Din və teologiya kateqoriyası üzrə məqalələr

Konfutsi Çinli Filosof və siyasətçi idi. O, Çin xalqı üçün yeni  din yaratdı. Bu din çoxları tərəfindən qəbul olunmasına baxmayaraq bir müddətdən sonra hörmətdən düşdü və öz yerini Buddizmə verdi.

1. Konfutsinin həyatı

Eradan əvvəl təxminən 551-ci ildə Çinin Lu əyalətində Tsuvun hakimi olan Kunq ailəsində Çiu adlı oğlan dünyaya gəldi. O, hələ üç yaşında atasını itirdi və həmin hakim nə yoldaşı, nə də övladı üçün heç bir miras qoymadan bu dünyadan köçdü. Uşaq öz anasının yanın- da böyüməyə başladı. Müəllimlər uşaqda olan zəkaya heyran olmuş- dular və onu parlaq gələcəyin gözləyəcəyini proqnoz verirdilər. Hələ on doqquz yaşında olanda baş vəzir həmin bölgənin əkin sahələrinin idarəsini ona tapşırır. O, belə yüksək dövlət vəzifəsində işləməklə ya- naşı incəsənət sahəsindəki mütaliələrini və təhsilini davam etdirdi və bir çox alimlər elm almaq üçün onun yanına gəlirdilər. Xalq onu Konq Futze (Kung-Futze), yəni Filosof Konq çağırırdı və biz bu sözü Konfutsi kimi tələffüz edirik.

Buddizm Brahmanizmin qollarından biridir. Bu din Hindistan sərhədlərini aşaraq bütün şərq regionunu öz çənginə almışdır. Buddizmin zərif irfani düşüncələrə malik olması və dünuyanın ən çox əhalisi olan regionunda yayılması səbəbindən bu dinin  davamçıları çoxdur. Qeyd etmək lazımdır ki, son zamanlar Avropa və Amerikaya da təsir göstərməyə və adları çəkilən ərazilərdə yayılmağa başlamışdır.

Yəhudilər İbranilərin nəslindəndilər. Bu nəsil Ərəblər, Assuriyalılar və Yaxın Şərq regionunda olan bir neçə başqa xalqla müştə- rək kökə malikdir. Bu xalqların dili, ədəbiyyatı, mədəniyyəti, adət- ənənələri və dini etiqadları o qədər bir-birinnə yaxındır ki, alimlər bütün bu xalqların özəyinin bir qövmə, yəni Sam qövmünə çatması qənaətinə gəliblər. Bu xalqalrın hər birisinin mədəniyyəti sahəsində tədqiqat və araşdırma aparmaq üçün digər Sam xalqlarının da mədə- niyyətinə nəzər salmaq lazımdır. Məsələn; əgər biz Ərəb ədəbiyyatı barədə araşdırma işləri aparmaq istəsək İbrani, Süryani və Həbəşi dilləri sahəsində də tədqiqat və mütaliə işləri aparmaqla daha böyük nailiyyətlər əldə etmiş olarıq.
İbrani xalqının tarixi keçmişi barəsində dəqiq məlumatımız yoxdur. Bəzi alimlərin nəzərincə “İbrani” adını Kənan əhli Həzrət İbrahi- min (ə) Kənan ərazilərinə daxil olmasından sonra onu İbrani adlan- dırmağa başlamışlar.1 Bu ad onun bütün ailəsi üzərində qaldı, çünki İbrani çaydan keçmək mənasını verir. Yəni onların nəzərincə Həzrət İbrahim (ə) Fərat çayından keçərək Kənana daxil olmuşdur.

Hinduizm Brahmanizmin  təkamül tapmış formasıdır və  8-9-cu əsrlərdə Hindistanın iki görkəmli alimi tərəfindən yaradılmışdır.
 

1. Ariyayilərin hücumundan öncə Hindistanda yaşayan yerli əhali

Ariyayilərin İrana və Hindistana mühacirətindən öncə bu yerlərin əhalisi alçaqboylu və qaradərili insanlar idi. Onların xüsusi mədəniyyətləri, dinləri, mərasimləri var idi və onların sivilizasiya səviyyəsi Mesopotamiya sivilizasiyası səviyyəsində idi. Bu qövm İran ərazilərində demək olar ki, təmamilə aradan getdi, amma Hindistanda ölkənin cənub bölgələrinə tərəf qovuldular. Həmin qövm Dravediləri adı ilə tanınır. Onlar eləcə də, Nəces və yaxud Toxunulmazlar (Untouchables) adı ilə tanınırlar. Gələcəkdə onlar barədə söz açacağıq. Pakistanda, Sind çayının kənarında yerləşən Mohenco-Daro adlı bölgədə aparılan arxeoloji qazıntılarda onların mədəniyyətlərini əks etdirən çoxlu nümunələr aşkar edilmişdir. Bu kəşflərdən belə nəticə əldə etmək olar ki, Hinduizmin bəzi tanrıları Ariyayilərin Hindistana daxil olmasından öncə də mövcud idi.

Şənbə kimi həftə də öz başlanğıcını dünyanın yaranmasından götürür; o, Müqəddəs Kitab tarixi vasitəsi ilə bizə qədər dəyişməz qalaraq gəlib çatmışdır. Allah Özü birinci həftəni dövrlərin sonuna qədər bütün gələcək həftələr üçün nümunə kimi ölçmüşdür. Hər bir həftə yeddi gündən ibarətdir. Altı gün ərzində Allah yaradılış işlərini yerinə yetirmişdir, yeddinci gün isə istirahət etmişdir və bundan sonra bu günə xeyir-dua verərək, onu insan üçün istirahət günü kimi ayırmışdır.

Su ən yüksək dağlardan on beş dirsək yuxarı bir səviyyəyə qalxdı. Gəmidəki ailəyə çox vaxt elə gəlirdi ki, onlar həlak olmalıdırlar, çünki dalğaların və küləklərin ixtiyarına verilmiş gəmi beş ay idi ki, dalğalar üzərində üzürdü. Bu, dəhşətli sınaq idi, lakin Nuhun imanı zəifləmirdi, çünki o əmin idi ki, hər şeyi Ilahi əl idarə edir.

Nuhun günlərində Adəmin günaha batmasının və Qabil tərəfindən edilən qətlin nəticəsi olaraq yer ikiqat lənət altında idi. Lakin bu hələ təbiəti çox güclü dəyişdirməmişdi. Günahın izləri aydın görünürdüsə də, lakin yer əvvəlki kimi gözəl və Allah nemətləri ilə zəngin idi. Əzəmətli ağaclar təpələri tac kimi bəzəyirdi, bu ağaclara sarmaşan tənəklərdə şux salxımlar inci dənələri kimi parıldayırdılar. Çiçəklənən geniş düzlər yaşıllıqlar və xoş ətirli hər növ güllər içərisində qərq olmuşdular.

Adəmə Ilahi əhdin və ruhani ilkinliyin vəliəhdi olacaq başqa oğul bəxş edildi. Onu Şet adlandırdılar, bu «tə`yin edilmiş» və yaxud «əvəz» deməkdir, çünki onun anası demişdi ki, «Qabilin öldürdüyü Habilin yerinə Allah mənə başqa bir oğul bəxş etdi». Şet zahiri cəhətdən Qabildən və Habildən daha əzəmətli idi və Adəmə bütün başqa oğullarından daha çox bənzəyirdi. O, öz alicənablığı ilə Habili xatırladırdı. Lakin xeyirxah keyfiyyətləri Qabildə olduğundan heç də çox deyildi.

Adəmin oğulları Qabil və Habil bir-birlərindən çox fərqlənirdilər. Habil, Allaha sadiq idi, o, Yaradanın günaha batmış nəslə ədalətli və rəhmdil münasibətini görürdü və bağışlanma ümidi şükranlıqla qəbul etdi. Lakin Kainin qəlbində Allaha qarşı üsyan yetişirdi və Adəmin günahına görə Onun bütün yeri və bəşəriyyəti lə`nətləməsai üçün narazılıq işkayəti susmurdu. Özünü yüksəltmək həsrətinə uyaraq və Ilahi ədaləti, Allah nüfuzunu şübhəyə mə`ruz qoyaraq o öz qəlbini o yola yönəltdi ki, iblisi günaha batmağa gətirmişdi.

Insanın günaha batması Səmanı kədərə qərq etdi. Allah tərəfindən yaradılan dünya günahın lə`nətilə ləkələnmiş oldu və orada iztiraba, ölümə məhkum olunmuş varlıqlar məskunlaşdılar. Elə güman etmək olardı ki, günah etmiş olanlar üçün heç bir qurtuluş yoxdur. Mələklər daha öz vəsf nəğmələrini oxumurdular. Bütün səma məskənlərində günah tərəfindən törədilmiş dağıntılar üçün dərin kədər hökm sürürdü.