ginekologiya kateqoriyası üzrə məqalələr

Mastopatiya — süd vəzisində olan xoşxassəli törəmələrdir. Mastopatiya zamanı süd vəzisində ölçüsü noxud böyüklüyündən başlayaraq, qoz böyüklüyünə qədər olan kiçik düyünlər əmələ gəlir.

Bu düyünlər vaxtaşırı olaraq yaranır, inkişaf edir, kiçilir və yox olurlar. Bir çox hallarda həkim tərəfindən onlara “mastopatiya” diaqnozu qoyulduğunu eşidən qadınlar bu xəstəliyə elə də xüsusi diqqət yetirmirlər. Əksər qadınlar arasında bu xəstəliyə çox təsadüf edildiyindən, onu “adi” xəstəlik hesab edirlər. Bəs həqiqət necədir? Bu zaman narahat olmağa dəyərmi? Əlbəttə, dəyər! Məsələ burasındadır ki, mastopatiya fonunda süd vəzisində həm xoşxassəli, həm də bədxassəli şişlər inkişaf edə bilər. Mastopatiya ilə əsasən dölyaratma yaşında (25-45 yaş) olan qadınlar xəstələnirlər. Çox gənc qız uşaqlarında olan mastopatiya isə əksər hallarda, onların orqanizmində hormonal fonun yaşa uyğun olaraq yenidən qurulması ilə əlaqədar yaranmış olur.

Hamiləlik zamanı qadın müxtəlif ağrılarla — baş ağrısı, diş ağrısı, əzələ ağrısı və s. üzləşə bilər.

Bütün qadınlar bilir ki, bir çox dərman preparatları hamiləlik zamanı qəbul etmək olmaz. Bu qayda əksər ağrısızlaşıran dərman preparatlarına da aiddir.

İlk növbədə ağrı ilə mübarizədə təbii vasitələrdən istifadə etmək lazımdır. Belə ki, diş ağrısı zamanı ağrıyan dişin üzərinə və ya xarab dişin oyuğuna qoyulan mixək, 1 tikə sarımsaq, 1 tikə propolis, diş pastası kömək edə bilər. Bundan əlavə hər 2 saatdan bir duzlu su ilə qarqara iltihabı və ağrını xeyli azaldır (2-3 çay qaşığı duz + 200-250 qr ilıq su).

Baş ağrıların səbəbi gərginlik olduqda, qadın bir qədər uzanmalı və rahatlanmalıdır. Bir çox hallarda baş ağrıların səbəbi damarların sıxılması (spazm) olur. Bu halda no-şpa kimi preparatın qəbulu yaxşı kömək edir. No-şpa tam ziyansız və hamiləlik zamanı geniş istifadə olunan spazmolitik preparatdır.

Çox vaxt insanları aşağıdakı suallar narahat edir:

• Gələcək uşağın nə dərəcədə sağlam olacağını əvvəlcədən müəyyən etmək olarmı?
• Uşağın sağlamlığına təsir edən patologiyalar hansılardır?
• Irsiyyətin nəzəri cəhətdən təyin olunması nə qədər həqiqətə uyğundur?

Bütün bu suallara tam cavab almaq üçün tibbi-genetik məsləhətdən keçmək lazımdır. Bu məsləhətin məqsədi – dünyaya yeni insan övladı gətirməyi planlaşdıran ailə üzvlərini əvvəlcədən gələcək körpənin nə dərəcədə sağlam və ya nə dərəcədə xəstə ola biləcəyini aydınlaşdırmaqdır.

İnkişafın ən erkən dövrlərində mayalanmış döl yumurtası iki (üç, dörd, beş) eyni hissəyə bölünə bilər. Bunların hər biri müstəqil səkildə böyüməyə başlayır. Belə əkizlərə bir yumurta əkizləri və ya monoziqot əkizlər deyirlər.

Onlar eyni cinsli, eyni qan qruplu, xarici görkəmcə və xasiyyətcə çox oxşar olurlar. Hətta çox vaxt eyni xəstəliklə eyni vaxtda xəstələnirlər.

Əgər yumurtalıqda eyni vaxtda bir neçə yumurta hüceyrəsi yetişərək müxtəlif spermatozoid tərəfindən mayalanarsa, uşaqlıq daxilində bir neçə embrion ola bilər. Belə əkizlər müxtəlif yumurta əkizləridir. Bu əkizlər bir-birindən müxtəlif vaxtlarda doğulmuş bacı-qardaş kimi fərqlənir, çünki genetik quruluşlarına görə onlar tamamilə müxtəlif adamlardır. Onlar həmçinin müxtəlif qan qrupuna, cinsə, xarici görkəmə və xasiyyətə malikdirlər.

Bir yumurta əkizlərinin dünyaya gəlməsi təsadüfi haldır. Statistik məlumatlara görə müxtəlif ölkələrdə onun rast gəlmə ehtimalı təqribən eyni olub hər 1000 doğuşa təqribən 3–4 sayda olması nisbətindədir. Müxtəlif yumurta əkizlərinin doğulma ehtimalı isə, insanın genlərində “proqramlaşdırılır”. Məlumdur ki, insanın qohumlarında əkiz uşaqlar (söhbət ancaq müxtəlif yumurta əkizlərindən gedir!) anadan olmuşsa, həmin ailədə də çoxdöllü hamiləliyin ola bilməsi ehtimalı başqa ailələrə nisbətən bir neçə dəfə artmış olur.

Hamiləlik zamanı qadının bütün orqanizmi müxtəlif dəyişikliklərə uğrayır. Dəri də burada istisna deyil.

Hamiləliyin, demək olar, ilkin müddətlərində qadının dərisində piqmentasiya artır. Bunun da nəticəsində qadının üzündə və boyun hissəsində müxtəlif ölçülü və formalı piqment ləkələri əmələ gəlir. Əsasən belə ləkələr qadının alnında, burnunda, dodağın altında olur. Həkimlərin müşahidələrinə əsasən, belə piqment ləkələri hamilə qadınların 90%-ndə əmələ gəlir.

Qarabuğdayı qadınlarda belə piqmentasiya daha tez-tez hallarda olur. Bu ləkələrdən qorxmaq, utanmaq və xüsusilə də onlarla mübarizə aparmaq lazım deyil. Uşaq dünyaya gəldikdən sonra piqment ləkələri tez bir zamanda yox olacaq.

İlk dəfə valideyin olanlar hamiləlik dövründə 8 vacib məsələyə diqqət  yetirməlidirlər.Bu sual və məsələlərə ultrasəs müayinəsi uşaq üçün zərərlidirmi, avtomobildə olarkən (avtomobildə uzaq səfərdə olarkən) nələrə diqqət yetirmək lazımdır, hansı qidaları qəbul etmək olar, hamiləlik dövründə hansı narahatlıqlar gözlənilir, çoxlu miqdarda  qida qəbul etmək lazımdırmı,  çatlar mütləq olmalıdırmı, doğulacaq körpə nə vaxt hərəkət edəcək,  doğumun başladığını haradan və necə anlamaq olar və s. suallar aiddir.

Bunları bilməklə hamilə olan xanımlar yalnız bədəninə deyil eyni zamanda gündəlik həyatda baş verən  hadisələrə olan münasibətini dəyişəcəklər. Başqa sözlə ifadə etsək  bununla birlikdə hamiləlik və doğum ilə əlaqədar onları düşündürən suallara cavab tapacaqlar.

1. Ultrasəs müayinəsi uşaq üçün zərərlidirmi? Mütəxəssislər ultrasəsin uşaqlar üçün zərərsiz olduğunu iddia etmirlər. Buna görə də bu üsul körpəni seyr etmək üçün bir adətə çevrilməməlidir,  yalnız körpənin inkişafını müşahidə etmək üçün istifadə olunmalıdır. Problemsiz keçən bir hamiləlikdə üç dəfə əhatəli olaraq ultrasəs müayinəsi olur. Bu müayinələr hamiləliyin  9,12, 19-22 və 29- 32 həftəsində aparılır.

Hamilə qadınlara çox kofe içmək məsləhət görülmür.

Amerikan alimləri sübüt etmişdilər ki, gundə 200 mg kofe hamilə qadınlarda erkən doğum və ya heç bir digər qüsur yaratmır. Lakin bu miqdardan artığı yarana biləcək riskləri artırır.

Doktor Uliyam Bartın dediyinə görə: «Gün ərzində az bir miqdarda kofein erkən doğuma və ya düşük ehtimalına hər hansı bir təsiri müşahidə olunmur» və bu faktları nəzərə  alaraq, gün ərzində bir fincan kofenin heç bir zərəri olmayacağını xanimlarımıza anlatmalıyıq.

Kofe dünyada ən çox içilən içkilərdən biridir və eyni zamanda kofein psixoaktiv maddələr içində ən çox istifadə olunanlar sırasındadır. Kofeinin yaratdığı bəzi effektlər, məsələn həyacanlılıq, digər kokain və amfitomin kimi psixotrop maddələrin effektindən fərqlənmir. Gündəlik kofe norması 300 mg-dır. Bu təxminən 3-4 fincan kofe deməkdir.

Normal hamiləlik 9 ay çəkir, lakin siz sağlam övlad sahibi olmaq istəyirsinizsə bu müddətin 12 ay olduğunu hesab edin, bu zamana hamiləlikdən əvvəlki 3 ayda daxildir.

Bu o deməkdir ki, siz hamilə qalmaq istəyirsinizsə gərək:

1. Hamiləlik yoxlanışı üçün həkiminizə müraciət edin. Doğum riskləri, genetik xəstəliklər, irsi xəstəliklər və xroniki xəstəliklər haqqında soruşmağı unutmayın. Qəbul etdiyiniz butun dərmanlar haqqında məlumat verin və onların hamiləliyə ziyanının olub olmadığını öyrənin.

2. Yeməyinizə fikir verin, vitaminli və sağlam dietaya riayət edin və həmçinin hamiləlik periodunda istifadə üçün nəzərdə tutulmuş vitaminlərdən istifadə edin. Bu cür vitaminlərə prenatal vitaminlər deyilir. Bu fol turşusunun miqdarını nizamda saxlamaq üçün çox vacibdir. Bu cür qidalanma spina bufida kimi doğum qüsurlarının qarşısını almağa kömək edir ki, bu xəstəliklər hamiləliyin ilkin etapında özünü göstərir, siz fol turşusunun buraxıla bilən səviyyədə olduğuna diqqət yetirməlisiniz.

Dölün ürək döyünməsi onun normal inkişafının əsas göstəricilərindən biridir. Dölün vəziyyətində hər hansı mənfi dəyişiklik baş verdikdə onun ürək döyünməsində də dərhal dəyişikliklər baş verir.

Məhz bu səbəbdən həkimlər bütün hamiləlik zamanı və xüsusilə də doğuşda dölün ürək döyünməsinə xüsusi nəzarət edir.

Hamiləliyin əvvəlində dölün ürək döyünməsi USM vasitəsilə qiymətləndirilir. Hamiləliyin təxminən 18-ci-20-ci həftələrində ginekoloq xüsusi stetoskop (ağacdan, plastikdən və ya alümindən olan enli qıflı borucuq) vasitəsilə dölün ürək döyünməsini eşidir və qiymətləndirir.

Hamilə qadın hamiləliyin lap əvvəlindən başlayaraq doğuşa qədər olan dövr ərzində müntəzəm olaraq mama-ginekoloqun nəzarətində olmalıdır.
İlk növbədə hamilə qadın pasport qeydiyyatında olduğu ərazi üzrə qadın məsləhətxanasında qeydiyyata düşməlidir.

Orada onun üçün açılan qeydiyyat kartında hamiləliyin gedişi üzrə tələb olunan bütün göstəricilər, laborator və digər müayinələrin nəticələri qeyd olunur.

Hamilə qadının qadın məsləhətxanasına ilk müraciəti zamanı onun həqiqətən hamilə olması və hamiləlik üçün risk faktorlarının aşkar edilməsi üzrə həkim müayinəsi aparılır. Bu məqsədlə cinsi yolla keçən infeksiyaların müəyyən edilməsi üçün uşaqlıq yolundan yaxma götürülür; qanın, sidiyin ümumi müayinələri, həmçinin qan qrupu və rezus-faktor, qanın sifilisə, QİÇS-ə və digər infeksiyalara görə müayinələri təyin edilir. Hamilə qadınlar terapevt, stomatoloq və lazım gəldikdə digər mütəxəssislərin müayinəsinə göndərilir.

Sidiyin ümumi müayinəsi hamiləliyin 1-ci dövründə ayda 1 dəfə olmaqla, sonradan isə hamiləlik toksikozunun vaxtında müəyyən edilməsi məqsədi ilə ayda 2 dəfə olmaqla aparılır.