Xoşbəxt ailə kateqoriyası üzrə məqalələr

Qari Çapman ABŞ-da insan münasibətləri üzrə mütəxəssis. Onun ailə və insan münasibətlərindən bəhs edən, 1992-ci ildə qələmə aldığı “Beş sevgi dili” kitabı 5 milyon tirajla satılmış, 38 dilə çevrilmişdir. Kitabdan seçmə hissələr:
Siz sevgilinizlə oturub danışmaq istəyirsiniz, amma o sizə çiçək göndərir. Siz ev yeməyi yemək istəyirsiniz, amma o sizə sarılaraq doyur. Problem sevginizdə deyil, sevgi dilinizdədir. İnsanlar sevgilərini aşağıdakı şəkildə ifadə edirlər:
1. Tərifedici sözlər.
2. Keyfiyyətli zaman.
3. Hədiyyə alma.
4. Xidmət fəaliyyəti.
5. Fiziki təmas.
Sevgi dili “hədiyyə almaq”olanlara bəzi məsləhətlər:
1. Hədiyyələrlə özünüzü göstərə bilərsiniz: Səhər yoldaşınız üçün bir qutu şokolad qoyun (əgər sağlamlığında problemlər varsa seçiminizi dəyişə də bilərsiniz); günortadan sonra arvadınıza çiçək göndərin (əgər çiçəyə qarşı allergiyası yoxdusa); axşam ona bir köynək hədiyyə edin. Arvadınız sizdən “Nə baş verir?” soruşsa “sadəcə sevgimizi artırıram” deyin.
2. Təbiət köməkçiniz olsun: Məhəllədə gəzintiyə çıxanda arvadınıza verəcəyiniz bir hədiyyə axtarın. Bu bir daş, bir budaq parçası, bir çiçək də ola bilər (çiçək öz bağçanızda deyilsə, qonşunuzdan icazə almağı unutmayın). Təbii ki, hədiyyənizə xüsusi bir məna da verə bilərsiniz. Misal üçün, kiçik bir hamar daş  parçası evliliyinizdəki mübahisəli bir çox nüansların artıq öhdəsindən gəldiyinizi göstərə bilər. Bir gül belə sizə xanımızda gördüyünüz gözəlliyi xatırlada bilər.
3. Əl işi olan hədiyyələrin dəyərini unutmayın. Arvadınız üçün özünüz bir hədiyyə düzəldin. Bunun üçün bir sənət və ya əl işi kursuna yazılmağınız da lazım ola bilər. Məqsədiniz arvadınıza hədiyyə düzəltməkdir. Əl işi olan bir hədiyyə xüsusilə bir ailə yadigarı halına çevrilə bilər.
4. Arvadınıza bir həftə boyu hər gün hədiyyə verin. Bu əlamətdar bir günə təsadüf edilən həftə olmaya da bilər. Əgər enerjili insansınızsa bunu bir ay da edə bilərsiniz. Xeyir, arvadınız bunu bir ömür boyu davam etmənizi istəməyəcək.
5. Bir “Hədiyyə fikirləri dəftəri” tutun. Arvadınız “ Bunu doğurdan çox sevirəm”, “Ah, bunlardan bir dənəsi də məndə olsaydı” kimi dedikcə dəftərin hər səhifəsinə qeyd edin. Diqqətlə dinləyin, çox keçməz ki, uzun bir siyahınız olacaq. Bu hədiyyə seçmək zamanında köməyinizə gələ bilər.
 
6. “Kömək edin, başım şişdi!” Arvadınız üçün necə hədiyyə seçmək lazım olduğunu bilmirsinizsə arvadınızı yaxından tanıyan bir dost ya da qohumunuzdan kömək istəyə bilərsiniz. Çox adamın sevdikləri insana hədiyyə almaqdan xoşu gəlir, xüsusilə də bu hədiyyə sizin pulunuzla alınırsa.
7. Varlığınızı hədiyyə edin. “Bu ay səninlə istədiyin yerə gedəcəyik. Mənə vaxtını desən səninlə getmək üçün əlimdən gələni edərəm” deyin. Hazırlaşın! Kim bilir bəlkə də simfoniya, ya da xokkey sizin də xoşunuza gələr.
8. Arvadınıza bir kitab verin və özünüz də oxuyacağınızı deyin. Hər həftə bir hissəni birlikdə müzakirə edəcəyinizi bildirin. Amma sizin bəyəndiyiniz, oxumağını istədiyiniz kitabı deyil, məhz onun maraq dairəsinə uyğun kitabı hədiyyə edin. Bu kitab seks, futbol, əl işi, pul haqqında, uşaq böyütmə, din və yaxud hər hansı mövzuda ola bilər.
9. Uzunömürlü bir hədiyyə verin. Arvadınızın doğum günündə, toyunuzun il dönümündə və yaxud başqa bir gündə arvadınızın adından üzv olduğu hər hansı bir xeyriyyə təşkilatına ianə verin. Təşkilatdan isə arvadınıza bildiriş göndərilməsini xahiş edin. Xeyriyyə təşkilatı qədər arvadınız da həyəcanlanacaqdır.
10. Canlı bir hədiyyə verin. Arvadınızın adına bir ağac əkin. Öz bağçanıza da əkib, sulayıb böyüdə bilərsiniz. Yaxud tez-tez getdiyiniz bir parkda da əkə bilərsiniz. Bunu etdiyiniz üçün hər il təşəkkür qazanarsınız. Alma və ya başqa bir meyvə ağacı əksəniz daha çox savab qazanarsız.

1620-ci ildə poznanlı İshaq Ben Elyakin öz qızı üçün kiçik bir kitabça yazdı və tezliklə bu kitabça yəhudi qadınlar arasında məşhurlaşdı.
«Mərhəmətli qəlb» adlanan bu kitabçada yaxşı arvada on nəsihət və başqa məsləhətlər vardı. Biz bu nəsihətləri nümunə kimi ona görə veririk ki, xanımlarımız ayrı baxış nöqtələrindən də özlərini görə bilsin.

Qanun-qaydaya sövq edilməyən uşaq azadlığın mahiyyətini dərk edə bilməz. Təəssüf ki, bəzi valideynlər qanunları azadlıq hissinə zidd hesab edirlər. Onlar uşaq üçün çərçivəsiz bir mühit yaradırlar. Çərçivəsiz mühitdə yaşayan uşaq valideynin diqqət və sevgisini dəyərləndirə bilməyəcək. Bu isə böyük faciədir. Qayda-qanunsuz mühitdə yaşayan uşaq özünü idarə edə bilmir və öz ətrafına dağıdıcı münasibət göstərir. Bu tip uşaqların cinayətə, vəhşiliyə daha çox meyli olur. Fitrətən mərhəmətli olan bir varlıq yanlış tərbiyə nəticəsində amansızlaşa bilər.

Bəzən elə adamlarla rastlaşırıq ki, uşaqlığını tam azad mühitdə keçirdiyindən gələcəyini təyin etmək qabiliyyətini itirmişdir. Onlar valideynin əvəzində özləri üçün qanunlar tətbiq etmiş və bu yetərsiz qanunların nəticəsində yaradıcılıq istedadından məhrum olmuşlar.

Son onilliklərdə qayınana mövzusu ədəbiyyatımızın gülüş obyektlərindən birinə çevrilib. Çox üzücü mənzərədir. Qayınana ana deyil, amma ana əvəzidir. Yəni sən birisi ilə öz ömür yolunu birləşdirirsənsə, qarşı tərəfin anasını da elə özününkü qədər yaxın, səmimi qəbul etməlisən.
İndiki gəlinlərin ən böyük problemi müstəqillik məsələsidir. Ər evinin qapısından girməmiş hər şeyini ayırıb başqa qapıdan girmək istəyir.

Monoton həyat həmişə cansıxıcıdır. Bir-birinizi nə qədər çox sevsəniz də, bir-birinizə nə qədər hörmət etsəniz də, hər gün eyni mənzərə ilə qarşılaşmaq istər-istəməz nə vaxtsa bayağılaşır, monotonlaşır.

Atanın televizor qarşısında “yorğunluğunu atması”, uşaqların otaqlarında dərs hazırlaması, ananın mətbəxdə biş-düşü ilə məşğul olması… hər şey əvvəlki, hər şey həmişəki. Əlbəttə, bu həyata yeni rənglər qatanda, yeni çalarlar əlavə edəndə istər-istəməz dincəlirsən, yenilənirsən.

Arabir hər şeyi bir tərəfə qoyun və səhər tezdən evdən çıxın, özü də hamılıqla. Ya bir parka gedin, ya bir sahilə üz tutun və göz işlədikcə uzanan üfüqlərə baxın, göz işlədikcə uzanan küçələri addımlayın. Əminəm ki, faydasını görəcəksiniz.

Bu sualla hər birimiz qarşılaşırıq. Hətta bəzən bu məsələ ailədən asılı olaraq dəyişir. Bəzi ailələrdə bazarlıq işini qadın, bəzi ailələrdə isə kişi öz üzərinə götürür. Təbii ki, bu məsələdə kişinin və ya qadının gündəlik işi də az rol oynamır. Əgər kişi səhər tezdən evdən çıxıb gecə yarısı evə qayıdırsa, təbii ki, burada “əsas iş” evdəkilərin üzərinə düşür. Onsuz da, indi hər həyətdə, hər girişdə bir piştaxta və ya dükan var. 
Əgər evdə şəkər tozunun qurtardığını qəfil öyrənmisinizsə və ya yağı nə vaxt qurtardığınızdan xəbəriniz olmayıbsa, ən doğru seçim bu məhsulları yaxınlığınızdakı dükandan almaqdır. Ancaq yaxşısı budur “topdansatış bazarlıq” üsuluna keçəsiniz. Belə etsəniz, ailə büdcənizə də xeyli qənaət etmiş olarsınız. Əmin ola bilərsiniz ki, hər şey sizə əvvəlkindən ən azı iki dəfə ucuz başa gələcək. Bunun üçün hər şeydən əvvəl aylıq yemək büdcənizi müəyyən etməlisiniz. Məsələn, hesablayırsınız ki, ailənin ay boyu qida büdcəsinə ancaq 200 manat ayıra bilərsiniz. Əmin olun ki, əgər hər şeyi düzgün bölüşdürə bilsəniz, indiki şərtlərlə (yay mövsümünü nəzərdə tuturuq) dörd nəfərlik bir ailəni bu məbləğlə normal təmin etmək olar. Əgər siz gündə iki dəfə ət xörəyi yeyirsinizsə, əlbəttə ki, bu məbləğ kifayət etməyəcək və ümumiyyətlə, onu da qəbul edək ki, hər gün ət xörəyi yemək o qədər də faydalı deyil. 
Qənaət etmək istəyiriksə, əvvəlcə hər şeyi dəqiqləşdirməliyik. Yəni, bilməliyik ki, ay boyu çörəyə, çaya, şəkərə, ətə, yağa, meyvə-tərəvəzə və eləcə də digər ərzaq növlərinə nə qədər pul gedir. Dörd nəfərsiniz və gün ərzində maksimum üç çörək yeyirsiniz. Ona görə də, 27 manatı ayırıb çörəkpulu adı ilə bir tərəfə qoyursunuz. Xanım ailənin həftəlik rasionunu müəyyən edir, ən çox pul, şübhəsiz ki, ətə gedir, 12-15 manat. Sonra da kartof, soğan, düyü, qarabaşaq, makaron, yağ, pendir, şəkər, çay, duz, pomidor, xiyar, göyərti, meyvə-tərəvəz, ədviyyatlar bir sözlə mətbəxdə istifadə ediləcək nə varsa…
Ət məsələsini arada toyuqla və ya balıqla əvəz etmək də məsləhətdir. Sonra da nəyi bazardan, nəyi marketdən alacağınızı çeşidləyirsiniz. Əksər ərzaqları topdansatış yerlərindən, özü də həftəlik alırsınız. Təbii ki, bazardan da eləcə…
Əmin olun ki, belə etsəniz, həm süfrəniz zəngin və bərəkətli olar, həm də qənaətin necə böyük sərvət olduğunu gözünüzlə görərsiniz. 
Unutmayın, varlı olmaq çox şeyə sahib olmaq deyil, əlindəki az şeydən çox şey əldə edə bilməkdir. Qənaət, həm də ailədə böyüyən uşaqlar üçün misilsiz tərbiyədir. Dediklərimizə qulaq verin, faydasını görəcəksiniz..

Həyat yoldaşımıza necə hörmət etməliyik? Həyat yoldaşına hörmət etmək nə deməkdir? 
Əgər istəyirsinizsə, məsələyə bu sualın cavabından başlayaq. Bir çox ailələrdə hörmət məfhumunu düzgün başa düşmürlər. Məsələn, bəziləri hörməti həyat yoldaşı üçün «hər şeyə hazır olmaq» kimi qəbul edirlər. Halbuki, hörmət təkcə qadınlara yox, hər iki tərəfə aiddir. Və təbii ki, bunun üçün tərəflər bir-birilərini tam mənası ilə qəbul etməlidirlər. Hörmət müəyyən vaxtlarda yox, həyatın bütün mərhələlərində olmalıdır. Danışarkən hörmət, dinləyərkən hörmət, münasibətdə hörmət, ünsiyyətdə hörmət və s.

Bir az əvvəl də qeyd etdiyimiz kimi hörmət tərəflərin bir-birilərini qəbul etməsindən çox asılıdır. Tərəflər bir-birilərini xəbərdarlıq etmək və ya müsbət mənada tənqid etmək hüququna malikdirlər. Bu da çox təbiidir. Ancaq bir tərəfin qarşı tərəfi qəbul edə bilməməsindən irəli gələn mənfi tənqidlər hörmətsizlik səviyyəsinə çata bilər ki, bu da hər iki tərəf üçün təhlükəlidir.
Elə isə həyat yoldaşımıza necə hörmət etməliyik? Hər şeydən əvvəl hər hansı bir hadisə qarşısında özümüzü həyat yoldaşımızın yerinə qoyub o şəkildə reaksiya verməliyik.

Valideyn qocalanda övladına nə qədər əziyyət versə də, ona bircə dəfə də “of” deyə bilmərik. Bu əmri bizə Allah-Təala Quran vasitəsilə verir. Valideyn, övlad, Vətən — bunlar insanın özü tərəfindən seçilmir, bunları bizə Allah seçir. Demək, valideyni sevmək həm də Allah-Təalanın seçimini sevməkdir. Valideynin xətrinə dəyməyi, onunla danışanda səsini qaldırmağı, qəlbini qırmağı Allah bizə yasaq edir. Allahdan və Peyğəmbərimizdən sonra bizim ən çox ehtiram etməli olduğumuz insanlar valideynlərimizdir.

Əgər ata dinsiz, kafir olsa belə, övladın dininə, imanına qarışmırsa, övlad ona qarşı haqsızlıq, hörmətsizlik edə bilməz. Yox, əgər dinsiz ata övladın imanına toxunursa, onu Haqq yolundan azdırmağa çalışırsa, onda övlad ataya itaət etməyə bilər.

Yaxşı övlad böyütmək valideynin borcu olmaqla yanaşı, həm də sabahının zəmanətidir. Yaşlı valideynindən imtina edən, bəzi hallarda isə onu küçəyə atan övladı Allah heç kəsə qismət eləməsin.
Yaxşı övlad böyütmək hər kəsin arzusu olsa da, hər kəsin qisməti deyil. Ola bilsin valideyn övladının tərbiyə işində doğru-düzgün davranır, hər şeyi olduğu kimi yerinə yetirir, amma nəticə istədiyi kimi olmur. Bəziləri isə övlada çəkilən zəhməti gələcəyə verilmiş borc kimi dəyərləndirir, yəni “bu gün mən sənə baxaram, sabah sən mənə baxarsan”. Bu baxış  kökündən yanlışdır. Çünki sabah kimin nə edəcəyi səni düşündürməməlidir, bu gün sən öz boynuna düşən borcu layiqincə yerinə yetirməlisən. Axı övlad əmlak deyil, əmanətdir. Bu həqiqəti dönə-dönə düşünmək və öz ruhuna, duyğularına hopdurmaq çox vacibdir. Əmanətdir dedik, sizə heç təəccüblü gəlməsin. Evləndiniz, heç xərciniz, borcunuz da çıxmadı, bir də gördünüz ki, gül kimi övladınız dünyaya gəldi.

Bəzən elə olur ki, ailədə tərəflərdən biri ən adi bir məsələdə belə inad edir. Əslində ilk addımdan hər şeyə sərt reaksiya verməklə mövcud gərginliyi azaltmır, əksinə, artırır. Mütəxəssislər bildirirlər ki, evliliyin ilk aylarında adi bir şeyin ciddi münaqişəyə səbəb olması o qədər də nadir hal deyil.
 Ona görə də evliliyin ən azı ilk üç ili sınaq müddəti hesab olunur və statistika göstərir ki, boşanmaların 70 faizindən çoxu məhz bu mərhələdə baş verir.Yersiz qısqanclıq da ailənin təməlini sarsıdır. Əgər xanım hər gün “evə niyə gec gəldin?” “Telefonuma niyə cavab vermədin?”, “məni niyə gəzməyə aparmadın?” kimi suallarla həyat yoldaşını bezdirirsə, əlbəttə ki, qısa bir vaxtda hər şeyin təravəti itir.
Əgər kişi evə gec gəlirsə, qadının bütün şübhələrini gizlətməsi və onu gülərüzlə qarşılaması istər-istəməz öz səmərəsini verir. Araşdırmalar göstərir ki, bəzən gənc xanımlar qısqanclıqları ucbatından həyat yoldaşlarını hövsələdən çıxarır və qorxduqları sonluğu özləri gətirirlər.