Ədəbiyyat kateqoriyası üzrə məqalələr

İlahi, səhər oldu, işimə gedirəm mən;
Əl-qoluma güc-qüvvət, işimə fərəc ver sən.
Əcəlim yetişibsə, budur səndən xahişim:
Bir az aman ver mənə, qoy başa çatsın işim.
Amin!
—Bu saatca dur, Conni, yoxsa yemək vermərəm!
Bu hədə oğlana təsir etmədi. Xəyalpərvər bir adam öz xəyallarından necə möhkəm yapışarsa, o da şirin yuxusundan eləcə yapışıb inadla ayılmaq istəmirdi. Onun əlləri düyünlənib havaya zəif, adda-budda yum- ruqlar vurdu. Bu yumruqları guya anasına vurmaq istəyirdi, amma anası vərdiş etdiyi bir çevikliklə bu zərbələrdən qaçınaraq, onun çiynindən yapışıb möhkəmcə silkələdi.
—Di yaxşı, dəlilik eləmə!

Müavin mana ol Sübhan olursa,

Bədəndə ruhi-qüdsi can olursa,

Tutam ömrüm kimi zülfün ucun bərk,

Nigara, vəslinə dərman olursa.

 

Çü cövhər dür saçam ol dəm gözümdən,

Xəyalin lütf edüb mehman olursa.

Necə etsün qərarı can saçınla

Ki, sir nə əhdü, nə peyman olursa.

 

Sən ol sultani-cansan, ey diləfruz

Ki, qapında sığar, min xan olursa.

Əsl adı Adelin Stefan olan Virciniya Vulf 1882-ci ildə Londonda dünyaya göz açıb. Səhhəti ilə bağlı yaşadığı problemlərə görə məktəbə getməyən Virciniya Vulf 12 yaşında anasını, 22 yaşında isə atasını itirib. “Xaricə səyahət” adlı ilk kitabı 1915-ci ildə işıq üzü görüb. 1929-cu ildə işıq üzü görən “Özünə aid bir otaq” əsəri klassik feminizm nümunələri arasında özünəməxsus yer tutur. Xanım yazıçının əsərləri 50-dən çox dilə tərcümə olunub. Təkrarolunmaz əsərləri ilə dünya ədəbiyyatına adını yazdıran Virciniya Vulf 1941-ci ildə mart ayının 28-də özünü evinin yaxınlığındakı çaya ataraq intihar edib.  Dahi yazıçının oxucularına tövsiyə etdiyi 10 məsləhəti sizlərə təqdim edirik:  

 

1. Ədəbiyyat zövqünüzü yaxşı kitablarla deyil, pis kitablarla formalaşdırın.  

“Məni ən çox nəyin heyrətləndirdiyini bilirsiniz? – Napoleon Fontana (Lui de Fontan (1757-1821) – ədəbiyyatçı, İmperiya dövründə universitet rektoru) söyləyirdi. – Gücün heç nəyi yarada bilməməsi. Yer üzündə yalnız iki fateh var – qılınc və ruh. Və hər şeyə rəğmən, ruh həmişə qılınc üzərində qələbə çalır”.

Göründüyü kimi, fatehlər də bəzən ruhdan düşür. Axı necəsə səs-küylü olduğu qədər boş və anlamsız şan-şöhrətin cavabını vermək lazım gəlir. Lakin yüz il öncə qılınc üçün ədalətli sayılanların dövrümüzün tankına heç bir aidiyyatı yoxdur. Fatehlər yetərincə irəliləyib və param-parça edilmiş, ruhun yoxa çıxdığı Avropanın üzərinə uzun illər davam edəcək qaranlıq səssizlik pərdəsi çəkilib.

Flandriya uğrunda gedən rəzil müharibələr zamanı holland rəssamları hələ quşxanalarındakı xoruzların şəklini çəkə bilirdilər. Və Yüzillik müharibə çoxdan unudulsa da, Sileziya mistiklərinin duaları hələ bir çoxlarının qəlbindədir. İndi hər şey dəyişib: rəssam da, monax da səfərbər edilib, dünyamızın rifahına görə hamımız eyni qədər cavabdehik. Ruh nə vaxtsa fatehin etiraf edə biləcəyi əlahəzrət sarsılmazlığını itirib; və o, gücü lənətləyərək özünü xərcləyir, çünki artıq birincisini özünə ram edə bilmir.

Bunun xəstəlik olduğunu deyəcəksiniz. Biz eyni proqnoza iddia edə bilməyəcəyik, lakin bir şeyi dəqiq bilirik – bu, reallıqdır. Nəticə: onunla hesablaşmaq lazımdır. Deyəsən, ən əsası, nəyi istədiyimizi bilməkdir. Bizsə bir şey istəyirik: bir də heç vaxt qılınca boyun əyməmək, bir daha ruha xidmət etməyən gücü qəbul etməmək.

Açığı, qarşımıza qoyduğumuz məqsədin sonu görünmür. Lakin bizim öhdəmizə düşən onun qarşısında aciz qalmamaqdır. İdrakın gücünə sonunadək arxalanmayan birisitək tərəqqiyə və ya Tarixin hansısa fəlsəfəsinə arxayın deyiləm. Əvəzində insanların həmişə öz talelərini daha dərindən dərk etmə istəyinə inanmışam. Biz öz mövcudluğumuzun şərtlərinə sarılmışıq, lakin daha çox ondan baş çıxarırıq. Ziddiyyətlərin bizi didib-dağıtdığını bilirik, amma eyni zamanda bununla hesablaşmamağı və onun yumşalması üçün əlimizdən gələni etmək lazım olduğunu bilirik.

Damaso xoruzların birinci banında gəlib çıxdı;yeddi aylıq hamilə arvadı Anna paltarını soyunmadan yatağın içində oturub eləcə gözləyirdi. İşartısı öləziyən nöyüt lampasına baxa-baxa Damaso hiss etdi ki, Anna bütün gecə dəqiqəbədəqiqə onu gözləyib; elə indi də gözləməkdədir. Odur ki, toxdaqlıq üçün başını tərpətdi. Ancaq Anna cavab vermədi, qorxudan bərəlmiş gözlərini Damasonun əlindəki qırmızı bağlamaya dikib, hönkür-tüsünü boğmaq üçün dodaqlarını bir-birinə sıxaraq titrətməyə başladı. Damaso səssiz bir çılğınlıqla arxadan gəlib hər iki əliylə qadının korsajından yapışdı. Ondan turşumuş spirt iyi gəlirdi.

Anna birtəhər ayağa qalxdı, sonra bütün ağırlığıyla özünü Damasonun qucağına yıxdı, üzünü al-qırmızı rəngli zolaq-zolaq köynəyinə sıxıb hönkürdü, ta sakitləşənə qədər ondan bərk-bərk yapışıb buraxmadı.

— Oturduğum yerdəcə yuxulamışam, – deyə zarıya-zarıya hıçqırdı, – yuxuda görürəm birdən qapı taybatay açılır, səni qan içində sürüyüb içəri atırlar.

Damaso arvadının ağuşından kirimişcə qopub onu bayaqkı yerində oturtdu, sonra bağlamanı onun qucağına atıb özü bayıra, ayaqyoluna çıxdı. Anna bağlamanı açanda oynanmaqdan didiklənib çopur-çopur olmuş üç bilyard şarı gördü: ikisi ağ rəngdə, biri qırmızı. Damaso təzədən içəri girəndə qadın hələ də təəccüb içində şarları gözdən keçirirdi.

— Bunlar neyçündü belə?

Damaso çiyinlərini çəkdi:

— Bilyard oynamaqçün.

Sonra şarları təzədən qırmızı əskiyə bükdü və bıçağı, cib fənərini, bir də özünün yonub düzəltdiyi kilidaçanı bağlama ilə birgə sandığın dibində gizlətdi. Anna elə paltarlı-paltarlı yerinə uzanıb üzünü divara çevirdi. Damaso təkcə şalvarını soyundu. O, yatağa sərələnib siqareti siqaretə calaya-calaya bayırı dinşəyir, çöldən eşidilən erkən sübh xışıltıları içində, törətdiyi həngamənin hansısa əlamətini, əks-sədasını kəsdirməyə çalışırdı; qəfildən hiss etdi ki, Anna da yatmır.

Sürrealizm
Sürrealizm (fr.surrerealisme-realizmin fövqü) XX əsrin bədii mədəniyyətində avanqard cərəyan. Ötən əsrin 20-ci illərində Fransada təşəkkül tapmışdır. Yazıçılardan G.Appoliner («sürrealizm» terminini ilk dəfə o, işlətmişdir), L.Araqon, P.Elüar, R.Desnos və başqaları bu cərəyanın baniləri hesab olunurlar.

Sürrealistlər instinktləri, xəstə əhvali-ruhiyyəni, sayıqlama, dəhşətli qarabasma və eybəcər röyaları bədii yaradıcılığın başlıca mənbəyi və estetik prinsipi sayırdılar. Sürrealizmin banilərindən birinin fikrincə «ruhi xəstələr əsil sürrealistlərdir». Sürrealistlər dünyaya qarma-qarışıq hadisələr meydanı kimi baxır, hadisələr arasındakı məntiqi bağlılığı subyektiv assosiasiyalarla əvəz edirdilər. XX əsrin 30-cu illərində ədəbiyyatda sürrealizm tənəzzülə uğramış, L.Araqon, P.Elüar ondan uzaqlaşmışdılar. 1940-cı ildə sürrealizmin mərkəzi ABŞ olmuş, A.Breton, M.Düşan, S.Dali, İ.Tanki və b. sürrealistlər buraya köçmüşdülər.

Neoklassisizm
Neoklassisizm. Ədəbiyyatda neoklassisizm məhdud bir dövrü (1890-1900-cü illərin ortası) əhatə edən cərəyan kimi götürülür. Neoklassisizm antik obraz və motivlərdən, süjet və konfliktlərdən istifadəyə əsaslanan ideya-üslub prinsipidir. Ötən əsrin 30-cu illərində ABŞ ədəbiyyatındakı «yeni humanizm» də neoklassisizmin bir növü idi.

Gözümü yumuram, görürəm səni
Vaxtında doyunca baxmadım sənə
Ya sən ürəkdən sevmədin məni
Ya da mən biganə yanaşdım sənə.

Ani bir qasırğa ayırdı bizi
Əlini qopardı mənim əlimdən
Sovrulub silindi sevginin izi
Get sözü daş olub düşdü dilimdən.

Gözümü yumuram, görürəm səni
Həmən o dodaqlar, həmən o gözlər
Ya sən ürəkdən sevmədin məni
Ya da öz sehrini itirdi sözlər.

Günəş tək qüruba çəkildi, itdi
Sanki buludlar gizlədi ayı
Bir səhər başlayıb, bir gecə bitdi
Heç kəsə qalmadı məhəbbət payı.

Gözümü yumuram, görürəm səni
Həmən o sözləri eşidirəm mən
Ya sən ürəkdən sevmədin məni
Ya da sevgini görmədin məndən

Ailə üzvləri itkin düşmüş Leytenant Qlan haqqında qəzetə istədikləri qədər elan verə bilərlər. O tapılmayacaq. O ölüb. Mən hətta onun necə öldüyünü də bilirəm.

Düzü, ailəsinin axtarışları təkidlə davam etdirməsi məni təəccübləndirmir, çünki Tomas müəyyən mənada qeyri-adi bir adam idi, ümumiyyətlə onu sevirdilər. Hərçənd ki, mən ona hələ də nifrət edirəm və onu hələ də ikrahla xatırlayıram. O, cavan idi, cazibədar görünüşündən adamın başı gicəllənirdi. İnsanı öz əsirinə çevirmək üçün qaynar, heyvani gözləri ilə bircə dəfə baxması kifayət idi. Bunu hətta mən də hiss edirdim. Hətta xanımlardan hansı birisə: “o mənə baxanda, özümü itirirəm, sanki mənə əli ilə toxunur” deyirmiş.

Amma Tomas Qlanın qüsurları da az deyildi. Bir halda ki ona nifrət edirəm, deməli nöqsanlarını ört-basdır etməyə çalışmaq üçün də səbəbim yoxdur. Bəzən Qlan uşaq kimi sadəlövh, qeyri-ciddi və eyni dərəcədə də üzüyola olurdu. Kim bilir, bəlkə də zəif cins məhz bu səbəbdən ona bu qədər meyl edirdi. Tomas Qlan qadınlarla saatlarla söhbət edir, onların müxtəlif səfehliklərinə qəhqəhə çəkib gülürdü. Ya da tutaq ki, kök bir adam haqqında deyirdi: “Elə bil şalvarını piylə doldurub”. Sonra da özü öz hazırcavablığına gülürdü. Belə bir sözü mən demiş olsaydım, xəcalətimdən yerə girərdim.

Sonralar, biz bir damın altında yaşamağa başlayanda, o nə dərəcədə axmaq olduğunu bir daha nümayiş etdirdi: ev sahibəsi otağıma keçib səhər yeməyi üçün nə istədiyimi soruşanda mən: “yumurta ilə bir dilim çörək” deyə tez-tələsik cavab verdim. Tomas da mənim otağımda idi, o, düz damın altında çardaqda yaşayırdı – qəfildən qəhqəhə çəkib gülməyə başladı. Mən ona təəccüblə baxıb səsini kəsməyə məcbur edənə qədər təəccüblə baxdıqca dayanmadan: “yumurta ilə bir dilim çörək” deyə təkrar elədi.

Onun pis xüsusiyyətlərini olsun ki, bundan sonra da xatırlamağa başladım. Xatırladıqca bu mövzuya qayıdacağam.

O mənim düşmənimdi. Ona rəhm eləmək üçün heç bir səbəbim yoxdu. Belə vəziyyətdə hansı nəciblikdən danışmaq olar? Düzdü o ancaq sərxoş olanda, şitlik eləyirdi. Amma sərxoşluq da öz-özlüyündə iyrənc bir qəbahət deyilmi?

Çörəyin daşdan çıxırsa,

Qab-qacağı neyləyirsən?

Bir məclisdə yerin yoxsa,

Qanacağı neyləyirsən?

Şaxta canından keçəndə,

Səni doğrayıb biçəndə, -

Üzün-gözün kül içində,

Bu ocağı neyləyirsən?

Dön, sağına-soluna bax;

Hamı ağıllı, sən axmaq,

İndən belə adam olmaq

Gecdi axı,neyləyirsən?!...

Uzun illərdən bəri ülvi bir arzu həyatıma yoldaşlıq edirdi. Nəinki yoldaşlıq edir, hətta məndə kök salmışdı, o, mənim şirəmlə qidalanırdı. Hətta bəzən bizim sevdiyimiz və xatirələrini istədiyimiz, evlərimiz – gücümüz bir olan dostlarımız, qohumlarımız kimi.

Kənardan bu arzu gözəl görünür və bir o qədər də qeyri-təvəzökar təsir bağışlayırdı. Onun məzmununu bir sözlə ifadə etmək olardı: sığınacaq. Müxtəlif vaxtlarda bu sığıncaq fərqli şəkil alırdı. O gah sahildə qayığı olan Firvalştedt gölünün kənarında evcik olur, gah da ən yaxın yaşayış evindən piyada dörd saatlıq məsafədə yerləşən Alp meşələrində yaşayan taxta çarpayılı odunçu daxmasına çevrilirdi. Bəzən o, Cənubi Tessin qayalıqlarında, işıqlı şabalıd meşələri yaxınlığında, ən hündür meynəlik səviyyəsində, qapı-pəncərəli, yaxud bütün bularsız mağara və ya daş koması olurdu. Başqa bir dəfə kayutasında tək-tənha üçaylıq səyahətə çıxmağa imkan verən bilet də sığnacaq ola bilərdi. Bəzən isə o daha adi görünüş alır – heç olmasa, torpaqda açılmış hər hansı bir oyuq, üstü güllü-çiçəkli, yaxud tabutlu-tabutsuz, qazılmış balaca qəbir olurdu.

Ancaq arzumun mənası və məzmunu dəyişməz qalırdı. Kənddə evcik olsun, yaxud bərə kayutası, dağda koma, yaxud Toskanda bağ, Tessin bağlarında mağara, yaxud qəbirstanlıq torpağında oyuq – mahiyyət elə həminki idi: sığınacaq! Bu dünyadan qaçıb kənddə zahid həyatı yaşayan və heç nəylə qayğılanmayan mehriban xəstəhal şvab pastorunun şeiri mənim arzumun devizi olaraq qalırdı: “Məni burax, rahat burax, ey dünya!”

Mənə elə gəlirdi ki, bu arzularımın son həddidir: haradasa etibarlı və sakit, meşəli, dənizə açılan bir sığıncaq, gizlin bir yer, bir kaha tapasan və daha heç nə lazım deyil: hər halda, nə qayğı gətirən və fikirlərini oğurlayan adamlar, nə məktublar, nə teleqramlar, heç bir qəzet, heç bir mədəniyyət alverçisi...

Qoy ora bulaq, yaxud şəlalə olsun, qoy orda şam ağaclarını üstündə sakitcə qızaran günəşin işığı boylansın, qoy kəpənəklər uçuşsun, yaxud keçilər otlaısn, kərtənkələlər yumurta qoysun, yaxud qağayılar yuva qursun — əhmiyyəti yoxdur, başlıcası budur ki, yuxunu və öz arzunu qoruyub saxlayasan. Əgər özüm çağırmasam heç kimin bu sığınacağa girmək hüququ yox idi. Bir kimsə o sığınacaq barədə hətta heç nə bilməməliydi, heç kim məndən heç nə istəyə bilməz, məni heç nəyə məcbur edə bilməzdi. Mən orada heç bir ev kitabında, heç bir vergi siyahısında göstərilməzdim.

Bəli, mənim arzum, mənim təsəvvürüm gözəl idi, o, şirin, təvəzökar səslənirid, o, məşhur nümunələrə, şairlərə istinad edirdi. Və məgər, mənim buna haqqım yox idi? Məgər hakimiyyət axtarmayan, dünyanın ondan tələb etdiyi hər şeyə bacardıqca əməl etməyə çalışan, adi şair və sakit  bürger, məgər mənim üçün özünə bir məskən, cənubda hansısa yer, dağlar arasında bir guşə, mağara, örtük, kaha arzulamaqdan daha adi və başa düşülən bir aruz ola bilərdimi? Tutaq ki, şəhərkənarı balaca ev, yaxud gəmi kayutası çox iddialıdır, ancaq komadakı həsir yataq, kiçik adsız qəbir yeri haqqında bunu heç cür demək olmaz.

Uzun illər, uzun saatlar mən öz arzumun həsrətini çəkirdim, həmişə — bağçada gəzəndə və işləyəndə, qatar kupesində yatıb-duranda, yuxusuz gecələrdə ona qayıdırdım. Mən onu qururdum, çəkirdim, rəngləyidim, gün-gündən incələşən, göz oxşayan, ürəkaçan arzumu musiqi kimi səsləndirirdim, onun meşənin kölgəliklərində tamamlayır, keçilərin mələşməsində tapırdım, onu öz həsrətimin sapları ilə toxuyur və ona bütün sevgimi verirdim. Mən öz əzizimi ülvi işığa qərq ediridm, mən onu ana kimi sığallayır, sevgilim kimi əzizləyirdim. Xatırlasam onun qədər sevdiyim, qayğısını çəkdiyim, qanımla isitdiyim, gücümü və ehtirasımı verdiyim az şey tapmaq olar yer üzündə, bəlkə də heç tapılmaz.

Və mənim sevgili arzum, hərdən elə işıq saçır, elə həyəcanlandırır və skitləşdirir, elə həssaslıqla və qəlbən səslənir, elə çəhrayı işıqla alovlanırdı ki..!

İllər ötürdü və hərdən olurdu ki, məni tərpədən bəzi səslər, qəfil səslənən çağırışlar, oyanmalar arzuma xətər toxundurur və bunlar onun cəvahir əlvanlığına xırda çatlar salır, hansısa simini kökdən salır, birdən onun tacında öləzimiş yarpaq nəzərə çarpırdı. Mən cəld çatları düzəltməyə, yeni sevgi, təzə qan əlavə etməyə çalışır, yeni arzumu bulandırdığım üçün özümü danlayırdım! Və beləcə, o yenidən toxunulmaz və gözəl olurdu. İndidən deyim ki, bütün itkilərdən sonra o, indi də əvvəlki tək diri görünür və bərq vururdu.

Lakin təsəvvürümlə bir araya sığmayan fikirlər məni tez-tez ağuşuna alırdı. Dostlarımla söhbətdə hər hansı söz, kitabın bir ifadəsi, Bibliyanın şeiri, Getenin misrası məni qeyri-ixtiyari götürür, tənhalıq, dostların gedişi, sevincin itirilməsi mənimlə öz kobud dilində danışır, mənim içimdə ağrı öz yuvalarını toxumağa başlayırdı. Bütün bunlar yalnız səslər, yalnız çəkindirmələr idi, hər birinə ayrı-ayrılıqda fikir verməmək də olardı, amma hamısı birlikdə onlar eyni yaranı bir-bir zəhərləyir, qanadır və qoparırdı. Və hamısı da mənim arzumun əlehinə idi. Şekspir ona gülür, Kant onu təkzib, Budda inkar edirdi. Bircə ağrı hərdənbir məni ona qaytarırdı. Bəlkə də, mənə öz sığınacağımı tapmaq nəsib olsaydı, bu ağrı sakitləşib yox olardı? Bəlkə, mağaradan, təbiət qoynunda axan bulaqdan, küydən, yeknəsəqlikədn uzaqda yuxunun və aclığın, təbəssümün və azad nəfəsin, fəaliyyət təşnəsinin olduğunu yeniədn bilərəm?

Ancaq ağrı daha da güclənir, davamlı olurdu, o, mənim arzumun əlehinə idi. Bəzən mən artıq görürdüm ki, onun bir qəpik belə qiyməti yoxdur. “Sığınacaq” məni sağaltmayacaq, ağrı nə meşədə, nə də daxmada əl çəkən deyil. Mən heç yerdə dünyanın özümlə, özümün dünya ilə birliyimi tapa bilməyəcəm.

Bütün bunlar ləng baş verir, təkrarlanırdı və yüz dəfələrlə arzu olunan görüntü qayıdır, bulaq sevincək qızılı şırnaqla axır və göl könüloxşayan rəngli yuxulara layla çalırdı. Amma xəbərdarlıqlar da daha aydın səslənir, başlıcası isə, ağrı daha da güclənir və tez-tez Əyyub peyğəmbər mənə qardaş kimi görünürdü.

Və bir dəfə mənim beynimi yeni anlam döyəcləməyə başladı, əvvəlkindən daha betər, daha aydın, düşməncəsinə, daha müdhiş.
Görün, mən nəyi anladım: “Sənin ülvi arzun, sadəcə, yalan, sadəcə, səhv, sadəcə uşaq sadəlövlüyü və sabun köpüyü olmayıb. O, səni yeyib, sənin qanını sorub, sənin həyatını oğurlayıb. Sən nə vaxtsa ona həsr etdiyin sevginin yarısını da olsa dostuna, qadına, uşağa ayırmısanmı? Bu qədər qayğı, bu qədər isti, gün, gecə, ilham saatları vermisənmi? Bəs indi sən qorxmursan? İndi sən görürsənmi kimi yemləmisən, ürəyində kimi gəzdirmisən? İndi bilirsənmi ki, sənin yorğunluğun və ağrıların, qocalmağın, zəifləməyin kimə görədir? Ona, ona, ona görə, sənin arzuna görə, ona – ilana, ona – qaniçənə görə!”

Bu dərk də o saat qələbə çalmadı, mənim içimdə dərin kök salsa da, indi də bəzən şübhələrə və məğlubiyyətlərə məruz qalır.

Sonra daha bir gün gəldi – mənim arzumu düz ürəyindən vurdu. Arzum sonuncu sınağa çəkildi – çin oldu, ona həyata keçmək imkanı verildi. Sığınacaq tapıldı, cənub gölünün üstündəki hündür dağlarda balaca, sakit, gözdənkənar, gözəl evcik, sığınacaq, örtük, rahatlıq yuvası, yuxugörmələr beşiyi. Onu əldə etmək olardı, o, mənə təklif olunmuşdu.

Bax elə burdaca arzu ələ keçdi. Öz bütün yalanlarıyla tutuldu. Həyata keçməyə imkanı olan kimi o, sadəcə, qorxdu. O, çin olma qistəmir, o, qorxur, bəhanələr axtarır, geri çəkilməyə cəhd edir, etiraz edir, dəli kimi havalanırdı.

Ah, başqa cür ola da bilməzdi! O, bu qədər aldatmışdı, bu qədər vəd etmişdi, həddən çox vəd etmişdi. O, elə hey alırmış və alırmış, indi birdən özü verməli olmuşdu. Verməyə isə heç nə yox idi. O, ünvanı səhv vermiş dələduz kimi aradan çıxmaq istəyirdi və indi burdaca ifşa olunmuşdu. Bu öldürücü zərbə idi.

Lakin vampirlər öldürücü zərbələrə də dözə bilirlər, onlar qəfildən yenə dirilirlər, onlar yenə buradadırlar, yenidən yemək, yenə də isti qanla qidalanmaq istəyirlər. Və bu arzu da hələ ki, yaşayır. Onun öz yuvaları, öz fəndləri var. Amma indi mən onun düşmən olduğunu bilirəm. Sonuncu dəfə anlayan gündən bilirəm.

Bütün anlayışlar kimi sonuncu dəfə o, yaxşı tanıdığım şəkildə peyda oldu, mən onu çox görmüşdüm. Bu bir kitabdan təsadüfən oxuduğum, çoxdan əzbər bildiyim köhnə müdrik deyim idi. Amma indi o, təzə idi və mənim içimdə səslənirdi.

Allah dərgahı cənnət bizim içimizdədir.

Mən yenə də nəyin dalınca gedəcəyimi, nəyi rəhbər tutacağımı, öz qanımı nəyə verəcəyimi tapdım, anladım. Bu nə istəkdi, nə də arzudu, bu məqsəddir.

Bu məqsəd, yenə də sığınacaqdır. Ancaq nə mağaradır, nə də gəmi. Mən o sığınacağı öz içimdə axtarıram, dağlardan, mağaralardan etibarlı, tabutdan, qəbir çalasından etibarlı və rahat, tək qaldığım, dünyanın əli yetmədiyi məkan, yaxud nöqtə axtarıram. Budur mənim məqsədim. Ora heç nə keçə bilməz, çünki ora mənimlə yoğrulub. Qoy orada lap boran və ağrılar olsun, qoy orada lap qan da tökülsün.

Mən hələ bu məqsədimdən çox uzaqdayam, mən hələ yolun lap başlanğıcındayam. Ancaq indi bu əsl mənim yolumdur. Adi arzu deyil.

Ey dərin sığınacaq! Sənə heç bir tufan yetməz, səni alov yandıra bilməz, səni heç bir müharibə dağıda bilməz. Öz cismimin dərinliyində balaca yuva! Daxma, balaca tabut, balaca beşik, mən sənə can atıram.

Tərcümə: Rafiq Haşımov