Kitablar və mütaliə kateqoriyası üzrə məqalələr

İnsan beyninə fərqli şəkildə təsir edən 10 roman müəyyənləşdirilib.
Ədəbiyyatın “müalicəvi” xüsusiyyətini əsas tutan elm adamları bu romanların insan beynini inkişaf etdirdiyini, xarakteri dəyişdiyini və ünsiyyət qurmağı asanlaşdırdığını bildiriblər.

Toronto universitetinin mütəxəssisləri psixiatr Keit Otli və İnqrid Uikelqrennin “Scientific American” jurnalında dərc olunan məqalələrində deyilir ki, roman qəhrəmanları ilə təmas həm xəyal dünyasını zənginləşdirir, həm də sosial əlaqələri gücləndirir. Həmin siyahıda yer alan romanlar aşağıdakılardır:

1. İohann Volfqanq Höte – “Gənc Verterin iztirabları” (1787-ci il) Romanda özünə qəsd edən qəhrəmanın faciəli həyatı təsvir edilir.

2. Ceyn Ostin – “Eşq və qürur” (1813-cü il) Roman 18-ci əsrdə İngiltərədə keçən unudulmaz bir eşq hekayəsindən bəhs edir.

3. Nataniel Hotorn – “Qırmızı ləkə” (1850-ci il) Romanda cəmiyyətin eşq, günah, ədalət, zülm kimi məfhumlarından söhbət açılır.

4. Qustav Flober — «Madam Bovari» (1856-cı il) Bu roman romantizm axınına qarşı olub, realizmin ilk nümunələrindən sayılır.

5. Corc Eliot – “Middlmark” (1870-ci il) Romanda qadınların rolu, evlilik xüsusiyyətləri, din və riyakarlıq, siyasi islahat mövzularına toxunulur.

6. Lev Tolstoy – “Anna Karenina” (1877-ci il) Əsər 1870-ci illərdə Rusiyada cəmiyyətin üst sinfinə mənsub olan iki insanın eşqindən və patriarxal həyat tərzi qalıqlarının burjua tərəqqisinin təzyiqi altında dağılmasından söhbət açılır.

Bütün həyatı yollarda keçən bir yolçunun hekayəsidir Knulp. İstədiyi yerə «qonaq», amma heç yerdə qərar tutmayan azad ruhun qısa dastanı...

Knulp, hər birimizin içində yatan «tərk etməyə meyilli» yönümüzdü əslində. Roman boyu doğmalıq hiss edir oxucu bu obrazla öz arasında. 

Knulp tərk edir, Knulp yalnızdır, vecsizdir. Amma Knulpın digər yalnızlardan böyük fərqi var, o, cəmiyyətdən təcrid olunmuş yalnızlardan deyil. Knulp getdiyi hər yerin sakinidir, amma heç yerə aid deyil. Knulp hər kəsdə bir iz buraxır, amma heç kəsə, heç yerə bağlanmır.

Bu vecsizliyin səbəbini Knulp özü belə izah edir: “Hər şey o zaman baş verdi… O zaman, hələ on dörd yaşındaykən, Franziska mənə oyun oynadığı zamanlar. O vaxt hər şey ola bilərdim. Sonra içimdə bir şey qırıldı, ya da xarab oldu. Bax, o zamandan bəri heç bir işə yaramaz oldum...”

İnsanın gələcək həyatı, problemləri, səhvləri uşaqlığından qalan miras kimidi. Knulpın bütün həyatı bu «mirasın» ağırlığı altında əzildi.

Bu təəccüblü olsa da bəzən yazıçılar özləri də bilmədən hər hansısa əsəri yazanda fantaziya gücünü işə salaraq müəyyən fenomeni, ideyanı irəli sürürlər hansı ki, hələ mövcud deyil. İndi biz sizə bu kitabların adını və ideyalarını göstərəcəyik hansılar ki, illər sonra reallaşmışdı.

1. ”Atom bombası” söz birləşməsini ilk dəfə yazıçı Herbert Uells işlətmişdi. O, “Dünyanın azad edilməsi” kitabında bu fikirdən istifadə etmişdi. Maraqlısı odur ki, kitab 1913-cü ildə işıq üzü görmüşdü. Yəni 1-ci Dünya müharibəsindən əvvəl və hamıya məlumdur ki, atom bombası 2-ci Dünya müharibəsinin sonu 1945-ci ildə sınaqdan keçmişdi.

2. Struqas qardaşlarının “Günorta, XXII əsr” povestində “Kaspar-Karpor” sitemindən istifadə etmişdi. Bu metod beynin sürətinin köçürülməsi və riyazi modelinin yaradılmasına xidmət göstərir. Əsər 1962-ci ildə çap edilmişdi. O zaman Anatolu Karpovun 11 yaşı vardı, Qarri Kasparov isə hələ dünyaya gəlməmişdi.

3. Artur Konan Doyl Şerlok Holms hekayələrində bir çox kriminal metodların adını çəkmişdir hansılar ki, hələ polislərə məlum deyildi. Bura siqaretin külü, yazı maşınlarının identifikasiyası, hadisə yerinə lupa ilə nəzər salmaq kimi metodlar daxildi. Nəticədə polislər Holmsun bu və digər metodlarından istifadə edərək cinayət işlərinin üstünü açırdılar.

4. Rey Brenderi öz zamanında ideya baxımından qulaqcıqların ən müasir növünü yaratmışdı-hansını ki, ” damcılar” adlandırmışdı. O “ Faranqete görə 451 dərəcə” adlı əsərində bu ideyanı irəli sürmüşdü. Roman 1950-ci ildə yazılmışdı. O zaman hansı növ qulaqcıqların mövcud olduğunu yəqin ki, bilirsiniz.

 «The task» (tapşırıq) — dünyada ən bahalı kitab sayılan bu kitab cəmi 13 səhifədən ibarətdir.

«The task» kitabı dəyəri 153 million avro ilə ölçülür.

Kitabın müəllifi alman yazıçı Tomas Alexandr Hartmandır.

Bu kitabda fundamental suallara cavab verilir: «Biz kimik? Hardan gəlmişik? Bizim etməli olduğumuz əsas nələrdir?» və s.

İlk dəfə 2009-cu ildə Dubayda keçirilən sərgidə nümayiş etdirilib və sonradan müəllifin tələbi ilə bir daha sərgilənməmişdir.

1. Heç vaxt darıxmazsınız. İctimai nəqliyyatdasınız? Kitabınızı açın. Gözləmə zalındasınız? Kitabınızı açın. Dostlarınız həmişə kitab oxuduğunuza görə sizi qonaqlıqlara, gəzməyə çağırmırsa, kitabınızı açın.

2.  İlk görüşdə qarşınızdakını qiymətləndirməyiniz üçün əlinizdə möhtəşəm bir test var. “Kitab oxumuram” – dedisə, bundan sonra münasibətin ölüm fərmanı imzalandı.

3. Ətrafınızdakı adamlar sıxıcı, monoton, yalnız bir həyat yaşayanda siz yüzlərlə fərqli həyatı təcrübədən keçirə bilər, yüzlərlə insanın beynində gəzişə bilərsiniz.

Kitab Oxumaq bir dərmandır.
Kitab Oxumaq həyatı sevdirər.
Kitab Oxumaq düşüncələri yetkinləşdirər. Oxumaq düşüncəni inkişaf etdirən və tezləşdirən əsas qaynaqlardan biridir.
Kitab Oxumaq stressi azaldar,
Kitab Oxumaq zehni açar, kobudluqdan qurtarar.
Kitab Oxumaq gözəl görməyimizi təmin edər.
Kitab Oxumaq Bizi «Bilən» edər.
Kitab Oxuyanın etibarlı bir ətrafı meydana gələr.
Kitab Oxuyanın söz xəzinəmizi zənginləşdirər, danışıq qabiliyyətimizi qüvvətləndirər, mədəniyyətimizi artırar. Təsirli bir insan edər.
İş həyatımızdakı müvəffəqiyyət səviyyəmizi yüksəldər.
Dünyaya baxış bucağımızı dəyişdirər.
Cəmiyyətdəki əlaqələrimizin keyfiyyətini artırar.
Dərs həyatındakı müvəffəqiyyətləri gücləndirər.
Xəyal gücümüzü inkişaf etdirər.
Oxumaq həzz duymağa, zehinimizi gücləndirməyə, qərar vermək qabiliyyətlərimizi inkişaf etdirməyə faydalıdır.
İnsanı yetkinləşdirər.

 

F.M.Dostoyevskinin ən lirik əsəri sayılan "İdiot" romanını bundan bir neçə ay öncə oxumuşam. Romanı oxuyarkən bəyəndiyim bəzi cümlələri özüm üçün qeyd etmişdim. Bu yazımda isə onlardan bəzilərini sizlərlə paylaşmaq istəyirəm:

• Adam öldürməyə görə insanı öldürmək cinayətin özü ilə müqayisədə çox böyük cəzadır.   

• Hökm ilə adam öldürmək,quldur kimi adam öldürməkdən  qat-qat dəhşətlidir.

• Şəfqət bütün bəşəriyyətin ən əsas ,bəlkə də, yeganə varlıq qanunudur.

• Lakin ən ehtiyatlı adam da, qonşu evindən başına düşən kərpicdən heç vaxt qoruna bilməz.

• Məsələ həyatdadır, yalnız həyatda, — heç də onu kəşf etməkdə deyil, kəşfetmə prosesində, fasiləsiz və daimi kəşfetmə prosesindədir !

“Kitablar ən yaxşı sirr saxlamağı bacaran və ən etibarlı dostlardır, onlar ən müdrik məsləhətlər verəndirlər, onlar ən səbirli müəllimlərdir”.  Ç.U.Eliot

Yəqin ki, aramızda hər kəs nə vaxtsa öz-özünə «daha çox kitab oxumalıyam» demisiniz. Yaxşı valideyn, dost, əməkdaş, müdir, yazıçı, müəllim olmaq üçün çox kitab oxumalı olduğumuzun fərqinə varırıq.

İşdən evə yorğun qayıdırsınız, yemək yeyirsiniz, sonra bir az dincəlmək üçün TV-ni açırsınız, sonra Facebooka girirsiniz və yatmaq zamanı gəldiyini anlayanda oxumaq üçün vaxt qalmadığını dərk edirsiniz.

Gün ərzində kitabların oxunmasına bir neçə dəqiqə, elektron ünvanınızdakı məktubaların oxunmasına bir dəqiqə yarım vaxt sərf etmək istəyirsiniz? Oxuma sürətini iki dəfə artırmaqla vaxta necə qənaət etmək olar?

Buna nail olmaq çox asandır. Sizə taymer və beyninizdən istifadə etməyin yeni üsullarını kəşf etmək lazım olacaq.

1-ci addım: Fiziki duruş

Düz oturun, çiyinlərinizi boşaldın və döşəmədə ayaqlarınızı rahat şəkildə yerləşdirin. Tədqiqatçılar bu duruşun sizin tez oxumağınıza və yaxşı qavramağınıza kömək edəcəyini bəyan edirlər. Bunu indi edin. Daha sonra isə üzünüzün gərginliyini atın və gülümsəyin. Fərqi hiss edirsiniz?

Uzun müddət bədii əsərlərdəki reallıqlara aludə olmaq beyinə uzunmüddətli təsir göstərir. Roman oxumaqla beyinin bəzi hissələrində əmələ gələn dəyişikliklər kitabı bağladıqdan sonra da bizimlə qalır.

Emori Universitetinin (ABŞ) tədqiqatçıları uzunmüddətli fasiləsiz roman oxuduqdan sonra beyində uzunmüddətli izlər qalıb qalmadığını aydınlaşdırmağa çalışmışlar. Gregory Berns və onun kolleqaları eksperimentdə iştirak etmək üçün 21 könüllü dəvət etmişlər. Onlar bu könüllülərdən 9 gün ərzində Robert Harrisin “Pompey” romanını oxumağa məcbur etmişlər. Romanın mövzusu kifayət qədər geniş yayılmış mövzudur: təhlükəni hiss edən əsərin baş qəhrəmanı hadisədən heç bir xəbəri olmayan digərlərini xəbərdar etməyə çalışır. Gözlənildiyi kimi əsərdə məhəbbət motivləri də yer almışdır.