Körpəyə qulluq və analıq kateqoriyası üzrə məqalələr

Yəqin ki, bütün dünyada yeni doğulmuş körpələrin ailəsini və valideynlərini narahat edən ikinci ən vacib məsələ körpənin yuxusudur. Birinci narahatlıq əlbəttə ki, körpənin ana südü ilə doyub-doymamasıdır. Yeni valideynlərin ən çox eşitdikləri suallar isə “ Uşaq gecəni necə yatır?”, “Uşaq gecə neçə dəfə oyanır?” “Uşağın yuxusu necədir?” suallarıdır. Cavablardan asılı olmayaraq valideynlik kimi ağır məsuliyyəti boynuna yenicə götürmüş valideynlər “məsləhətlər” atəşinə tutulur. Xoşməramlı məsləhətçilərin bir qisminin məsləhəti “Qoy özü yatsın! Uşaqdır! Ağlayıb-ağlayıb yatacaqdır!”, “Uşağı bərk bələ, öz istisinə buğlanıb yatsın”, digər qisminin isə məsləhəti “Gecə əmizdirmə ki, bütün gecəni oyanmadan yatsın!”, “Yatmamışdan əvvəl bir şüşə süni qida ver ki, gecə oyanıb döş istəməsin!” olur.

Körpələrinin saçlarının kəsilməsi məsələsində təcrübəsi olmayan valideynlər saçları nə vaxt qırxmaq lazım olduğunu bilmirlər. Mütəxəssislər körpələrin saçlarının kəsilməsi üçün təqribən 2 yaşında olmasını ən düzgün vaxt hesab edirlər.

1. Körpənin saçlarının kəsilməsinə prioritet kimi diqqət edilməli məsələ, uşaqların özlərini xoşbəxt hiss etdikləri vaxtları müəyyən etməkdir.

2. Körpənizin özlərini yad hiss etmədiyi bir yerdə saçlarının kəsilməsi, bərbərin işini asanlaşdıracaq.

3. Körpənizin saçlarını kəsdirmədən əvvəl saçların düzümünə, necəliyinə və uzunluğunun nə qədər olacağına qərar verin.

4. Körpənizin saçını kəsdirəndə istifadə etdiyiniz qayçı peşəkar olmalıdır.

Azərbaycan Respublikası Səhiyyə Nazirliyinin klinik protokoluna əsasən yeni doğulmuş körpələrin göbək güdülünün təmiz və quru saxlanılması kifayətdir, hər hansı vasitələrlə işlədilməsinə ehtiyac yoxdur. Yenə də hər şeyi nəzərə alaraq profilaktik olaraq 70%-li spirtlə təmizlənməsi tövsiyyə oluna bilər. Qısaca olaraq desək, göbək güdülünü çox sayda məhlullar (perekis, zelyonka, ksereform və s.) ilə təmizləməyə, boyamağa ehtiyac yoxdur.

Göbək güdülünü təmiz və quru saxlasanız öz-özünə quruyub düşəcək və daha tez sağalacaqdır. Göbək güdülünün təmiz və quru qalması üçün bezi bağlayarkən göbək kordonunun çöldə (bezdən kənarda) qalmasına xüsusi diqqət edin ki, sidik və nəcis korpənin göbəyini bulamasın.

Siz dəfələrlə övladının iməkləmədən gəzməsi haqqında məmnunluqla danışan valideynlərlə rastlaşmışsınız. İməkləmək haqqında bəzi mühüm faktları bilmək onların fikrini köklü şəkildə dəyişə bilər.

İməkləmək körpələr üçün yalnız məsafə qət etmək üçün hərəkətlər toplusu deyil. İməkləyərkən uşaqlarda ilk növbədə böyük (qolların, ayaqların və bütün bədənin hərəkəti) və kiçik (kiçik əzələlərlə edilən hərkətlər-məsələn, əllərin və barmaqların hərəkəti) motorika inkişaf edir. Bu isə öz növbəsində onların gələcəkdə gəzməsi, qaçması, tullanması, qələm tutması, geyim düymələməsi və sairə bu kimi fəaliyyətləri üçün ilkin şərtdir.

İməkləyərkən övladınızın sağ və sol beyin yarımkürələri arasında əlaqə güclənir. Eşitmə, görmə və hərəkət etmə siqnallarının hamısını eyni zamanda alan beyin bunları lazımınca idarə etməyi məşq edir.

Uşaqların fiziki və psixoloji baxımdan sağlam ola bilməsi üçün hərəkətə, açıq havaya, günəşə ehtiyacları var. Mütəxəssislər bildirir ki, körpənin açıq havaya çıxarılması, günəş şüaları qəbul etməsi çox mühümdür.

Günəş şüası sümük və toxuma inkişafı üçün əhəmiyyətlidir. Uşaqlar açıq havada rahat oynayırlar. Onlar üçün açıq havada oynamaq böyük ehtiyacdır. Yazda açıq havada oynamağa daha çox can atarlar. Parklara, bağa qaçarlar.

İlk günlər çox vacibdir
Yenidoğulmuş körpədə xüsusilə ilk günlərdə hələ tərləmə funksiyası formalaşmadığı üçün mühit istiliyi 22-24 dərəcədən çox olarsa, bu, uşağa mənfi təsir edir. Bədən istiliyi də artanda uşağın həyati funksiyaları mənfi təsir görür. Buna görə körpələrin yay aylarında sərin yerlərdə saxlanması və otaq istiliyinin 23-24 dərəcəni keçməməsinə diqqət etmək lazımdır.

Qədim dövrlərdən indiyə kimi öz aktuallığını qoruyan, ana atanı qorxudan, bir çox xəstəliklər ola bilər deyə fikrini yaradan köp ağrıları ilk 3 ayında daha çox görünən, 3 həftəliyindən başlayaraq və ən az 3 gün ərzində ortaya ağlama epizotları şəklində görülə bilən bir haldır. Etiologiyası hələ tam bilinməmişdir. Müalicə olaraq onun üçün nəzərdə tutulan tam, qətiyyətli dərmanlar yoxdur. Sadəcə bu yazı ilə məqsədimiz anaları maarifləndirmək və uşaqda bunun zamanla keçəciyini başa salmaqdır.

İlk dəfə 1954 cü ildə Vessel tərəfindən tanımlanan “infantil kolik” 3 həftədən uzun çəkən, həftədə ən az 3 gün, gündə ən az 3 saat çəkən başqa heç bir səbəblə izah olunmayan narahatçılıq və ağlama tutmaları kimi tanınır. Ən çox yaşamın ilk 3 ayında görülür.Doğumdan sonra 6-8 ci həftələrində daha da yüksələr və 3-4-cü aylarında öz özlüyündən düzələr.

Övladını hər şeyin ən yaxşısı ilə təmin etmək hər bir ananın arzusudur. Lakin, bəzən arzularımız gerçəliklə üst-üstə düşmür. Yaxşı hesab etdiyimiz bəzi şeylər ya övladımızın sağlamlığına, ya cibimizə, ya da ətraf mühitə zərər verə bilir. Şükürlər olsun ki, bu zərərlərdən qaçmağa çalışan analar üçün asanlıq mənbəyi olan daha bir vasitə icad olunub – çoxdəfəlik uşaq bezləri! İlk dəfə olaraq 1999-cu ildə Amerikada patentləşdirilən çoxdəfəlik uşaq bezlərinin daha primitiv formaları əsrlər boyunca dünyanın bütün guşələrində analar tərəfindən istifadə olunub. Müasir dövrdə də analar müəyyən maddi və mənəvi səbəblərdən kütləvi şəkildə çoxdəfəlik uşaq bezlərinə üz tutmağa başlayıblar. Almaniyada artıq valideynlərin 30%-i çoxdəfəlik uşaq bezlərindən istifadə edir. Bunun üçün bir çox səbəblər mövcuddur. Qısaca olaraq bu səbəbləri belə sadalamaq olar:

1. Pula qənaət – çoxdəfəlik uşaq bezlərindən istifadə, xərclərinizi yarıbayarı azaldacaq. Amerikada aparılan hesablamalara əsasən 3 illik müddət ərzində bir uşaq üçün çoxdəfəlik uşaq bezlərini istifadə etməklə valideynlər enerji, su və yuyucu vasitələrə xərclənən pula təqribən 1434 dollar qənəat etmiş olurlar! Bundan əlavə, çoxdəfəlik uşaq bezlərini növbəti uşaqlarınızda da istifadə edə və ya istifadədən sonra sata bilərsiniz.

Ümumiyyətlə, barmaq əmmək körpənin hələ ana bətnindəykən öyrəndiyi ilk davranış reflekslərindən biridir. Körpələrin ilk zövq alma duyğuları ağız ətrafında reallaşır. Ana döşünü əmərək qidalanan uşaq üçün ətrafını tanıma prosesi yenə ağız yolu ilə refleks olaraq baş tutur. Buna görə uşaq bu dövrdə hər şeyi, ayaq və əl barmaqlarını belə, ağzına salıb əmir. Hətta oyuncağı, yorğanını əmən körpələr var. Onlar hər bir obyekti ağızlarına apararaq dadmağa və anlamağa çalışarlar.
Bu hal yalnız qidalanma instinkti ilə bağlı olan bir vərdiş deyil. Bu davranışla həm də müxtəlif obyektləri tanımağa çalışırlar. Diş çıxarma zamanı da diş əti qıcıqlamasından dolayı körpə barmağını əmə bilər.

Yəni əmmə sadəcə qidalanma ilə əlaqəli deyil, həm də psixoloji hesab olunur. Bu refleksin 3 yaşına kimi davam etməsi normal qəbul edilir. Bəs uşaqların davamlı olaraq baş barmağını əmməsinə səbəb nədir? Barmaq əmən uşağa bunu necə tərgitmək olar?

Kim Uestin məşhur amerikalı yazıçı və yuxu mütəxəssisidir. O, körpələrə yuxu tərbiyəsini inkişaf etdirmə mövzusunda mütəxəssisdir. K. Uestin bildirib ki, körpələrin yatmasından əziyyət çəkən analar özlərini çarəsiz hiss etməsinlər. Bəs yaxşı yatmayan körpənin öhdəsindən necə gəlmək olar? 

Yuxu mütəxəssisi, ilk növbədə, “uşağım olsun, onu heç vaxt yelləyərək yatırtmaram”, — deyən analardan bəhs edib. O bildirir ki, məhz həmin analar körpə yatmayanda az qala evin hər yerində yelləncək qururlar. Odur ki, əvvəldən danışmaq olmaz. Çünki uşaq baxımında ən çətin məsələlərdən biri onun yatmasıdır: “Uşaq ağalayarkən səbrli olun.

Maraqlıdır ki, hamiləlikdən başlayaraq doğuşdan sonra ilk 6 ay anaları ən çox narahat edən körpələrini ana südü ilə qidalandırmaq məsələsi olduğu halda, 1 yaşından sonra artıq həmin anaları süddən kəsmək məsələsi daha çox narahat edir.

Yeri gəlmişkən, uşağın ana südündən “kəsilməsi” sözünə daha çox önəm veririk, nəinki ana südünü “tərgitməsi” sözünə çünki, “tərgitmək” sözünün adətən pis vərdişlərə şamil edirik. Ana südü ilə qidalanmaq isə pis vərdiş deyil, o səbəbdən “kəsilmək” sözü burada daha çox yerinə düşür.