Romantika və düşüncələr kateqoriyası üzrə məqalələr

Mən dünyanın xilasına inanmıram. Nöqtə!

Bütün xilaskar ideyalar zülmü ərşə qaldırdı, xilası boğdu, inkviziya məhkəmələr qurdu, özləri kimi düşünməyənləri tonqala atdı, həbs düşərgələri yaratdı…

Zülm ortada, zalım yuxarıda, məzlum aşağıda.

İndi də demokratiya yürüşü görürük, F-17-lərlə atılan demokratiya…

Bəşəriyyət xilas olmayacaq.

Amma fərdlər qurtuluşa çata biləcəklər.

Fərdləri xilas etmək mümkündür.

 

Eşitdiyi ürküdücü səslə qeyri-ixtiyari diksindi. Gördüyü mənzərə qarşısında çaşıb qaldı. Yarpaq, bağlı olduğu budaqdan ayrılmış, yerə doğru düşürdü. Dünyasını səs-küyə bürüyən bu ayrılığın səsi idi. “Bu bir qopmamı, yoxsa doğuşmu?" dedi. Nə olacaq bundan sonra deyə düşünərkən, dilinə, hər vaxt təkrar etdiyi «Boşluq yox bu aləmdə!” cümləsi gəldi...

      Tumurcuqkən, ətrafında bir çox yarpaq görmüşdü. Bir müddət sonra da budaqların çiçəklərlə bəzəndiyini… Yarpaqlar və çiçəklər, gün keçdikcə bir-birlərindən ayrılmaz hala gəlmişlərdi. Yaşlı ağacın budaqlarında səadət içində bahar nəğmələri söyləyirdilər.  Və beləcə ayrılığın soyuq küləklərini hiss edənə qədər sürmüşdü bu mahnı.

       O gün canı kimi sevdiyi yoldaşlarının sağa, sola itələnilib qaxıldığını gördüyündə yarpaq dəliyə dönmüşdü. Ağaca, niyə çiçəklərə sahib çıxmadığını soruşmuşdu. Ağac isə hər şey normalmış kimi təbəssüm edərək bunları pıçıldadı: 

Cavanlıqda məsləhəti heç sevməzdim. Təcrübəsini yeri gəldi- gəlmədi adamın gözünə soxan yaşlılar məni qıcıqlandırardı. Düşünərdim ki, təcrübə heç nədi, “ağıl yaşda deyil, başdadı”. Özümə söz verərdim ki, qocalanda gəncliyə olan sevgimi itirməyim.

Aradan iyirmi ilə yaxın vaxt keçib. İndi də həqiqəti bir az özümə tərəf sürüşdürüb fikirləşirəm ki, təcrübə hər şey olmasa da, çox şeydi. Bu, orta yaşda belə bir ortaq məxrəcə gəlmişəm, ağıl həm yaşdadı, həm də başda.

Çox güman ki, iyirmi il sonra həqiqəti bir az da özümə tərəf çəkib təcrübənin hər şey olmasını düşünəcəm. Qərara gələcəm ki, ağıl qətiyyən başda deyil, tamamilə yaşdadı.

İnsanın hər yaşda, hər vəziyyətdə özünü haqlı sanması kimi instinkti var. Bunu bir dəfə yazmışam, uşaqkən valideynlər haqsızdı, valideynkən uşaqlar. Tələbəsənsə müəllimlər “köhnə fikirlidi”, müəllimsənsə tələbələr “zəmanə uşağı”. Sükan arxasındasansa, piyada “özünü maşının altına atır”, piyadasansa sürücü “maşını düz üstünə sürür”.

İçimdə fırtınalar qopur bəzən, əsəbiləşirəm. Olanlara, yaşananlara, yaşanmayanlara hirslənirəm. Üsyan etməyim deyərkən söyərkən tapıram özümü. Lənətlər yağdırıram, bəla oxuyuram. Ümidsizliyə qapılıram, əsla keçməyəcək və mən həmişə keçmişdə asılı qalacağam, daimi məkanım ‘ə'raf' olacaq deyirəm.

Üzsüzlərin, sinəsini gərə gərə gəzdiyi bu iqlimdə niyə nəfəs almaq məcburiyyətində olduğumu anlaya bilmirəm. Niyə onlar hələ nəfəs alır onu heç həll edə bilmirəm. Fizika qaydasıdır; eyni qütblər normalda bir-birini itələyərkən, iş xaraktersizliyə gəlincə nədənsə qayda belə işləməyirmiş; xaraktersiz insan ətrafına cəsədlərə yığışan ağcaqanadlar kimi xaraktersizləri yığırmış, yeni yeni anlayıram.

Sevginin günahsızlığı, güvənin safı ləkələniyir artıq gözümdə. Bir daha ikisinə də əlini sürə bilməyəcəyəm kimi gəlir; bəlkə öz əllərimi ləkələməmək üçün bəlkə də ləkələri təmizləməyə macalım olmadığı üçün. Təkliyin bir ömür daimi dostum olacağını sezirəm və bu canımı ağrıtmır; narahat etmir uzun ömrün tək başına keçəcəyi düşüncəsi. Onsuz da ömrün uzun olacağı haradan aydındır ki deyə rahatlaşdırıram özümü.

Sonra…

Bir gün insan vergülü itirdi. O zaman fikirləri bir-birinə qarışdı, mürəkkəb cümlələr qurmaqdan qorxdu. Bəsit cümlələr qurmağa başladı. Cümlələri bəsitləşdikcə fikirləri də bəsitləşdi.

Nöqtəni itirdi… Fikirləri uzandıqca uzandı. İfadə edə bilmədi özünü.

Başqa bir gün nidanı itirdi. Səs tonunu dəyişdirmədən danışmağa başladı, monotonlaşdı. Ətrafda baş verən heç bir şey onda kiçik bir həyəcan belə doğura bilmədi. 
Sevincini, qəzəbini- bütün duyğularını itirdi.

Sual işarəsini itirdiyi andan sual verməyi unutdu. Hər şeyi olduğu kimi qəbul etməyə başladı. nə dünya, nə insanlar, nə də həyat onu maraqlandırmırdı.

İki nöqtəni itirdi və heç nəyi aydınlaşdırmaq ehtiyacı duymadı.

Ömrünün sonunda əlində ancaq dırnaq işarəsi qalmışdı, onun da içində başqalarının fikirləri…

1941-ci ilin oktyabrında Rusiyanın Vyazma şəhəri yaxınlığındakı meşədə alman ordusunun mühasirəsini yarmağa çalışan tank ekipajının üzvləri həlak oldular. Yaralanmış kiçik leytenant İvan Kolosov sevgilisi Varyaya son məktubunu yazdı. Tankı 25 il sonra tapdılar. Ordan İvan Kolosovun da meyiti çıxdı. Onun üzərindən göndərilməmiş məktub və foto tapıldı. Varvara Juravlyova bu məktubu 25 il sonra oxudu...

 25 oktyabr 1941-ci il

Modern insanın həyatında bir gərginlik var.

İş telefonları, saysız-hesabsız e-mail-lar, telefon, Facebook, Twitter
mesajları, rəhbərliyin heç bitməyən tapşırıqları, üstəlik məişət
qayğıları...

Fiziki işlərdə çalışanlarda uzun, istirahətsiz iş rejimi...

Bu durumda insanın özünə ayıracağı zaman minimuma enir.

Ölkəmizdə kitabın az oxunmasının bir səbəbi də bu istismar mühiti, amansız iş rejimidir.

“Martin İden” romanını xatırlayırsınızmı?

Martin camaşırxanada çalışdığı günlərdə bir sətir yazmağa, heç bir sətir oxumağa da vaxt tapmırdı.

Karl Marks da insanın özgələşməsi haqda yazanda, elə bunu nəzərdə tutmuşdu.

Dörd dəqiqədən az, qısadan da qısa bir film.
Bir qadın…
Məqsədsiz gəzintilərlə Parisi əldən salıb.
 Axşam düşür. O yalqızdır.
Ağır iş saatlarının yorğunluğunu sevgililər qarşılıqlı öpüşlərlə atırlar.
Yalqızlar yorğundurlar.
Hara getdiyini bilməyən qadın...
Metroya enir.
Burda həyatı dəyişəcək.
Daha doğrusu özü elə sanacaqdı.

Bakıya məktub yazıram, qoy sovursun öz küləklərində məktubumu… Götürsün İçərişəhərindən, aparsın tək qaldığı bir yerə açsın, oxusun. Aparsın rüzgarına qatıb yox eləsin məktubumu, sonra öz yoxluğunda həzm eləsin. Dərininə köklənmiş metrosundan yazıram bu məktubu. Ey Bakı, Külək kimi xaotik sevgilərin, sevgililərinin və sevgilərimin şəhəri… Ey ilk dəfə özümlə tək qaldığım, ilk dəfə sevdiyim, ilk dəfə dalaşdığım, ilk dəfə məğlubiyyəti daddığım Bakı, nədir cinsin sənin? Bu yaşadıqlarına Kişi kimi siqaretinin dumanı arxasından baxırsan ya qadın kimi gözyaşlarını axıdıb boğursan sevdiklərini, sevmədikləri…

Qatil də Allah quludur, Əzrail da mələk olduğu kimi...

Gücü gizlətmək də sirr saxlamaq kimi çətindir.

Təkrar biliyin anası deyil, balasıdır.

Ümid–pul kimi bir şeydir.

Özünü cilovlama, eybi yox, qoy nadanlar səni “kobud” adlandırsın.

Xatirələrin yaşadığı yerlər köhnə tanışlara bənzər, hərdən yadına ya bir dalan düşər, ya bir kitabxana...

Yaşamaq-susamaqdır, ancaq heç ölüm də su deyil.

Əgər yaddaşın qarışıqdırsa, xatirələrin köhnəlibsə, acı dadırsa, onları heyfslənmədən at. Yoxsul və təmiz ev daha rahatdır, nəinki zəngin və səliqəsiz ev.