Şirin qayğanaq – yumurtanın üzərinə şəkər səpirlər. Quba bölgəsində üzərinə bəkməz də əlavə edirlər. Onda qayğanaq qəhvəyi rəngdə olacaq.

Abqora şərbəti qədimdə həm toy süfrələrində, həm də bir çox ailələrdə hər gün masada olan spirtsiz içki növü idi.

Bildiyiniz kimi, Abqora – turş və kal üzüm dənələrindən sıxılmış şirədir. Ondan yeməklərdə: balıq, ət, turşu qovurma, kabab, düşbərədə zövqə görə istifadə olunur.Abqora çox turş olduğundan əti, yağlı yeməkləri yedikdən sonra təzyiqin qalxmasına mane olur və həzmi tezləşdirir. Beləliklə, orta yaşlı insan üçün abqora əsl tapıntıdır. 

Ötən əsrdə statistik orta Azərbaycanlı və xüsusən Bakı ailəsində həmişə bir şüşədə, ağzı bağlanmış abqora mütləq olurdu. İndi isə təəssüf ki, bu unikal vasitə süfrələmizdən, mətbəximizdən itir. Amma biz bu yaxında tədbirlərin birində, milli restoranımızın təqdimatında süfrədə Abqora şərbəti gördük.

Sərin, turşməzə, ətirli Abqora şərbəti dolma, plov, kabab, qutab kimi ağır kalorili yeməklərin yanında əla vəhdət yaradırdı. Yaz və yay aylarında siz də bu faydalı içkini hazırlayıb, soyuducuda saxlaya və süfrənizə verə bilərsiz.

Ərzaqlar:

• Qoyun içalatı (ağciyər, qaraciyər, böyrək, ürək, bağırsaqlar)
• Kartof – 1 kq.
• Soğan – 2-3 baş
• Pomidor – zövqə görə
• Quyruq (yoxdursa, yağla əvəz etməli)
• Duz-istiot.

Hazırlanması:
İçalat yaxşıca yuyulur, doğranılır, duz-istiot vurulub birlikdə qovrulur. Əgər bağırsaq da vuracaqsınızsa, o zaman onları daha diqqətlə və bol su ilə yumaq lazımdır.