Böyük insanlar,şəxsiyyətlər kateqoriyası üzrə məqalələr

LEONARDO DA VİNÇİNİN BEŞ SİRRİ

1. Leonardo da Vinçi bir çox
əsərlərini şifrələyirdi.

Bunu o, insanların onun ideyalarının tədricən açmaqlarını istədiyi üçün edirdi. İxtiraçı sol əli ilə və xırda hərflərlə, üstəlik sağdan sola yazırdı. O, açmacalar ilə danışırdı, metamorfik təxminlər edirdi, bulmacalar tərtib etməyi sevirdi. Leonardo əsərlərini imzalamırdı, lakin onların əksəriyyətində müəyyənedici işarələr var. Məsələn, onun rəsmlərinə diqqətlə baxsaq, simvolik uçan quşu görə bilərik. Belə işarələr çoxdur. Ona görə, dahinin bir neçə əsərləri yüzilliklər ötdükdən sonra aşkarlanıb. Belə bir hal “madonna Benua” ilə də baş vermişdi. Onu uzun bir müddət səyyar artistlər özləri ilə əsas ikona kimi aparırdılar.

1. Başı yekə Eynşteyn
Eynşteyn başı yekə, özü də kök bir uşaq olub. Doğularkən başı o qədər böyük olub ki, deformasiyaya uğrayıb. Əvvəlcə elə biliblər ki, uşaq anormaldır. Ancaq sonradan bəlli olub ki, uşaqda hər şey qaydasındadır. Bundan sonra anasını uşaqla  birlikdə evə buraxıblar. Sonradan Eynşteynin nənəsi bir müsahibədə onun haqda belə demişdi: “Eynşteynin uşaqlığı digər uşaqlara nisbətən bir addım gec başlamışdı…”
2. Danış, Eynşteyn
Eynşteyn uşaqlığında danışmaqla bağlı problem də yaşayıb. Dili çox gec açılan Eynşteyn, dil açıb danışmağa başlayandan sonra da yavaş danışırmış. Bu doqquz yaşına qədər davam eləyib. Anası və atası onun xəstə olduğunu düşünüb çox qorxurmuşlar.

1818-ci ildə alman şəhəri olan Tririn Bryukkerhas küçəsində yaşayan vəkil Henrix Marksın ailəsində sevinc yaşanırdı. Səbəb onun üçüncü övladının dünyaya gəlməsiydi. Körpəni Mozes Mordeham Levi adlandırdılar. Bu uşaq sonradan sadəcə Karl Marks adı ilə  məşhurlaşdı.

Əksəriyyətimiz yaşadığı sovet dönəminin təsiri ilə Lenini birmənalı qaydada tanıyırdıq, hətta tanımağa məhkum idik də. Marks və Engelsə gəldikdə isə əsas fərqləndirici göstərici saqqal idi. Yeri gəlmişkən, Marksın saqqalla bağlı xüsusi fikri olub. Bu fikir özündənrazılıqla çulğalaşır və ortaya olduqca maraqlı mənzərə çıxarır.

Karl hələ tələbəlik illərində hamının onu tanıdığı xarici görkəmə özünün xüsusi statusunu göstərmək üçün müraciət etmişdi. Nə az, nə çox, iddialıydı ki, dünya onu yeni peyğəmbər və ya yeni fəlsəfənin yaradıcısı olaraq tanısın. Haradasa Musa ilə Sokrat, bəzi ehtimallara görə hətta Məhəmməd Peyğəmbər kimi görünmək istəmişdi. İnqilabı isə Gertsendən belə demək mümkünsə, oğurlamışdı.

Marks saqqalsız gəncliyi dönəmində o zaman hələ doğulmamış Mayakovskinin sonradan daşıyacağı böyük miqyaslı təbliğatçı, uca və zəhmli səslə danışmağa üstünlük verən natiq və lider funksiyasına iddialıydı. Tələbəlik illərində daşıdığı ləqəblər də bunu deməyə əsas verirdi. Hələ Bonn Universitetinin birinci kursunda oxuduğu vaxtlarda «vəhşi qaban» kimi tanınan Marks üçün xarakterik xüsusiyyətlər daim qalmaqalda olmaq, inadkarlıq idi. Daha sonra onu «Pivə həvəskarları klubunun prezidenti» və ya sadəcə «Prezident» adlandırmağa başladılar.

Cimmi Uels – “Vikipedia”nı və müxtəlif viki layihələrini idarə edən “Vikimedia” Fondunun yaradıcısı və rəhbəridir. Uels həmçinin, “Wikicities” layihəsinin əsasını qoyan “Vikia” kommersiya korporasiyasının qurucusudur.
O, 1966-cı ilin 7 avqustunda Alabama ştatının Hantsvill şəhərində doğulub. Cimminin atası mağaza meneceri idi, anası Doris və nənəsi İrma kiçik özəl məktəbi idarə edirdilər. O, təhsil almağa bu məktəbdə başlayıb. Məktəbin özəlliyi onda idi ki, şagirdlər fənn seçimində azad idilər. Bu da ondan irəli gəlirdi ki, italiyalı M.Montessorinin pedaqoji sisteminin təsiri altında idi.
Uels bu məktəbdə vaxtının əksər hissəsini Dünya Kitab Ensiklopediyasını (World Book Encyclopedia) öyrənməyə sərf edirdi. Ensiklopediyaya olan maraq onu gələcəkdə dünyada məşhur onlayn ensiklopediyanın – “Vikipedia”nın yaradıcısı etdi.

Hind xalqı tərəfindən  “Mahatma” (Böyük Ruh) olaraq yad edilən Qandi 1869-cu ildə dünyaya gəlib. Pasifist, siyasətçi və mütəfəkkir Qandi ingilis müstəmləkəçiliyinə qarşı Hind Milli Hərəkatının 1919-1948-ci illər arasındakı ən mühüm lideri idi.

1869-cu ildə Porbandarda Vaşiya kastasına mənsub ailədə, tacir bir atanın oğlu olaraq həyata gözlərini açan Mohandos Karamçand Mahatma Qandi 12 yaşında evləndirildi. İctimai quruluşun qadağalarına baxmayaraq, İngiltərədə təhsil aldı. 1888-1891-ci illərdə Londonda hüquq ixtisasını bitirdikdən sonra, iki il Bombey və Rakot şəhərlərində vəkil olaraq çalışdı.

1893-1914-cü illər arasında Cənubi Afrikada vəkilliklə məşğul oldu. “Transvaal British-Indian” dərnəyini və “Opinon” qəzetini qurdu. Qandi burada irqçi Aparteid rejiminin irq ayrı-seçkiliyi siyasətinə məruz qalan hindli immiqrant işçilərin hüuqlarının müdafiəçisinə çevrildi. Onları bir yerə yığaraq silahsız, qansız bir qələbə qazandı və “Hind Müstəqillik Qanunu”nu da burada imzaladı.

Qandinin Cənubi Afrikada olduğu illərdə meydana gətirdiyi ideologiyasının əsasını, zülmə qarşı mübarizə, vətəndaş itaətsizliyi, Asiya millətçiliyi, Hinduizm cərəyanının dini mistik elementləri, dinlərə hörmət və s. təşkil edirdi.

“Bon Marşe” əsl qadın xoşbəxtliyinə çevrilmişdi, çünki orda hər şey daha ucuz və daha çox satılırdı… Gəlirlər də artırdı. Bunun üçün bir az fikirləşmək kifayət idi!

 İlk “böyük mağaza” Parisdə hələ 3-cü Napoleonun dövründə Bak və De Sevr küçələrinin tinində açılmışdı. O, “Bon Marşe”( «Ucuz olan yer») adlanırdı və məşhur olmayan normand sahibkarı Aristid Busikoya məxsus idi.

 Azens.az saytının məlumatına görə, bir neçə il ərzində orijinal fikir sayəsində o bütün ticarət dünyasını və fransızların iqtisadiyyata olan kifayət qədər məşhur münasibətini alt-üst etdi. Digər məkanlara nisbətdə hər şey daha ucuz satıldığına görə bu mağaza adı işçi xanımlardan tutmuş burjuaziya dünyasının mühüm xanımlarına kimi bütün qadınların diqqətini cəlb edirdi.

 Baş magaza xidmətçisi

 Bellemdə şlyapa ticarəti edən valideynlərindən Aristidə bir su (Fransada frankın iyirmidə birinə bərabər pul) belə miras qalmamışdı, lakin onun bütün dünya qızılına dəyən nadir istedadı – pul qazanmaq bacarığı var idi. 18 yaşında o, adi satıcı kimi yeni məhsulların satıldığı mağazada işləməyə başladı və orada alıcıların adət etmədikləri əşyaları satmağı və sahiblərinin ayrılmaq istəmədiyi əşyaları ucuz almaq qabiliyyətinə yiyələndi. Daha sonra o, Parisdə işə düzəlir və 17 illik məşəqqətli əməkdən sonra vəzifə başına keçir. Həmin dövrdə o, sosial-iqtisadi nöqteyi nəzərdən marşal rütbəsinin ekvivalenti olan baş mağaza xidmətçisi vəzifəsinə keçir.

Can Yücel bir yazar dostuyla Bodruma gedirmiş. Avtobus yolda qısa ehtiyac fasiləsi verir. Beş dəqiqədən sonra hamı avtobusda olur, təkcə Can Yüceldən başqa. Hamı onu axtarır. Bir az sonra əlində bir paketlə avtobusa çıxır. Konduktor soruşur:

— Can baba, hardaydın? Hamı səni axtarırdı.
— Balaca bir rakı almağa getmişdim.
— Amma beş dəqiqəlik fasilə vermişdik, bunun sırasıydı?
— Mən də qısa fasilə olduğuna görə balaca rakı aldım!

***

Can Yücelin 70 illik yubileyi keçirilirmiş. Aparıcı sözü yubilyara verəndə zarafatla onu belə təqdim edir:

— Qarşınızda, türkcəylə oynayan şair!
Söz başlayan şair belə deyir:
— Səhvin var, türkcə mənimlə oynayır.

1961-ci il aprelin on ikisi dünya tarixinə kosmosun fəthi günü kimi daxil olub. Həmin gün ilk insan kosmosa uçub. Kosmonavt (astronavt) Yuri Qaqarin Yer kürəsi ətrafında dövr edən ilk insan olub. Qaqarinin idarə etdiyi «Vostok-1» kosmik gəmisi Yerin ətrafında saatda 27 min kilometr sürətlə dövr edib. Bu tarixi uçuş cəmi 108 dəqiqə davam etmişdi. Uçuşun ən zirvə nöqtəsi Yerdən 327 kilometr yüksəklikdə olub. Bu uçuşda onun şifrli ləqəbi «Kedr» olub. Bu şifrənin hazırlanması isə azərbaycanlı general Kərim Kərimova həvalə olunub.

Bu yazıda Yuri Qaqarin haqqında geniş yazmaq fikrim yoxdur. Sadəcə kosmosa çıxan ilk kosmonavtın uçuşunu şifrləşdirən mütəxəssisin azərbaycanlı olması diqqətimizi çəkdi və Kərim Kərimovdan başqa hansı azərbaycanlının kosmonavtika ilə məşğul olmasını araşdırmaq qərarına gəldik.

Bu sahədə ən tanınmış şəxs, ilk azərbaycanlı kosmonavt Musa Manarovdur.

365 gün kosmosda
Kosmosda tam olaraq 365 gün keçirən Musa Manarov 22 mart 1951-ci ildə Bakı şəhərində anadan olub. SSRİ Hava Qüvvələrində mayor rütbəsinə qədər yüksəlib. 1974-cü ildə Moskva Aviasiya İnstitutunu bitirib. Futbol, basketbol və xokkeylə maraqlanıb. Tələbələr arasında güclü və peşəkar boksçu kimi tanınıb.

Vinton Cerf, 1970-ci li illərdə universiteti yeni bitirmiş, iyirmi yaşlarında gənc
bir riyaziyyat mühəndisi idi.

O, doğuşdan qulaqları eşitməyən Carinneye aşiq oldu.
Carinne, kimsəylə ünsiyyət qura bilmir, telefonla belə danışa bilmirdi.
California Universiteti Riyaziyyat Mühəndisliyinde kompüterlərarası məlumat transferiylə  məşğul olan Cerfin  tək istəyi həyat yoldaşı xoşbəxt etmək idi.

İnternet, o zamanlar hərbi məqsədlərlə istifadə edilən bir sistem idi.
Vətəndaşların istifadə edə bilmədiyi internet, qısa müddət əerzinə 200 ayrı –ayrı vətəndaş və təşkilatlara yayıldı. Cerf interneti inkişaf etdirən elm adamları arasında idi. Ancaq o daha əhəmiyyətli bir şey etdi və interneti həyat yoldaşı da istifadə edə biləcəyi bu günki halına gətirdi.

Cerf:-  Ən çox həyat yoldaşı sevindi…

Əgər bunu etməmiş olsaydı  ucsuz-bucaqsız dünyada kimsə istədiyi məlumata çata bilməzdi.

Bu gün, həyat yoldaşı artıq universitetdə oxuyan oğulumuzla
belə internet yoluyla danışa bilir. Kim bilər bəlkə də interneti həyat yoldaşımı
xoşbəxt edə bilmək üçün icad etmişəm … deyə danışır.

 

Artur Millerin ömrünün son illərində ondan müsahibə alırlar. Monro barədə danışanda onun barmaqları titrəyir...

Onlar, yazıçının dediyi kimi, iki fərqli qütb idilər. Artur özü də etiraf edirdi ki, Monronu çözə bilməyib. Amma kim deyir ki, sevdiyini sonadək çözməlisən?

Yazıçıya elə gəlirdi ki, Merilinə ümid vermək üçün onun yanında olmaq kifayətdir. Amma o yanılırdı.

Onlar ziyafətdətanışolmuşdular. Merilin, həmişə kimi açı-saçıq paltarda idi, şərab içir, öz qeyri-adi təbəssümündən hamıya pay verirdi. Əri — sabiq beysbolçu Co DiMaco qısqanmaqdan yorulmuşdu.

Əvvəllər Artur ona gələcək pyeslərinin prototipi kimi baxırdı: Merilin yazıçı üçün mehribanlıq və sevgi almaq istəyilə bir pərəstişkardan digərinə qonan kəpənək idi. Elə ziyafətdə də o, həyat dolu bu qeyri-adi obrazla bir neçə kəlmə kəsmişdi.

Ərindən ayrılandan sonra Merilin özünü uzun-uzadı məşqlərə və mütaliəyə verdi — Folkner, Lorka, Dostoyevski. Onun çarpayısının yanındakı stolda daim krem bankaları əvəzinə şeir kitabları olurdu. Merilin savadsızlığından əziyyət çəkirdi, intellektualların arasında özünü yaxşı hiss etmirdi.