ginekologiya kateqoriyası üzrə məqalələr

Mensturasiyanın erkən başlamasının səbəbi qadın cinsiyyət üzvlərinin endokrin funksiyasının pozulmasıdır.

Yumurtalıqların endokrin funksiyasının artmasına çox vaxt burada törənən şişlər və kistalar səbəb olur. Lakin bəzi hallarda estrogen və proqestronun hipotalamohipofizar (mərkəzi) mənşəli hipersekresiyasına da rast gəlinir. Bu qonodaliberinin və ya qonodatrop hormonların hipersekresiyası nəticəsində törəyə bilir.

Qadın cinsiyyət hormonlarının hipersekresiyası erkən uşaqlıq dövründə başladıqda vaxtından əvvəl cinsi yetişkənlik baş verir. Xəstəliyin ilkin mərhələsində boy inkişafı sürətlənir, lakin tezliklə epifizar qığırdaqlar sümükləşdiyinə görə inkişaf dayanır.

Hamiləlik zamanı nefropatiyaya düzgün müalicə və nəzarət edilmədikdə preeklampsiya baş verir. Hamiləlik preeklampsiyası zamanı mərkəzi sinir sisteminin fəaliyyətinin, beyin qan dövranının pozulması, beyin ödemi, kəllədaxili təzyiqin yüksəlməsi əlamətləri meydana çıxır. Bu zaman hamilələrdə aşağıdakı əlamətlər meydana çıxır:

– baş ağrısı
– ənsə nahiyyəsində ağırlıq hissi
– süstlük
– ümumi narahatçılıq
– mədə nahiyyəsində ağırlıq
– ürəkbulanma
– qusma
– görmə qabiliyyətinin pozulması
– üzün dərisinin qızarması
– burun və dodaqların sianozu
– arterial təzyiqin artması.

Hər bir qadın fərqli oluğu kimi döşlər və gilələr də formasına, ölçüsünə, rənginə görə qadından qadına fərqli ola bilir.

İstənilən döş istər iri istər kiçik, istər elastiki istər sallaq döşlər körpənin tam ehtiyaclarını ödəyə biləcək miqdarda süd istehsal edir. Gilənin uzun və ya qısalığından, areolanın rəngindən və genişliyindən asılı olmayaraq sağlam analarda əmizdirmə problemləri olmamalıdır.

Müəyyən mənada yastı və ya çevrilmiş gilələr əmizdirmədə cüzi çətinliklər yarada bilək ki, onları da mütəxəssislərlə birlikdə çözmək kifayət qədər mümkündür.

Hamiləlikdə qarın nə zaman çıxar, göbək nə zaman böyüyür, qarnım kənardan nə vaxt bilinər, qarnım həftəsinə görə balacadırmı, böyükdürmü kimi suallar hamilələrin ginekoloqlarına və ətrafdakı insanlara ən çox verdiyi suallardır.

Hamilələrin qarın böyüklüyü ilə bu qədər maraqlanmalarının səbəbi qarnın böyüklüyünün uşağın böyüklüyü və inkişafı ilə əlaqədar olmasını bilmələri ilə əlaqədardır. Halbuki əslində çox vaxt qarnın böyüklüyü ilə uşağın inkişafı arasında uyğunluq olmur. Qarnı böyük olan hamilə qadının uşağı az kiloda doğularkən, qarnı daha balaca olan hamilədən daha böyük kilolu uşaq doğula bilər.

Ginekoloqun qəbulunda ən çox rast gəlinən şikayətlərdən biri aybaşıların gecikməsidir. Baxmayaraq ki, gecikmə hamiləliyin aşkar simptomudur, menstruasiyanın olmaması başqa hallarla da əlaqəli ola bilər. Bu məqalədə biz menstruasiya gecikməsinin ən çox yayılmış səbəblərini göstərəcəyik.

1. Hamiləlik
Hamiləlik cinsi həyat yaşayan cavan qızlarda və qadınlarda menstruasiya gecikməsinin ən çox rast gəlinən səbəblərindən biridir. Erkən müddətlərdə hamiləliyin digər simptomları qarının aşağı hissəsində dartıcı ağrılar, döşlərdə şişkinlik və ağrı, qarının şişməsi, yüksək yorğunluq, yuxululuqdur. Bəzi qadınlarda yaxılan qanlı (qəhvəyi) ifrazatlar müşahidə oluna bilər. Əgər siz cinsi həyat keçirirsinizsə və sizin bu ayda cinsi əlaqələriniz olubsa, aybaşıların 3 gün və ya daha çox gecikməsi sizin hamilə olmağınızdan xəbər verə bilər. Hamiləlikdən şübhələndikdə hamiləlik testini etmək tövsiyə olunur. Aybaşıların gecikməsi və hamiləlik testinin müsbət cavab verməsi böyük ehtimalla sizin həqiqətən də hamilə olduğunuzu göstərən əlamətlərdir. Hamiləliyi müəyyən etməyin başqa bir üsulu İXQ-ya (İnsanın Xronik Qonadotropini) qan analizi verməkdir. Aybaşıların gecikməsi zamanı hamiləlik testi mənfidirsə, bunun aşağıda göstərilən digər səbəbləri də ola bilər.

Uşaqlıq daxili spiral (UDS, hamiləliyin qarşısını alan spiral) arzuolunmaz hamiləlikdən qorunmanın ən etibarlı və müasir üsullarından biridir. Uşaqlıq daxili spiralın yerləşdirilməsindən sonra hamiləliyin əmələ gəlmə ehtimalı təxminən 1,1% təşkil edir. Müasir uşaqlıq daxili spirallar kiçik, nazik plastik və ya metal qurğulardır. Bir kontrasepsiya üsulu kimi uşaqlıq daxili spiralın hansı üstünlükləri və çatışmazlıqları vardır?

Öz üstünlükləri sayəsində, uşaqlıq daxili spiral bütün digər kontrasepsiya üsulları arasında xüsusi yer tutur:
— Arzuolunmaz hamiləliyin qarşısının alınması baxımdan spiralın yüksək effektivliyi hamiləliyin qarşısını alan hormonal tabletlərlə müqayisə oluna bilər və 99% çatır və hətta ötür.

Sağlam hamiləlik keçirə bilmək üçün hamilə qalmazdan əvvəl bəzi dəyişikliklər etmək məsləhətdir. Adətən qadınların çoxu hamiləlik başladıqdan sonra həkimə gedirlər. Ancaq hamiləliyin planlı olmasını istəyirsinizsə, həkimə əvvəldən müraciət etməlisiniz.

İdeal hamiləlik keçirmək üçün qadınlara mütəxəssis məsləhətlərini təqdim edirik.

— Əvvəlcə sağlamlıq vəziyyətinizin hamiləliyə əlverişli olub-olmamasını təsbit etdirməlisiniz. Ürək-damar, tənəffüs sistemi, metabolik, şəkər xəstəliyi, yüksək təzyiq, anemiya kimi hamiləliyə birbaşa təsir edən problemlərin olub-olmadığı müəyyən edilməlidir.

Hamiləlikdə qarın nə zaman çıxar, göbək nə zaman böyüyür, qarnım kənardan nə vaxt bilinər, qarnım həftəsinə görə balacadırmı, böyükdürmü kimi suallar hamilələrin ginekoloqlarına və ətrafdakı insanlara ən çox verdiyi suallardır.

Hamilələrin qarın böyüklüyü ilə bu qədər maraqlanmalarının səbəbi qarnın böyüklüyünün uşağın böyüklüyü və inkişafı ilə əlaqədar olmasını bilmələri ilə əlaqədardır. Halbuki əslində çox vaxt qarnın böyüklüyü ilə uşağın inkişafı arasında uyğunluq olmur. Qarnı böyük olan hamilə qadının uşağı az kiloda doğularkən, qarnı daha balaca olan hamilədən daha böyük kilolu uşaq doğula bilər.

Hamilələrdə qarnın çıxması neçənci həftədə bilinir?
Bir hamilənin qarnına baxaraq hamilə olduğu bilmək təxmini 5 ayında (20 həftəsində) mümkün olur. Amma hamilə qadının qarnı lüt ikən 4 ayından (16-17 həftədən) bilinir. Bu hal ananın uzun boylu, qısa boylu, kök, arıq, qarnında piy təbəqəsinin olması kimi faktorlardan asılıdır. Misal üçün, qısa boylu və arıq hamilə qadında hamiləlik daha tez bəlli olur, amma kilolu və qarnında piy təbəqəsi olan hamilə qadının qarnı daha sonrakı aylarda belli olmağa başlayır. Qadınların orqanizmləri müxtəlif olduğu üçün qarınlarınında böyüməsi fərqli olur. Buna görə də hamilə qadının bir biriləri ilə qarınlarını müqayisə etmələri düzgün deyil.

Ən çox rast gəlinən uşaqlıq xəstəliklərinə miomalar, adenomioz, endometrit (uşaqlığın daxili qatının iltihabı), Aşerman sindromu, endometrial poliplər və uşaqlığın anadangəlmə anomaliyaları aiddir.

Uşaqlığın mioması
Miomalar uşaqlığın bağ və əzələ toxumasından inkişaf edən xoş xassəli şişlərdir. Uşaqlığın ən çox rast gəlinən xəstəliyidir. Qadınların 20-25%-də mioma müşahidə olunur. Tək sayda ola bilmələri ilə yanaşı, əksər hallarda çoxlu sayda da rast gəlinir. Bir mioma özəyinin portağal böyüklüyünə çatması üçün təxminən 3 ilə qədər müddət lazımdır. Adətən reproduktiv dövrün xəstəliyi olub, xərçəng deyil, malignizasiya olmur, menopauza dövründə ölçüləri kiçilir. Yalnız 10 % xəstədə mioma menopauza dövründə böyüməyə davam edir. Bu miomaların uşaqlığı 1-2 kq-a qədər böyütdüyü qeyd edilir. Səhiyyə təşkilinin aşağı olduğu ölkələrdə uşaqlığın 6-7 kq-a qədər böyümüş miomalarına rast gəlinir. Xarici ədəbiyyatlarda 45 kq- a qədər böyümüş miomalara rast gəlindiyi qeyd edilir.

Yumurtalıqların polikistozu nədir?
Həkimlər bu xəstəliyi polikistoz yumurtalıq sindromu adlandırırlar (PKYS). PKYS zamanı zamanı yumurtalıqlarda çoxlu sayda xırda-xırda köpükcüklər əmələ gəlir ki, onları kista adlandırırlar. Həmin köpükcüklərin hesabına yumurtalıqların həcmi böyüyür. Yumurtalıqların polikistozu zamanı onların işi pozulur (yumurtalıq hüceyrələrinin çıxarılması) və hormonal tarazlığın pozulması səbəbindən qeyri-mütəmadi menstrual tsikl müşahidə edilir.

Yumurtalıqların polikitozunun səbələri hansılardır?
Yumurtalıqların polikistozunun səbəbləri hələ sona qədər tam aydın deyil. Polikistozdan əziyyət çəkən qadınlarda qanda testosteron (kişi cinsiyyət hormonu) səviyyəsi yüksək olur, eləcə də qanda qlükoza səviyyəsinin yüksəlməsi qeyd edilir (səbəb hormonun insulina qarşı dözümsüz olmasıdır).