həzm sistemi kateqoriyası üzrə məqalələr

Qəbizlik uzun zaman oturaq həyat tərzi keçirən, heyvani qidalardan çox istifadə edən, su az içən insanlarda daha çox əmələ gəlir.

Qəbizlik adi görünsə də, əslində insan sağlamlığı üçün təhlükəlidir, çünki qəbizlik 3 gündən artıq çəkərsə bədənə zəhərli toksinlər sorulmağa başlayır. Qəbiz olan insanlar sonra babasil xəstəliyinə tutulurlar, bağırsaq çatları daha tez əmələ gəlir, köpdən əziyyət çəkirlər və s.

İnsanın ümumi sağlamlığında bağırsaqların sağlamlığı böyük rol oynayır. Bağırsaqlarda orqanizmə daxil olan qidalı maddələrin sovrulması prosesi baş verir. Orqanizmin normal fəaliyyəti üçün ona çoxlu sayda müxtəlif maddələr lazımdır — zülallar, karbohidratlar, vitaminlər, minerallar və s. Bu maddələrin çatışmamazlığı bir çox xəstəliklərin və pozulmaların inkişafına təkan verir.

Buğda kəpəyi
Bağırsaqları təmizləyir, onların fəaliyyətini yaxşılaşdırır, qəbizliyi aradan qaldırır.

Çuğundur
Bu tərəvəz bağırsaqlar üçün ən faydalı sayılır. Bərk qidalı liflərlə zəngin olan çuğundur bağırsaqları təmizləyır, disbakteriozu müalicə etməyə kömək edir.

Qoz
Yeni elmi araşdırmalar göstərib ki, qoz düz bağırsağın xərçəng xəstəliyinin riskini azaldır.

Adətən döş sümüyü arxasında yanğı hissi və yanmanın qida borusu boyu yuxarıya doğru yayılması mədə qıcqırması adlanır. Yanaşı olaraq mədədə doluluq hissi, ağızda acılıq və ya turş dad hiss oluna bilər. Xəstə əyiləndə və ya uzananda döş sümüyü arxasında yanma hissi artır.

Döş sümüyü arxasında yanmaya səbəb mədə möhtəviyyatının qida borusuna atılmasıdır. Aqressiv mədə şirəsi qida borusunun divarlarını qıcıqlandırır və dözülməz yanma hissi yaradır. Mədə qıcqırması daha çox qidalanmanın pozulması, xüsusən də quru qidaların ayaqüstü yeyilməsi, qəhvə və tünd çaydan həddən artıq istifadə nəticəsində əmələ gəlir. Bir sıra hallarda qarındaxili təzyiqin artması da eyni klinik mənzərə yaradır. Daha çox hamiləlik, kəmərin çox sıx bağlanması və ağır əşyaların mütəmadi qaldırılması zamanı belə hallar baş verir. Mədə qıcqırması diafraqma yırtığı zamanı da aparıcı əlamətlərdən biri olur.

Bağırsaq mikroflorası çox mürəkkəbdir. Araşdırmalar göstərir ki, bağırsaq mikroflorasını minlərlə müxtəlif bakteriyalar təşkil edir. Bağırsaqlarımızda yaşayan mikroskopik bakteriyaların ümumi çəkisi nə az nə çox 3-4 kq-dır. Bağırsaqlarımızda həm faydalı, həm də ziyanlı bakteriyalar yaşayır. Faydalı bakteriyalar çoxluq təşkil etdikdə onlar ziyanlı mikrobların inkişafına və çoxalmasına mane olur. Lakin bu tarazlıq pozulduqda müxtəlif xəstəlik və pozulmaların riski arır. Bağırsaqların faydalı mikroflorası insan sağlamlığında və orqanizmin normal fəaliyyətində çox mühüm rol oynayır.

Mikrofloranın əsas vəzifələri:
1. İnfeksiyalardan qoruma
İnsan immun sisteminin 80%-i bağırsaqlarda yerləşir. Faydalı bakteriyalar bağırsaqların ziyanlı mikroflorasını dəf edir, immun mexanizmləri aktivləşdirir.

Yeməklərdən 30 dəqiqə əvvəl 1 stəkan ilıq suda 1 çay qaşığı alma sirkəsini 1 çay qaşığı bal ilə qarışdırıb için. Bu qarışıq mədə şişkinliyinin qarşısını alır, həzmi yaxşılaşdırır.

Mədə-bağırsağa zərərli mikroorqanizmlərin təsirinin qarşısını almaq üçün sarımsaqdan istifadə etmək olar. Lakin onu çox işlətmək olmaz. Sarımsaq, ümumiyyətlə, qan təzyiqini tənzimləyir, soyuqdəyməyə qarşı bədənin müqavimətini artırır.

Zirə və dəfnə infeksiyaya qarşı çox faydalı bitkilərdir. Onlardan istifadə mədəni təmizləyir, ağrıları sakitləşdirir.

Babasil çox yayılmış pozulmadır. Babasilin əsas səbəblərindən biri xroniki qəbizlikdir. Babasildən əziyyət çəkən insanda qəbizlik tez-tez inkişaf edirsə, genişlənmiş damarlar daha da şişir, qanaxmalar əmələ gəlir.

Nəticədə babasil kəskinləşir, ağır fəsadlar əmələ gəlir. Beləliklə, babasildən əziyyət çəkən insan mütləq qəbizliyin qarşısını almalıdır. Bu işdə bəzi qidalar çox yaxşı kömək edir — bağırsaqlarn fəaliyyətini yaxşılaşdırır, qəbizliyin qarşısını alır. Bu qidalar arasında:

1. Bitki lifləri ilə zəngin olan məhsullar: təzə meyvə və tərəvəz (xüsusilə çuğundur, kök, gül kələmi, brokkoli kələmi, kabaçkı), tamdənli yarmalar (xüsusilə yulaf, arpa, darı yarmaları), buğda kəpəyi.

Ərik və qara qavalı xüsusilə faydalıdır. Bu 2 meyvə hətta güclü qəbizlik zamanı kömək edir. Təzə meyvələr olmadıqda, ərik və qara qavalı qurularından istifadə edin.

Hal hazırda mədə və on iki barmaq bağırsağı xoraları çox yayılmış patologiya sayılır.
Bu xəstəlik zamanı mədə və ya (və) on iki barmaq bağırsağı divarında yaralar (xoralar) əmələ gəlir.

Xəstəliyin əsas simptomu davamlı ağrılardır. Xəstə onları uzun müddət ərzində (hətta bir neçə ay ərzində) hiss edə bilər. Ağrı döş sümüyü ilə qöbək arasında olan nahiyədə hiss olunur. Ağrılar xəstənin dözümündən və xoranın dərinliyindən asılı olaraq müxtəlif intensivliyində olur. Ağrı sızıldayan xarakter daşıyır və qida qəbulu ilə bağlı olur. Belə ki, mədə xorası zamanı ağrılar qida qəbulundan sonra əmələ gəlir, acqarına isə ağrılar sakitləşir. On iki barmaq bağırsağı xorası zamanı isə ağrılar əksinə acqarına və gecə saatlarında əmələ gəlir və qida qəbulundan sonra azalır və ya keçir, 2-3 saatdan sonra isə yenidən əmələ gəlir.

Mədə xorası zamanı ağrılarla yanaşı xəstədə qıcqırma, qusma kimi simptomlar ola bilər. Qusmadan sonra xəstənin vəziyyəti yüngülləşir.

Xora xəstəliyi olan insanlar adətən əsəbi, gərgin olur.

Bir çox hallarda insanlarda qəbizliyin səbəbi düzgün olmayan qidalanma olur.

Ağ çörək, ağ undan bişirilmiş müxtəlif un məmulatları (bulka və s.), yağlı ət və balıq bulyonları, qızarmış, duzlu qidalar, tünd çay, şokolad, makaron məmulatları və s. kimi qidaların daim qəbulu insanda qəbizliyə səbəb ola bilər. Əksinə isə meyvə-tərəvəz, süd məhsulları, sıyıqlar, quru meyvələr, yaşıl çay, çobanyastığı dəmləməsi qəbizliklə mübarizədə insana çox yaxşı kömək edir.

1. Səhər acqarına 1 çay qaşığı bal əlavə olunmuş 1 stəkan ilıq su için. Bu  bağırsaqların motorikasını (fəaliyyətini) yaxşılaşdırır. Ümumillikdə qəbizliyi olan insan çoxlu maye içməlidir — yaşıl çay, adi təmiz su, müxtəlif kompotlar (dükanlarda alınan yox!). Qara çay, qazlı limonadlar, cola əks-göstərişdir.

2. Qarabaşaq, qəhvəyi düyü, yulaf («herkules») və darı yarmalarından hazırlanmış  sıyıqlar çox yaxşı effekt verir. Sıyıqları süddə yox, suda bişirmək lazımdır. Sıyığı çox bişirmək lazım deyil. 10-15 dəqiqə ərzində bişirin, sonra oddan götürün və dəsmala bükün. Sıyığı qəbul edtikdə ona 1 çay qaşığı zeytun yağı əlavə edin.

Öd kisəsi qarın boşluğunun sağ tərəfində qara ciyərin altında yerləşir.

Öd kisəsinin əsas funksiyası qara ciyər tərəfindən istehsal olunan ödün yığılması və saxlanılmasıdır. Həzm prosesi zamanı öd 12 barmaq bağırsağına ifraz olunur və burada piylərin həzmində iştirak edir.

Öd kisəsi həzm proseslərində çox əhəmiyyətli rol oynayır və bu səbəbdən onun iltihabı insanın ümumi vəziyyətinə çox mənfi təsir edir. Öd kisəsinin iltihabı «xolesistit» adlandırılır. Qadınlarda kişilərlə müqayisədə bu xəstəlik 5 dəfə çox müşahidə olunur.

Xolesistit kəskin və xroniki ola bilər. Kəskin xolesistit zamanı əksər hallarda öd kisəsində və onun axarlarında konkrementlər (daşlar) əmələ gəlir. Daşlar öd axarlarına düşdükdə ödün öd kisəsindən axması prosesi pozulur.

Xroniki xolesistit zamanı öd kisəsində öd daşları əmələ gəlmir, lakin bu heç də o demək deyil ki, bu forma təhlükəli deyil. Xroniki xolesistit istənilən zaman kəskinləşə bilər.

Ürəkbulanması bir çox müxtəlif xəstəliklərin və pozulmaların simptomu ola bilər. Bu xəstəliklər arasında:

- Qastrit və xora xəstəliyi zamanı ürəkbulanması xəstəni tez-tez narahat edir, qida qəbulundan sonra güclənir, qusma əmələ gələ bilər.

- Xolesistit (öd kisəsi iltihabı) zamanı ürəkbulanması qida qəbulu zamanı əmələ gəlir. Xəstə ağızda acı dad, qarının sağ tərəfində ağrı, qıcqırma hiss edir.

- Pankreatit (mədəaltı vəzi iltihabı) zamanı ürəkbulanması qida qəbulundan sonra əmələ gəlir. Digər simptomlar arasında: ağızda acı dad, köp, ishal, çəkinin azalması.

- Qara ciyər xəstəlikləri zamanı da ürəkbulanması ola bilər. Digər simptomları arasında: sağ qabırğaaltı nahiyyədə ağrılar, iştahasızlıq, qıcqırma, bəzən qusma, qarının köpməsi, yağlı qidaların qəbuluna dözümsüzlük, dərinin qaşınması,

- Appendisit zamanı ürəkbulanması qida qəbulu ilə bağlı olmur, ürəkbulanması qusmaya keçə bilər. Hərarətin artması müşahidə oluna bilər.