ginekologiya kateqoriyası üzrə məqalələr

Xaricdə istirahət etmək olmaz
Әnənəvi olaraq, hesab edilir ki, hamilə qadın təyyarə ilə uçmamalı və iqlim dəyişməməlidir. Birinci bəndə gələrkən, həqiqətən də ehtiyatlı olmaq lazımdır. Lakin hamiləlik normal keçdikdə, 24‐26 həftəyə qədər təyyarə ilə rahat uçmaq olar.

Hamiləliyin sonuncu müddətlərində aviasəyahətlər artıq məsləhət deyil. Uçuş zamanı atmosfer təzyiqinin kəskin dəyişməsi baş verir. Hamilə qadın aşağı təzyiq zonasına düşərkən, vaxtından əvvəl doğuş riski əmələ gəlir. Sağlamlıq ilə əlaqədar olan əlavə problemlər vəziyyəti bir qədər də ağırlaşdırır.

Bəzi hallarda hamilələr yüksək meteohəssalığa malikdir və hətta adi hava dəyişməsinə reaksiya verir. Hamiləliyin pozulması təhlükəsi olan qadınlar daha çox hava proqnozlarına diqqət yetirməlidir. Sinoptiklər aşağı təzyiq vəd edirsə, o gün hamilə qadının evdə qalması və istirahət etməsi məsləhətdir.

İqlimə gəldikdə isə, burada da çox şey qadının sağlamlığından asılıdır. Әlbəttə, Bakı qışından Tailanda, yaxud Dominikan Respublikasına getməyə dəyməz. Misirdə isə gələcək anaya daha xoş olacaqdır. Lakin belə eksperimentlər yalnız sakit hamiləlik zamanı mümkündür. Әks halda, yumşaq Qara dəniz və ya Aralıq dənizi iqlimi ilə məhdudlaşmaq lazım gələcəkdir. İstirahət etmək üçün ən əlverişli mövsüm erkən yay və ya payızdır.

Çox vaxt hamilə qadınları aşağıdakı suallar narahat edir:

• Gələcək uşağın nə dərəcədə sağlam olacağını əvvəlcədən müəyyən etmək olarmı?
• Uşağın sağlamlığına təsir edən patologiyalar hansılardır?
• Irsiyyətin nəzəri cəhətdən təyin olunması nə qədər həqiqətə uyğundur?

Bütün bu suallara tam cavab almaq üçün tibbi-genetik məsləhətdən keçmək lazımdır. Bu məsləhətin məqsədi – dünyaya yeni insan övladı gətirməyi planlaşdıran ailə üzvlərini əvvəlcədən gələcək körpənin nə dərəcədə sağlam və ya nə dərəcədə xəstə ola biləcəyini aydınlaşdırmaqdır.

Qadınlarda hamiləlik orta hesabla 9 təqvim (10 mama) ayı, başqa sözlə, 40 həftə (280 gün) davam edir. Hamiləliyin başlanğıcı son menstruasiyanın (aybaşı) ilk günündən hesablanır.

Ancaq bu zaman ovulyasiyanın (mayalanmaya hazır olan yumurta hüceyrəsinin yumurtalıqdan çıxması anı) günü dəqiq məlum olmadığı üçün bu üsulu da dəqiq hesab etmək olmaz.

Hamiləliyin başlanğıcı həmçinin dölün tərpənişinin ilk günündən hesablamaqla da müəyyən etmək olar. Belə ki, bu təxminən 1-ci hamiləliyin 20-ci həftəsinə, təkrar hamiləliyin isə 18-ci həftəsinə təsadüf edir.

Hamiləlik qadın yumurta hüceyrəsinin kişi yumurta hüceyrəsi (spermatozoid) ilə uşaqlıq borusunda birləşməsindən — mayalanmadan başlayır. Mayalanmış yumurta hüceyrəsi bölünməyə və uşaqlıq borusu ilə hərəkət etməyə başlayır və 7-8 gün ərzində uşaqlıq boşluğuna çatır. Bölünmə yolu ilə artan və “blastomer” adlanan hüceyrələr kompleksi ifraz etdikləri fermentlərin təsiri ilə uşaqlığın selikli qişasını əridərək oraya implantasiya olurlar (birləşirlər). Əgər mayalanmış yumurta hüceyrəsi uşaqlığa deyil başqa yerə (uşaqlıq borusu, yumurtalıq və ya qarın boşluğuna) implantasiya edirsə, bu zaman patoloji hal sayılan uşaqlıqdankənar hamiləlik baş verir ki, bu da mütləq cərrahi müdaxilə tələb edir.

Keysər kəsiyi ümumi narkoz altında qarın divarı və uşaqlıqda kəsik aparılaraq dölün çıxarılmasına yönəldilən cərrahiyyə əməliyyatıdır.

Bu müdaxiləyə yalnız ananın və körpənin həyatı üçün ciddi təhlükə yaradan amillər üzündən təbii doğuşun qeyri-mümkün olduğu zaman əl atılır:

— təbii doğuşun qeyri-mümkünlüyü (dölün başı və qadının çanaq ölçülərinin uyğunsuzluğu, doğuş yollarında maneələr, şişlər, dölün alın, üz, köndələn gəlişi);

— ananı və ya körpəni xilas etmək üçün doğuşu tez bitirmək zərurəti (qanaxma, uşaqlığın cırılma təhlükəsi, dölün kəskin bətndaxili hipoksiyası (oksigen çatışmazlığı);

— hamiləliyin davamı ana və ya körpə üçün təhlükəlidirsə, onun məcburi dayandırılması (ağır nefropatiya, ciftin qanaxma ilə qismən qopması);

— qadının bəzi somatik xəstəlikləri.

Cərrahiyyə əməliyyatından qabaq gigiyenik duş qəbul etmək lazımdır. Rahat yatıb yuxunuzu alın.

Ovulyasiya (yumurta hüceyrəsinin yumurtalıqdan çıxması anı) baş vermədikdə hamiləlik mümkün deyil. Qadın sonsuzluğun əsas səbəbi də ovulyasiyanın olmamasıdır (anovulyasiya).

Anovulyasiyanın səbəbləri müxtəlifdir — endokrin xəstəliklər (bu zaman orqanizmdə hormonal pozulmalar yaranır ki, nəticədə ovulyasiya baş verməyə bilər), polikistoz yumurtalıqlar sindromu, hipotalamus və hipofiz şişləri və s.

Onu da nəzərinizə çatdıraq ki, hətta tam sağlam və menstrual dövrü mütəmadi olan qadında 1 il ərzində 1-2 menstrual dövr (birinin ardınca olmamaq şərti ilə) ərzində ovulyasiya baş verməyə bilər. Bu normal sayılır.

1. Qarnın aşağı hissələrində qəflətən başlayan kəskin ağrı,  xarakterindən asılı olmayaraq (dartıcı, sancılı, kəsici) xüsusi ilə də, digər şikayətlər ilə müşayiət olunduqda   (bədən hərarətinin artması, ürəkbulanma, qusma, huşun itməsi) qadının həyatı üçün təhlükə törədən və təcili müalicəvi tədbirlərin görülməsi, o cümlədən, əməliyyat aparılmasını tələb edən ciddi xəstəlik simptomu ola bilər.  Çox vaxt qarnın aşağısında yaranmış kəskin ağrı düz bağırsağa yayılır və huşun itməsi ilə müşayiət olunur. Belə şikaytlər aşağıdakı ginekoloji patologiyalar nəticəsində  inkişaf edən  qarın boşluğu qanaxmaları  zamanı yaranır: 
      
2. Uşaqlıqdankənar hamiləliyin kəsilməsi – daxilindəki embrionun böyüməsi nəticəsində  uşaqlıq borusunun  cırılması- bu halda  təcili əməliyyat tələb olunur, çünki cırılmış borudan baş verən qanaxma  böyük ola bilər (1 litrə qədər), bu isə, pasiyentin həyatı üçün təhlükəlidir;

3. Yumurtalıqların apopleksiyası  — öz-özünə, ovulyasiya dövründə, menstrual dövrun  12-15-ci günü, yaxud dövrün ikinci fazasında, 16-28-ci günlərdə, çox zaman fiziki gərginlikdən, o cümlədən, cinsi aktdan sonra baş verən yumurtalıq və ya onun kistasının partlaması.  Əksər hallarda yumurtalıq  apopleksiyası  güclü qanaxmaya  səbəb olaraq, əməliyyatın aparılması ilə nəticələnir.  Yumurtalıq az zədələndikdə və qanaxma əhəmiyyətsiz dərəcədə olduqda  konservativ  terapiyanın aparılması kifayət edir. Müalicəni həkim təyin edir. Vaxtı  itirməmək və vəziyyəti anlamaq çox vacibdir. 
Ağrı bir çox hallarda bədən hərarətinin artması ilə müşayiət olunur ki, bu da cinsi orqanlarda iltihabi prosesin olmasından xəbər verir. Ağrı və hipertermiyanın aşağıdakı hallarda  yaranması zamanı mütləq «Təcili yardım» çağırın: 

4. Abortdan  və ya digər uşaqlıqdaxili müdaxilədən sonra (histeroskopiya, histerorezeksiya, miomektomiya), çünki uşaqlığın iltihabi prosesi – endometritin inkişaf etməsi istisna olunmur; antibakterial müalicənin aparılması, eləcə də, abortdan sonra döl qalıqları aşkar edildikdə, onların təcili ləğv edilməsi tələb olunur;

Analığa hazırlıq hamiləlikdən çox əvvəl başlayır. Əslində bu hazırlıq hələ uşaqlıqdan başlamalı, arasıkəsilmədən hamiləliyə doğuşa və analığa və atalığa hazırlıq şəklində davam etməlidir. Hamiləlik baş verməzdən əvvəl bir çox hazırlıqlar aparılmalıdır. Döllənmədən əvvəl Sizin sağlamlıq vəziyyətinizin normal olması çox vacibdir. Bu, körpənin inkişafı üçün, xüsusilə də ilk bir neçə həftə ərzində, daha yaxşı şəraitin yaranmasına kömək edər.Sağlamlaşma prosesinə planlaşdırılmış hamiləliyə 3-4 ay (hətta daha erkən) qalmış başlamaq lazımdır. O zaman həkim Sizin fərdi xüsusiyyətlərinizi daha yaxından öyrənər və onun bu baxımdan təyin etdiyi profilaktik üsullar daha gözəl nəticələr verər.

Qidalanmağınıza diqqət edərkən həm südünüzü artıra bilər, həm də hamiləlik kilolarınızdan xilas ola bilərsiniz!

9 ay həyəcanla gözlədiyiniz körpənizi qucağınıza götürdünüz. Ancaq bir tərəfdən də körpəmi südümlə bəsləyə biləcəyəmmi və hamiləlik dövrü boyunca aldığım kilolardan xilas ola biləcəyəmmi narahatlığı da başlayır. 

Hamiləlik zamanı qadınların bir çoxu ağrılarla rastlaşır. Bəzən belə ağrılar hamiləliklə, bəzən isə digər xəstəlik və pozulmalarla bağlı olur.

Adətən qarın nahiyyəsində olan ağrılar qadınları çox narahat edir. Lakin bu heç də o demək deyil ki, hamiləlik təhlükə altındadır. Belə ağrılar mədə-bağırsaq sistemində olan pozulmalarla əlaqəli ola bilər. Ümumillikdə isə hamiləlik mədə-bağırsaq orqanların fəaliyyətinə güclü təsir edir. Böyüməkdə olan uşaqlıq bağırsaqları sıxır. Hamiləliklə bağlı olan proqesteron hormonunun artması da bağırsaqların normal fəaliyyətini pozur. Məhz bu səbəbdən hamilə qadınlar tez-tez qəbizlikdən və digər həzm proseslərin (qıcqırma, meteorizm və s.) pozulmalarından əziyyət çəkir. Qəbizlik ağrılara və ağırlıq hissiyyatının əmələ gəlməsinə səbəb ola bilər. Bu kimi hallarla mübarizə aparmaq üçün qadın hamiləlik zamanı düzgün qidalanmalı və gün ərzində 4-5 dəfə kiçik porsiyalarla qida qəbul etməlidir. Bundan əlavə hamilə qadın mümkün qədər çoxlu gəzməli və fiziki hərəkətlər etməlidir ki, bağırsaqların fəaliyyəti yaxşılaşsın.

Hamiləlik zamanı qadınların bir çox hissəsi ürək bulanması halları ilə üzləşir. Adətən ürək bulanması qadınlarda hamiləliyin əvvəlində olur və bu simptom baş vermiş hamiləliyin ən birinci simptomlarından sayılır.

Lakin əgər qadın bu hallarla üzləşmirsə, narahat olmağa dəyməz. Bəzi qadınlar hamiləliyin əvvəlindən axırına kimi ürəkbulanmasını hiss etmir. Bu heç bir «anormallığın» əlaməti deyil, əksinə bu əsl müvəffəqiyyətdir.

Onu da nəzərinizə çatdıraq ki, əgər hamiləliyin ilk həftələrində (10-cu həftəsinə kimi) qadında ürəkbulanması hissi birdən tam yox olarsa (dünən var idi, bu gün isə yoxdur), bu hamiləliyin pozulmasından xəbər verə bilər. Bu halda mütləq həkimə müraciət etmək və USM-dən keçmək lazımdır.

Adətən ürəkbulanması hamiləliyin 5-ci-6-cı həftəsində başlayır və 11-ci-12-ci həftələrində tam yox olur. Bəzi hallarda isə bu hal hamiləliyin 16-cı həftəsinə kimi davam edir (çoxdöllü hamiləlik zamanı, qadında mədə-bağırsaq sistemi xəstəlikləri olduqda və s.).