Psixologiya kateqoriyası üzrə məqalələr

Bir çoxları serialların vaxt itkisi və mənasız bir əyləncə növü olduğunu düşünür. Psixoloqların apardığı araşdırmalar isə bunun tam əksini sübut etdi:

1. Seriallar əhval-ruhiyyəni qaldırır
Depresiyyadan əziyyət çəkirsinizsə, sevdiyiniz seriallar bu dönəmdə sizin əlinizdən tuta bilər. Əlbəttə ki, bu ağlınızı pis fikirlərdən yayındırmaq üçün bir neçə yoldan biridir. Bundan başqa siz dostlarınızla görüşə bilərsiniz, idmanla məşğul ola bilərsiniz, diqqətinizi işinizə verə bilərsiniz, ancaq razılaşın ki, bir çoxları üçün bu üsullar effektiv deyil. Xüsusilə introvertlər üçün.

Adından da məlum olduğu kimi “Peter Pan sindromu” James Matthew Barrienin yazdığı eyniadlı romanındakı böyüməyi rədd edib, həmişə uşaq qalmaq istəyən qəhrəmanın adından bəhrələnilib. İlk dəfə 1983 cü ildə psixoanalitik Dan Kiley tərəfindən işlədilən bu sindrom fərdi ictimai vəzifələrin və məsuliyyətlərin başlaması ilə ortaya çıxır və asasən 25-40 yaş arası kişilərdə daha çox rast gəlinir.

Peter Pan sindromlu insanlar böyümək və yaşlanmaq istəmir, işə başlamaq, ailə qurmaq, övlad sahibi olmaq kimi yetkin insanlar üçün normal olan fəaliyyətlərin heç birini həyata keçirə bilmirlər.

Şiddət, sahib olunan gücün və hakimiyyətin bir insana, bir qrupa, özünə, bir fikrə, həyat tərzinə, fiziki və psixoloji olaraq yaralanmaya, itkiyə səbəb olacaq bir formada müəyyən yollarla tətbiq olunmasıdır. Duyğular davranışlara istiqamət verə bilir, amma insanın duyğularını hansı istiqamətə yönəltməsi, hansı davranışı sərgiləməsi özünün seçimində, nəzarəti altında və öz məsuliyyəti daxilində olur. Dolayısi ilə qısqanclıq, əsəb, hirs duyğuları insani duyğular olsa da, şiddəti təmsil edir.

Nəzər nöqtəsi də məhz bu duyğular üzərində olmalıdır. Əgər bir davranış əsəbi vəziyyəti sərgiləmək, hirsini boşaltmaq, nifrət hissini bildirmək, alcaltmaq, cəzalandırmaq, güc göstərmək, insanı kontrol altında saxlamaq ücün sərgilənirsə, bu davranış şiddət tətbiqidir.

«Cahillik xoşbəxtlikdir» deyimi çox tənqid edilir, — ki tənqid olunması son dərəcə doğrudur — lakin elmi olaraq yaxşı hiss etməyi təmin edə bildiyi və yersiz bir özünə inama səbəb olduğu iki elm adamı tərəfindən son dərəcə gözəl açıqlanmışdı.


Danninq və Krüger fizioloji və psixi sahədə etdikləri müxtəlif təcrübələrin nəticəsində  4 nəticəyə gəlirlər:
1. Öz bacarıqlarını həddindən artıq şişirdirlər;
2. Başqalarının həqiqətən yüksək olan səviyyələrini adekvat qiymətləndirməyə qadir deyillər;
3. Öz səriştəsizliklərinin dərinliyini dərk edə bilmirlər;
4. Təlimlərdən sonra sahib olduqları səriştəsizlklərin fərqinə varsalar da, bunu düzəltmək üçün hər hansı addım atmırlar.

6-7 saat yatanlar vaxtsız ölüm riskilə 8 saat atanlardan daha az qarşılaşırlar. Amma 5 saatdan az yatanlar 8-9 saat yatanlardan daha çox psixi problemlərlə qarşılaşırlar.

İnsan üçün onun adının tələffüz edilməsindən daha yaxşı səs yoxdur. Tanışlıq zamanı ilk növbədə adamın adını yadda saxlamaq lazımdır. Vəzifəsini, ixtisasını yox, məhz adını. Yaxşı münasibət qurmaq istəyənlər üçün bu, çox vacibdir.

Tez yuxuya getmək üçün kürəyi üstə uzanmaq, ayaqları uzatmaq, bədəni rahatlandırmaq lazımdır. Gözləri bağlamaq və bağlı göz qapaqları altında göz bəbəklərini yuxarıya doğru yönəltmək. Bu, yuxu zamanı gözlərin normal vəziyyətidir. Viktor Suvorovun dediklərinə inansaq, bu metodikanı onilliklərlə Baş Kəşfiyyat İdarəsinin işçilərinə öyrədirdilər.

İşi dəyişmək fikri əl-qolunuzu bağlayırsa və öz gücünüzə əminisizliklə bağlı əzab çəkməyə vadar edirsə narahat olmayın. Həqiqətən də irəli getmək və seçdiyiniz fəaliyyət sahəsi üzrə uğura nail olmaq istəyirsinizsə bu qorxunun öhdəsindən gəlmək mümkündür.

Alimlər belə hesab edir ki, beyin işi dəyişməyi həyata təhlükə doğuran hadisə kimi qavrayırlar. Bu və ya digər hadisə ilə bağlı stress səviyyəsini ölçən The Holmes-Rahe Stress Inventory şkalasına əsasən, işi dəyişmək 20 ən ağır həyat vəziyyəti siyahısına daxildir.

Piqmalion effekti – (Pygmalion effect və ya Rosenthal effect) elə bir təzahürdür ki, bu zaman bu və ya digər informasiyanın dürüstlüyünə əmin olan insan qeyri-iradi şəkildə özünü elə aparır ki, sonda həmin informasiya öz təsdiqini tapır.

Məsələnin tarixi
Əfsanəyə görə Kiprin mifoloji çarı və həm də eyni zamanda yunan heykəltəraşı Piqmalion qeyri-adi gözəlliyə malik qadın heykəli yaradır. O, öz əl işinin nəticəsinə nə qədər çox baxırdısa bir o qədər heyran olur və heyran olmaq üçün də daha çox xırda özəlliklər tapırdı. Tezliklə Piqmaliona elə gəlir ki, yer üzərində yaşayan heç bir xanımın gözəlliyi, onun əlləri ilə ucaltmış olduğu heykəlin möhtəşəmliyi ilə müqayisəyə gəlməz.

Toplum qarşısında danışmaqdan,özünü təqdim etməkdən və ya mahnı oxumaq, nümayiş etmək kimi müxtəlif performansları sərgiləməkdən qorxu yaşayan kəslər, «performans qayğısı» dediyimiz qorxuya sahibdirlər. Səhnə qorxusu adıyla da bilinən bu anlayışı idmançılar, musiqiçilər, aktyorlar da sıxlıqla yaşayırlar. Səhnə qorxusu adamın etdiyi işdən aldığı zövqü azaltmaqla qalmaz eyni zamanda onun karyerasına da mənfi istiqamətdə təsir edə bilər. Ayrıca adamda öz-kafilik və özünə inam ilə əlaqədar problemlərə də yol aça bilər.

Hansı işlə məşğul olursunuz olun, izdiham qarşısında bir performans sərgiləmək məcburedici bir təcrübədir. Səhnə qorxusu, dərhal hər peşə sahəsindəki adamda görülə bilər. Səhnəyə ilk çıxma təcrübələrində görülə biləcəyi kimi, uzun illərdir birlik qarşısında böyük bir rahatla performans sərgiləyən insanlarda da görülə bilər. Oyunçular, siyasətçilər, musiqiçilər, dərman mütəxəssisləri…

1. Xeyirxahlığa cavab və ya Bencamin Franklin effekti
Tarixdə belə bir əhvalat məlumdur ki, bir dəfə Bencamin Franklin onu çox da sevməyən bir insanı fəth etməyə çalışırmış. Bu insan isə bir nadir kitab axtarışında imiş, taleyin qismətindən həmin kitabdan Franklində var imiş. Bencamin bu haqda öyrənir və kitabı bir müddətlik həmin insana verir. Kitab yenidən öz sahibinə qayıdanda Bencamin sadəcə həmin şəxsə təşəkkür edir və bunun sayəsində onlar yaxşı dosta çevrilirlər.

Bencamin Franklin həmişə deyərdi: “Bir dəfə yaxşılıq etdiyiniz insan, sizə həmişə daha böyük yaxşılıqla cavab verməyə hazırdır”.

Hamımız platonik sevgi yaşayan insanlarla qarşılaşmışıq. Bu sevgi realda var olmayan, xəyalda qalan, həyata keçməyən sevgidir. Platonik sevgidə hər şey romantik və ruhi müstəvidə olur. Bu sevgi fiziki doyum üçün deyil, hisslərin doyumu üçündür.

Çox zaman platonik sevgilər zamanla keçsə də, bəzən keçməyib xəstəliyə çevrilir. Tibb aləmində platonik sevginin yaratdığı xəstəliyə Adel sindromu deyilir. Psixoloq Aynur Əlibəylinin sözlərinə görə, Adel sindromu tibbdə geniş tanınmır. Lakin tez-tez platonik, dəlicəsinə sevgi hadisələrindən danışılarkən istifadə edilən termindir.