Azərbaycan kinosu kateqoriyası üzrə məqalələr

Otel otağı

“Azərbaycanfilm” kinostudiyasının istehsalı olan “Otel otağı” filmi 1998-ci ildə Rasim Ocaqovun rejissorluğu ilə çəkilmişdir. Dram janrının gözəl nümunələrindən olan filmin senari müəllifi, yazıçı Anar Rzayev, əsas rolların ifaçısı isə Fəxrəddin Manafov (Kərim), Rasim Balayev (Sədyar), Muxtar Maniyev (Çopur Cabbar ) idi.

Film qırmızı terrordan bu günümüzə qədər Azərbaycan ziyalılarının başına gətirilən müsibətlər, onların cəmiyyətdə gedən ictimai siyasi proseslərin xaosunda fiziki və mənəvi təzyiqlərə məruz qalmalarından, satqın, yaltaq, simasını şəraitdən asılı olaraq dəyişdirə bilən insanlardan bəhs edir. Filmdə Kərim baş verən haqsızlıqlara, göstərilən təzyiqlərə qarşı ancaq susa bilir. Sovet İttifaqının son günlərini yaşadığı dövrlərdə o da atası kimi apardığı etnik araşdırmalara və xalqın mənsubluğunu sübutlarla təstiqlədiyi halda buna qarşı çıxılır və təzyiqlərə məruz qalır. Əlbəttə o dövrdə türkçülük tarixini sovetlərə qəbul etdirmək mümkünsüz idi. Kommunizm ideologiyası altında “birləşmiş” xalqa isə hansı kökə mənsub olduğunu bilmək o qədər də vacib deyildi.

Dövrünün Çopur Cabbar obrazı altında ümumiləşmiş “ziyalıları”, şəxsi imkan və rahatlıqlarını pozmamaq üçün vicdanlarını boğaraq yaltaqlıq və ikiüzlülüklə özlərini siğortalayırdılar. Sovet dövründə türk əsilli olduğumuzu irəli sürənləri vətən xaini olaraq ifşa etməyi ilə fəxr edən Çopur Cabbar sistem dağıldıqdan sonra əsl türk aşiqi olur. Lakin üzü nə qədər dəyişirsə dəyişsin ucuz mənəviyyatı, çürük xisləti onu tanıyanlara bəllidir.

Əslində bu film öz reallığını hələ də qoruyur. SSRİ-nin dağılmasına, müstəqil olmağımıza baxmayaraq, hələ də bu ölkənin ziyalılar sırasında çopur cabbarlar çoxdur. Doğrudur mənəviyyatlı, vicdanlı savadlı əsl ziyalılar da var, amma onlar sırf yaltaqlığı, ikiüzlüyü bacarmadıqları üçün cəmiyyətdə layiq olduqları yeri tuta bilmirlər. Kərim bəy, əməyinin layiqli qiymətləndirilməməsi, imkansızlıq və ailəsi üçün daha yaxşı şərait yaratmaq üçün qardaş ölkəyə üz tutur. Lakin burada da xəyal qırıqlığına uğrayır.

Ümidini itirməyən Kərim işləri yoluna qoymaq üçün bir müddət də Türkiyədə qalmaq qərarına gəlir. Gecə qalmaq üçün büdcəsinə uyğun yer axtaran Kərim nəhayət ucuz bir otel tapır. Həyatının bu dörd divar arasında sonlanacağından xəbərsiz Kərim bir gün üçün olduqca şəraitsiz və kiçik otaqda qalmağa razı olur. Əslində filmdə elə ən əsas vacib mesaj bu otel otağı ilə verilir. Kərimin gecələmək üçün qaldığı şəraitsiz, dar, sınıq-salxaq otaq elə Kərim obrazı altında ümumiləşmiş Azərbaycanın vicdanlı, savadlı ziyalılarının həyatını, taleyini əks etdirir. Onlarla acınacaqlı şəraitdə təzyiqlərə, həqarətə məruz qalan vicdanlı insanların həyatları da elə bu otel otağı kimi sınıq salxaq və acınacaqlı vəziyyətdə keçir.

Kərimin otaqda qalmasına mane olmağa çalişan yaşlı otel sakini isə həmin ziyalıların həyatlarında ola biləcək digər seçimi göstərir. Onlar da daha rahat və yaxşı şəraitdə yaşaya bilərdilər. Bu seçim həmin ziyalıların həyatı boyu mövcud olan fürsətidir. Lakin onlar rahatlığı yox, xalq üçün çalışmağı, çətin də olsa vicdanla yaşayıb savadlı bir gələcək üçün mübarizəni seçirlər. Elə Kərimin otaqda qalmaqda israr etməsi kimi.

Yataqda planlarını quran Kərim bir anda tutan ürək sancıları ilə xəyallarından ayrılır. Son nəfəsində belə öz ailəsi, qızının gələcəyi haqda düşünür, heyfslənir. Həyatının ən ağrılı dəqiqələrini yaşayan Kərim çarəsiz halda Allaha dua edir, ondan kömək istəyir. Amma hədər yerə...
İstanbul onun üçün böyük ümidlər demək idi, amma o ümidlər onunla bərabər o yataqdaca ölür. Kərimin son dəqiqələrinə şahid olan dar otağın köhnə şkafının içindəki paltarlar o otaqda həyatı sonlanan insanlara aid idi. Elə Kərim kimi, həyatı çəkdiyi bu qədər zəhmətdən sonra acınacaqlı halda sonlanan insanlardan qalan bir neçə dəst paltar…

Yazar: Pənah Azər
Davamı →

Məlik Dadaşov

Məlik DadaşovHəyatda da yaratdığı obrazlar kimi çılğın və səmimi insan idi. Bəlkə, ona görə də çox vaxt deyirdilər ki, Məlik müəllim ekranda, səhnədə elə öz obrazını yaradır.

Məlik Dadaşov Azərbaycan aktyor məktəbinin orta nəslinə mənsub idi. Teatrda onlarla obraza səhnə həyatı vermişdi, elə kinoda da yaddaqalan, maraqlı rollar yaratmışdı. Məlik Dadaşov 1924-cü il iyunun 27-də Bakıda doğulmuşdu. 1950-ci ildə Azərbaycan Teatr İnstitutunu bitirdikdən sonra M. Əzizbəyov adına Akademik Dram Teatrına işə gəlmişdi və burada ilk dəfə H. Muxtarovun “Ailə namusu” pyesində oynamışdı.

Onun yaradıcılığının başlanğıcı Azərbaycan milli teatr sənətinin güclü inkişaf dövrünə təsadüf etmişdi. O vaxt səhnəmizdə Ə. Ələkbərov, M. Məmmədov, A. İsgəndərov və onlarla digər sənət korifeyləri çalışırdı. Bu münbit sənət mühiti onun yaradıcılıq bioqrafiyasına güclü təsir göstərmiş və tezliklə onu səhnəmizin qüdrətli sənətkarları sırasına çıxarmışdı.

Məlik Dadaşovun Azərbaycan aktyorluq məktəbinin formalaşmasında xüsusi xidmətləri var. O, klassik və müasir aktyor sənətinin sintezindən yaranan bir ifa tərzi seçmişdi. Onun yaradıcılığında H. Sarabskidən, A. M. Şərifzadədən və digər klassiklərimizdən bəhrələnmə meylləri hiss olunurdu. Məlik Dadaşov dramatik rolların mahir ifaçısı idi. Yaratdığı obrazların ifası üçün elə gözəl ifadə vasitələri tapırdı ki, hətta tarixi qəhrəmanlar belə reallığa çox yaxınlaşırdı. M. Əzizbəyov, N. Nərimanov kimi tarixi şəxsiyyətlərin obrazları dediklərimizi bir daha təsdiq edir.

 
Məlik Dadaşov xalq artisti idi. Doğrudan da, xalq onu çox sevirdi. Hətta bəzən onun qəhrəmanlarının ifadələri xalqın dilinə düşürdü. Elə Qəmlonun, (“Axırıncı aşırım”), Kərbəlayi İsmayılla dialoqlarındakı ifadələri xatırlayın. Yəqin ki, “Abbasqulu bəyin nazı ilə çox oynayırsan, a… Kərbəlayi” ifadəsi hamıya yaxşı tanışdır.

“Ölülər”dəki Şeyx Nəsrullah rolunu o dəfələrlə Akademik Teatrın səhnəsində oynayıb. Çox vaxt deyirlər ki, M.Dadaşov mənfi tiplərin klassik ifaçısıdır. Şeyx Nəsrullah da, Qəmlo da, Molla Sadıq da mənfi tiplər idi. Amma siz bu rollarda aktyor məharətinə diqqət yetirin. Məlik Dadaşovun Şeyx Nəsrullahı özgə bir aləmdir. Bəlkə də, ona görə mərhum kinorejissor T.Tağızadə “Ölülər” pyesi əsasında ekranlaşdırdığı “O dünyadan salam” filmində də Şeyx Nəsrullah rolunda Məlik Dadaşovu çəkmişdi.

Tarixi şəxsiyyətlər də Məlik Dadaşovun ifasında çox real alınırdı. Kinorejissor Ə.İbrahimov aktyoru bir neçə filmində çəkmişdi. “26 Bakı komissarı” və “Ulduzlar sönmür” filmlərində o, M. Əzizbəyovun və N. Nərimanovun çox real tarixi obrazlarını ekranda əbədiləşdirə bilmişdi.
Xalq yazıçısı İ.Əfəndiyevin “Atayevlər ailəsi” pyesi əsasında hazırlanmış televiziya tamaşasında M.Dadaşovun yeni ampluada yaratdığı Atayev obrazı çox uğurlu ekran qəhrəmanı idi.

“Axırıncı aşırım”dakı Qəmlo bütövlükdə kinomuzda yaddaqalan obrazlardandır. Bu obrazın bütün xarakterik cizgilərini ustalıqla açan aktyor filmin əsas dramatik yükünün daşıyıcısına çevrilir. Ancaq çox təəssüflə qeyd etmək lazımdır ki, kişi rolunun ən yaxşı ifasına görə keçmiş İttifaq festivalında onun adı mükafatçılar siyahısına salınmadı. O vaxt deyilirdi ki, sovetlərin düşməni (Qəmlo) “sovetin” mükafatını ala bilməz. Və bir də “Dəli Kür”dəki Molla Sadıq. Bu obrazın da Azərbaycan kinosunda öz xüsusi yeri var.

M.Dadaşov teatrımızda ömrünün sonuna kimi çalışmışdı. V.Şekspirin “On ikinci gecə”, L.Tolstoyun “Canlı meyit”, S.Vurğunun “Fərhad və Şirin”, Ş.Qurbanovun «Sənsiz», İ.Qasımovun “Nağıl başlananda” və s. tamaşalarda onun yaratdığı obrazlar bu gün də xatirələrdən silinməmişdir.
Aktyor ömrünün son illərində S.Vurğun adına Rus Dram Teatrında çalışırdı. Bu teatrda direktor kimi çalışdığı dövrdə teatrın repertuarı xeyli zənginləşmiş, buraya yeni yaradıcı qüvvələr cəlb olunmuşdu. 80-ci illərdən Azərbaycan Dövlət Mədəniyyət və İncəsənət Universitetində aktyor sənətindən dərs də deyirdi.
Bütün yaradıcı ömrünü Azərbaycan aktyor sənətinin inkişafına həsr etmiş görkəmli teatr və kino aktyoru Məlik Dadaşov bu gün aramızda olmasa da, onun əziz xatirəsi sənətsevərlərin qəlbində əbədi olaraq yaşayacaqdır.

 
Kino sahəsində rolları:
1.
Bir məhəlləli iki oğlan
2. Koroğlu
3. Dəli Kür
4. Dağlarda döyüş
5. Ulduzlar sönmür
6. 26 Bakı Komissarı
7. Birisigün gecəyarısı
8. Axırıncı aşırım
9. O dünyadan salam
10. Müharibə görən adam
11. Fəryad


Mənbə: «Film Fiction» jurnalı 
Davamı →

Şir evdən getdi və... güllələndi

şirİlk film “Qız, oğlan və şir” filmi olub. Berberovlar ailəsi öz mənzillərində çəkilib. Ata, ana, qızları Yeva və oğlanları Roma. Filmi Çingiz Rəhimov lentə alıb. Rəssamı Elçin Axundov olub, bəstəkarı Oqtay Rəcəbov. 

Bu məşhur şir barədə söhbətləşdiyimiz Elçin Axundov danışır ki, şir evə daxil olanı adamı yaxınlaşıb iyləyirdi: “Mənim də düz çiynimə qabaq pəncələrini qaldırıb qoydu, iyimi alıb dönüb getdi. Bir az dəm oldum, sonra özümə gəldim. Düşündüm və bununla da cəsarətləndim ki, bu şir yiyəsini yemir, uşaqlarla oynayır, artıq rejissorla dostlaşıb, məndə yeməli nə var ki, məni yesin. Eyni ilə Oqtay Rəcəbovu da iylədi, o da evdən çıxıb birbaşa öz evinə qaçdı. Filmin maliyyə işlərinə baxan oturub sənədləri yazırdı, şir yaxınlaşıb yan tərəfdən onun qıçını iyləyir, bu da ayağı ilə vurub deyir “paşol”, elə bilir itdir. Birdən çönüb görəndə ki, qarşısında şir oğlu şir dayanıb rəngi oldu əhəng kimi. 
Dedi adə, “mən ölüm”, bilmir, “sən öl” qanmır mən getdim, qaçdı. İşıqçılar da yuxarıdan aşağı düşmürdülər”.

Bu olub 1974-cü ildə. O vaxt şir balaca imiş. Ona tərəf müqabili dişi şiri Rostov heyvanxanasından tapıb gətiriblər. Çəkiliş vaxtı şirlər arasında sevgi macəraları da yaşanırmış, özü də cəmi 3 aylıq olublar. Film ekranlara çıxıb və uğurlu da nümayiş olunub.
Davamı →

Azərbaycan kinosunun əcnəbi qəhrəmanı Lev Bordukov

Azərbaycan tamaşaçılarının uzun illərdir sevə-sevə baxdığı bir sıra milli filmlərin əsas obrazlarını əcnəbi aktyor və aktrisalar canlandırıblar. Bəzilərimiz onları filmdəki qəhrəmanların adı ilə tanıyırıq, gerçəkdə isə kim olmalarından xəbərsizik. Hətta həmin aktyor və ya aktrisanı azərbaycanlı hesab edənlər də az deyil.

Rejissor Tofiq Tağızadənin İmran Qasımov və Həsən Seyidbəylinin ssenarisi əsasında çəkdiyi məşhur “Uzaq sahillərdə” filmi Azərbaycan tamaşaçılarının sevə-sevə baxdığı ekran əsəridir. 1958-ci ildə çəkilən kinolent Azərbaycan xalqının şanlı oğlu, Sovet İttifaqı Qəhrəmanı Mehdi Hüseynzadənin II Dünya Müharibəsi illərində İtaliya və Yuqoslaviyada faşist işğalçılarına qarşı apardığı mübarizəyə həsr olunub.
Davamı →

İlk qadın kinorejissorumuz- Qəmər Salamzadə

«Molla Nəsrəddin”çi şair-publisist, aktyor Əliqulu Qəmküsarın gəncliyindən səhnəyə meyl edən, Bakı Pedaqoji təhsilini yarımçıq qoyub, Moskvada kinorejisorluq sənətinə yiyələnmiş qızı Qəmər Salamzadənin ikinci rejissor Aleksandr Popovla birgə quruluş verdiyi «Dəcəl dəstə» (ssenari müəllifi-Yuri Fidler.) 1937-ci ildə Bakı kinostudiyasında çəkilən yeganə bədii-oyun film kino tariximizin ikinci uşaq filmi oldu. Titrlərdən göründüyü kimi, Bakıdakı beynəlxalq  məktəbdə cərəyan edən hadisələr burada ən çox sevilən coğrafiya dərsində baş verir.

Hindistan cəngəlliklərindəki vəhşi pişiklərin ov axtarmasından danışan müəllimi din­lə­mək­lə xəyala dalıb özünü ovçu kimi görən Heydərin yanındakı Olyaya  o yerlərə getməyi təklif etməsi ilkin süjeti yaradır. Xəritədə Hin­distanı göstərməli olan Heydərin müəllimin tapşırığını Olyanın yerindən göstərdiyi işarələr hesabına yerinə yetirməsi komizmi artırır. Heydərin Olyaya evdə Hindistan oyunu oynamağı təklif etməsilə epizod tamamlanır. Kanitapin küçəsindəki 21 saylı evin həyətində Olyanın gətirdiyi dibçəkdəki bitki və palaz ilə ağaca söykənmiş nərdivana dırmaşan Heydərin cəngəllik yaratmaları şərti mühiti reallaşdırır. Xəyalpərvərlikdən uzaq ölkələr haqqında təsəvvürdən uzaq olan Mişa ilə Qrişanın onları lağa  qoymaları ziddiyyətin tərəflərini nizamlayır. Rəngləməklə pələngə bənzədən Bobik adlı itin arxasınca düşən Heydərin dərsdən əlavə vaxtlarda kimya ilə məşğul olan Yusifə rəğmən bekarçılıqdan havaya köpük uçuran Mişa ilə Qrişanı da ovçuluq oyununa cəlb etməsi tamaşalılığı artırır. Beləliklə hər gün dərsdən sonra dəridən paltarlar geyinib özlərini pələngə bənzədən Mişa ilə Qrişanın  məktəbin qarşısında Olyanın üzərinə cummalarına maraq göstərən sinif rəhbəri Anna Pavlovnanın şagirdlərin bu oyunu pioner düşərgəsində davam et­dirə­cəklərinə söz verdikdə Heydərin ətrafında artan həvəskarların əllərinə «nizə» götürüb cəngəllik oyununa qoşulmaları kütləviliyi artırır.
Davamı →

Azərbaycan kinosunun qaraçısı

Azərbaycan tamaşaçılarının uzun illərdir sevə-sevə baxdığı bir sıra milli filmlərin əsas obrazlarını əcnəbi aktyor və aktrisalar canlandırıblar. Bəzilərimiz onları filmdəki qəhrəmanların adı ilə tanıyırıq, gerçəkdə isə kim olmalarından xəbərsizik. Hətta həmin aktyor və ya aktrisanı azərbaycanlı hesab edənlər də az deyil.
“Azərbaycan kinosunun əcnəbi qəhrəmanları” adlı rubrikasında oxuculara milli filmlərimizdə əsas rolların ifaçıları olmuş xarici aktyor və aktrisalar haqqında məlumatın təqdimatına davam edir.
1966-cı ildə «Azərbaycanfilm” Kinostudiyasında istehsal olunmuş “Qaraca qız” bədii filmini, yəqin ki, yaxşı xatırlayırsınız. Yazıçı Süleyman Sani Axundovun əsəri əsasında ekranlaşdılrılan bu filmdə bir neçə əcnəbi aktyor yer alıb.
Onlardan biri də filmdə qaraçı Yusif rolunun ifaçısıdır. Bu aktyorun özü də elə qaraçıdır. Söhbət Oleq Xabalovdan gedir.
Davamı →

Səməndər Rzayev

Səməndər RzayevNədənsə, adama elə gəlir ki, haçansa yenə teatrın pərdəsi qalxacaq və biz yenidən öz füsunkar səsi ilə insanı riqqətə gətirən Səməndər Rzayevin oyununa tamaşa edəcəyik. Bu böyük sənət fədaisi qəlbimizə o qədər yaxın idi ki, ölümündən 18 il ötsə də, hər an canlı bir insan kimi xatırlanır. Şaqraq gülüşü, zəhmli baxışları, pəhləvan cüssəsi heç zaman xəyallardan silinmir. Çünki o, əvəzsiz ifa tərzi ilə hər birimizin qəlbində elə öz sənəti boyda bir qala qurub.

Səməndər Mənsim oğlu Rzayev az yaşasa da, çox zəngin tərcümeyi-halı var. Cəmi 41 il ömür sürmüş yaradıcı bir insan üçün bu qədər obraz yaratmaq, bu qədər iş görmək, vallah, möcüzədir. Ağsuda dünyaya göz açıb. Sonra İncəsənət İnstitutunda böyük Təhmasibin məktəbindən dərs alıb, Sumqayıt Teatrında çalışıb. Amma ömrünün, yaradıcılığının ən yaddaqalan illərini Akademik Dram Teatrında keçirib.

Səməndərin yaradıcılıq yolu çoxşaxəlidir. Burada teatr da var, kino da, radio da, televiziya da. Hər yerdə Səməndər öz ucalığını, əlçatmazlığını qoruya bilmişdi.

Səməndər daxilən azad sənətkar idi. O, ürəyi tutmayan rolları oynamazdı. Ona görə də rollarının çoxunda özünə oxşarlıq var. Onların çoxu ağayana, öz sözünü deyən, həm də mülayim insanların obrazlarıdır. “Şəhərin yay günləri”ni xatırlayın. Bəhram Zeynallını necə də dəqiq ştrixlərlə canlandırıb. Səməndərin ifasında çox qəribə bir şirinlik vardı. Onun qəhrəmanları, nədənsə, tamaşaçıya çox doğma, yaxın adam təsiri bağışlayırdı. Elə bilirdin, bu adamları nə vaxtsa, hardasa görmüsən.
Davamı →

"O olmasın, bu olsun" filmindəki təhriflər

Yersiz müdaxilə

O olmasın, bu olsunAbbas Zamanov- Filoloq, EA-nın müxbir üzvü (1983)
Xalqımızın sevimli bəstəkarı Üzeyir Hacıbəyovun “O olmasın, bu olsun” musiqili komediyasının yarım əsrə yaxın səhnə ömrü vardır. İllər keçdikcə o öz təravətini itirmir, əksinə, getdikcə gəncləşir, tamaşaçılar tərəfindən daha səmimi qarşılanır. Komediyanın müvəffəqiyyətinə səbəb onun ürəkləri dilləndirən nikbin musiqisi, xalq müdrikliyindən doğan mənalı satirası və oynaq dramatik konfliktidir.

Azərbaycan kinostudiyasının klassik operettamızın bu ölməz sənət əsərini ekranda canlandırmaq təşəbbüsü, heç şübhəsiz ki, təqdirəlayiq bir addımdır. Hazırda respublikamızın şəhər və kəndlərində nümayiş etdirilən “O olmasın, bu olsun” musiqili kinokomediyasının (ssenari müəllifi S. Rəhman, quruluşçu rejissor H. Seyidzadə, baş operator Ə. A. Atakişiyevdir) bəzi müvəffəqiyyətli cəhətlərilə yanaşı, mübahisəyə və tamaşaçıların etirazına səbəb olan ciddi nöqsanları vardır ki, onların haqqında mətbuat səhifələrində danışmaq, müzakirə açmaq lazımdır.

Davamı →

Almaz Əsgərova

Almaz Əsgərova1949-cu ildə köhnə Bakının sıx məhəllələrindən birində, hələ sakinlərin bir-birinin sevincinə sevinən, kədərinə biganə qalmayan gözəl vaxtında bir qız dünyaya gəldi. Adını Almaz qoydular, Almaz Əsgərova. Yəqin bu ad sizə heç nə demədi. Elə isə bir nağıl danışacam. 

Biri vardı, biri yox idu, Bakının yüzlərlə, minlərlə gözəlləri arasında bir qız da vardı. Bu qız istər zahiri görkəminə, istərsə də təbiətinə görə bütün başqa qızlardan fərqlənirdi. Həm də çox istedadlı idi. Bu istedad onu Ə. Əzimzadə adına rəssamlıq məktəbinə gətirdi. Gözəl rəsmlər çəkirdi, müəllimləri onun böyük rəssam olacağına şübhə etmirdilər.
Davamı →

"Yol Əhvalatı" filmi

Filmdən bu sitatlar dillərə düşüb:
“götürək elə bu bacım oğlu Makintoju, yüz dəfə demişəm ki, əl çək bu xırda-xuruş alverdən. Gətirib fransuzki qalstuku ərəbski adı ilə sırıyıb mənə. Qızım deyir ki, ata, bunun yarlığı əllə tikilib. Okazıvaetsa bu heç fransuski də deyil, nə bilim nə zibilskidi. Yalansa, fransuzki ilan vursun dilindən”.

“pereriv, pereriv”Yol əhvalatı filmi

“camaat şir-pələng saxlayır, bu nədi ə...”

“dəymə, atamın yadigarıdır”.

“əşşi.., toyuqsan, gir hinivə də”

“qaynanam üçün kalqotka almalı idim...

— onda gərək bir tin o yanda düşəydin...”

“tezik ayağını qaldırıb...”

“sən öləsən, bu rəhmətliklər yığıb məni boğaza”. 

“proizvotstvenni travma” almışam axı”

Bəlkə yenə var, amma yadıma düşən bunlar oldu. 

“Yol əhvalatı” kino komediyası 1980-ci ilin filmidir.
Davamı →
Top