Düşüncələrim, münasibətim, fikirlərim kateqoriyası üzrə məqalələr

Vətəndaş, ilk növbədə, ailədə formalaşır. Valideynlərimiz çalışırlar ki, bizi yüksək əxlaqlı, mənəvi keyfiyyətlərə yiyələnmiş şəxsiyyət kimi yetişdirsinlər. Bunun üçün biz düzgün davranış qaydalarına əməl etməli, savadlı olmalı, vətənin tarixini, coğrafiyasını, mədəniyyətini, milli adət-ənənələrini bilməli, vətəni sevməliyik. Eyni zamanda biz vicdanlı, mübariz və vətənsevər olmalıyıq.
“Vətənin haradır?” sualma cavab axtararkən dərhal doğulduğumuz məkan ağlımıza gələcək. Ancaq bizim hamımızın bir vətəni var — Azərbaycan. Bəli, bu bizim Azərbaycandır. Azərbaycan uğrunda babalarımız mübarizə aparmış, igidlərimiz qan tökmüşlər. Babalarımızın və igidlərimizin bizə əmanət etdiyi vətənimizi göz bəbəyi kimi qorumalı, daim onun inkişafına çalışmalıyıq. Bu hər bir azərbaycanlının mənəvi borcudur.
Vətən haqqında danışanda onu “Ana vətən” adlandırırıq.

Şairəm, çünki vəzifəm budur əşar yazım,
Gördüyüm nikü-bədi eyləyim izhar, yazım,
Günü parlaq, günüzü ağ, gecəni ta yazım,
Pisi pis, əyrini əyri, düzü həmvar yazım,

Niyə bəs boylə bərəldirsən, a qarə, gözünü?
Yoxsa bu ayinədə əyri görürsən özünü?!

Hələ XIX əsrin sonu, XX əsrin əvvəllərində yazıb-yaratmış, Azərbaycan ədəbiyyatında satirik şeirin sütunlarından biri sayılan M.Ə.Sabir cəmiyyətin geriliyindən, insanların savadsızlığından istifadə edib zəhmətkeş xalqın qanını soran ağalara, bəylərə, yaltaq ruhani ordusuna, ağlı kəsən, lakin bunları dilə gətirməyən, əzilmiş xalqın hüququnu müdafiə etməyib, əksinə, onların avamlığından istifadə edən yaltaq ziyalılara öz şeirlərində belə deyirdi.

Bənövşə — bəndə düşə,
Sizdən bizə kim düşə?...

Bu uşaq oyununu uşaqkən hər kəs oynamasa da oyunda deyilən ilk bəndi əminəm ki, hər kəs ən az bir dəfə eşidib və bilir. Uşaqkən bu oyunun mahiyyətinə varmaq ağlımdan da keçməyib. Sadə uşaq oyunu kimi qəbul edib, 2 hissəyə ayrılmış dəstələrin bir-birinin əllərindən tutub səf quraraq üzbəüz dayandığı insan zəncirindən bir uşağın adı çəkildikdən sonra ayrılıb, sürətlə qaçaraq o biri dəstənin zəncir kimi birləşən əllərini qırmağa çalışdığı güc oyunu kimi anlamışam həmişə.
Bəlkə də düşünəcəysiz ki, elə belədir də. Başqa nə məna axtarırsan ki, adi uşaq oyununda?
Mən də sizin kimi düşünürdüm. Ta ki, dünən təsadüfən «Azərbaycanfilm»in istehsalı olan "Xoşbəxtlik qayğıları«nın finalının bu uşaq oyunuyla sonlandığına baxana qədər. Sən demə, adi bildiyimiz bu uşaq oyunu bizə çox şey anladırmış...

Aranızda bu filmə baxanlar varsa, bilər. Baxmayanlara isə tövsiyyə edərdim ki, baxsınlar. Həmişə Hollivud filmlərini reklam edib, interpretasiya etməyəcəyik ki. Bizim də baxılası maraqlı, mənalı filmlərimiz var. Elə bu film kimi.

— Qızı vermisən?
— Hə.
— Neçə yaşı var idi?
— 11-i bu il qurtardı.
— Hə, yaxşı eləmisən. Elə tez versən yaxşıdı, sora seçir.

Bu dialoq, işdən evə gələrkən ətrafdakı heç bir səsi eşitməyəcək halda, istəmədən diqqət mərkəzimə hakim olmuş yaşlı nənə ilə orta yaşlı qadının söhbətidir. Əslində bu dialoqun üstündən bir aydan çox vaxt keçib, amma az qala hər gün «sonra seçir» sözləri və bu sözü müdriklik yaşına gəlməli olan bir fərdin deməsi, belə çox emosional deyim, məni məhv edir.

Harda olur olsun yaşlı və müdrik insanları, lap müdrik də deyib çox şişirtmədən qarşısındakını dinləməyi bacaran və məsləhət verə bilən yaşlı insanlara heyranlıqla baxmışam. Və seçən insan qarşısında qorxuya düşən nənədən sonra, onların nə qədər az olduğunu daha çox hiss etmişəm.

Əbdürrəhim bəy Haqverdiyevin «Mirzə Səfər» hekayəsini oxumayan bəlkə də çox adam olar, amma yazıçının «Mirzə Səfər», «Papaq» və «Bomba» hekayələrinin motivləri əsasında Cahangir Mehdiyevin quruluş verdiyi «Evlənmək istəyirəm» filminə yəqin ki, çoxları baxıb və bu dialoqu az qala əzbər bilirik:

«Bir dəfə bir nəfər şəxs dəftərxanaya gəlib, кatibdən öz кağızından dоlayı məlumat istəyir, кatib cavab verir кi, кağızın Mirzə Səfərdədir, üzünü ağardar, apararsan. Şəxs Mirzəyə tərəf gəlir:

Fərdi inkişafım üçün özümə çox zaman “Niyə?” sualını verirəm. Məsələn; dərsləri yerinə yetirəndə, insanların çox olduğu yerlərdə və s.Gəlin, indi ümumi Azərbaycan modelinə, Azərbaycan cəmiyyətinə “niyə?” sualını verək. Məncə, elə “Niyə inkişaf edə bilmirik?” sualını versək, tam yerinə düşər. Niyə inkişaf edə bilmirik?!

Cəmiyyətin inkişaf etməsi üçün cəmiyyəti təşkil edən hər bir fərdin özünü dərk etməsi mütləqdir.Yalnız fərdlər düşünərək özünü dərk edə bilər. Platon cəmiyyətin düşünən məhfum olmadığını söyləyirdi. Umumiyyətlə, bəs niyə özümüzü dərk edə bilmirik?

Şeirmi mahnıya gözəllik qatır, onu uzunömürlü edir, mahnımı şeiri? Bu suala cavab müxtəlif ola bilər. Bəzən zəif görünən, oxuduqda səni cəlb etməyən şeirə elə gözəl, beyinə ilişib qalan musiqi bəstələnər ki, yaddaşlardan silinməz. Bəzənsə, dinlədiyin  mahnının sənin ürəyində yer etdiyinə musiqisindən çox onun sözlərinin səbəb olduğunu dərk edərik.

Haqqında danışmaq istədiyim insanın sözlərinə yazılmış mahnılar 2-ciyə aid olanlardandı. Duyğulu, hər anımızın əhvalına xitab edən mahnıların sözləriylə ruhumuzu qidalandıran o müəllifləri tanımamağımız həmən şair və şairələrə ən azından haqsızlıqdı.

Bizim millətin xarakterinə xas «gözəl» bir xüsusiyyəti var. Bu haqda bir dəfə yazmışdım, amma heyif ki, o məqaləmi silmişəm. Təəssüflər olsun ki, o zaman yazdığım fikirlərimlə bu günə qədər gəlib çatdığımız zaman kəsiyində dəyişən heç bir şey yoxdu. Onda da yazdığım kimi, biz hər hansı bir sahə, sənət, peşə haqqında çüzi məlumata malik olsaq da, haqqında çox bilən, böyük təcrübə sahibi olan «ağıllı insan», o sahənin dahisi, yüksək bacarığa sahib biri kimi yekə-yekə danışan, məsləhət verən millətik.

Bizim cəmiyyətimizin uğur göstərə bilməməsinin səbəbi, qadınlarımıza qarşı göstərdiyimiz laqeydlik və qüsurlardan doğur. Atatürk

Bu günlərdə hansı sosial şəbəkəni açıramsa gözümə dəyən əsas yazıların qayəsində qadın-kişi münasibətli yazılar görürəm. Sanki biri digərinə qadının kişidən və yaxud kişinin qadından daha ağıllı olduğunu sübut etmək istəyir. Bu mövzuda yazmaq rahatdırmı? Yoxsa heç bir dəlil-sübuta, fakta əsaslanmadığı üçün, şəxsi fikrin, subyektiv düşüncənin məhsulu olduğundan az müzakirə olunacağı qənaətindənmi bu tip yazılar çoxalıb, bilmirəm. Bir onu bilirəm ki, bəzi qondarma «qələmşünaslara», adının qarşısında «yazıçı» sözünü oxuduqda aldığı həzzdən stuluna yayxanan bu tiplərə qadını aşağılamaqla ağıllarına gələni yazmaq çox rahatdır.

Məktəb illərimdən tanıdığım yaxın bir dostumun zəkası ilə bağlı həmişə düşünmüşəm: o mütəfəkkirdir ya iq`u aşağı olan bir insan? Məsələ orasındadır ki, onun həyat seçimləri və akademik qavrama səviyyəsi heçdə bir-birini tutmur. O dindar, alicənab, qürurlu və hörmətcil bir insandır. Məktəbdə o, tərbiyəsi, mülaimliyi və təvəzökarlığı ilə tanınan bir uşaqdı. Lakin nə qədər öyrənməyə çalışsa da, o adi vurma cədvəlini öyrənə bilmədi. Yadımdadır kimya dərsində sadə məntiq tələb olunan məsələyə müəllim onu qaldırmışdı. Məsələyə cavab verə bilmədiyini görən müəllim ona hirsindən 8 + 7 sualını verdi. Bilmirəm həyəcandan olsa gərək, ona belə düzgün cavab verə bilməmişdi. Olduqca səliqəli və səviyyəli geyinən, modernliyə üstünlük verən bir insan sosyal şəbəkələrdə isə siyasi məsələlərə toxunur, aforizmlər paylaşır. Bu yaxınlarda mənə bildirdi ki, Türkiyəyə qohumlarının yanına işləməyə gedəcək. Xudafizləşmək məqsədi ilə bir kafeyə getdik. Facebookda paylaşdığı bir aforizm çox xoşuma gəldiyini söylədim və başladıq müzakirə etməyə. Paylaşdığı sadə bir aforizmi heç düzgün qavraya bilməmişdi. Axı necə? Çaşıb qalmışdım. Qərar aldım ki, bunu elə özündən soruşum. Evə qayıdarkən yolda ona dedim ki, qərar verə bilmirəm — sən ya ən axmaqsan ya ən ağıllı. Heç emosiyalarını dəyişmədən: elə məndə, biri var axmaqlar içində ağıllı, biri də var ağıllılar içində axmaq olmaq. Bu cavabı necə dəyərləndirəcəyimi hələ də düşünürəm.